Kardinaal de Richelieu
Van Wikipedia
Armand Jean du Plessis, hertog van Richelieu (Parijs, 5 september 1585 – aldaar, 4 december 1642), algemeen bekend als Kardinaal de Richelieu, was een invloedrijk Frans staatsman.
Reeds op 22-jarige leeftijd was hij bisschop van Luçon (1608–1624) en vanaf 1622 kardinaal.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
Richelieu toonde zich een ijverig en gewetensvol bestuurder en schreef enkele belangrijke werken van pastoraal-theologische aard. Op het vlak van de godsdienstige polemiek streefde hij, in de lijn van de jezuïeten, naar een vreedzame discussie met de Hervormingsgezinden, op grondslag van de Bijbel en de kerkvaders. In 1614 werd hij afgevaardigde in de Staten-Generaal en wist in de gunst te komen van de koningin-moeder, regentes Maria de' Medici, die hem haar staatssecretaris van Oorlog en Buitenlandse Zaken maakte (1616). Toen de jonge koning Lodewijk XIII zelf het roer in handen nam, wist Richelieu in 1620 de vrede tussen Lodewijk en zijn moeder te herstellen en sedertdien nam zijn invloed aan het hof voortdurend toe. Na de dood van de hertog van Luynes werd hij op voorspraak van koningin Maria Eerste-minister (1624), maar van dit ogenblik af werd het zijn doel het koninklijke gezag geheel te bevrijden van alle beïnvloeding door familieleden en vazallen.
Op het vlak van de buitenlandse betrekkingen wist hij de koning ervan te overtuigen weer aan te knopen met de anti-Habsburgse politiek van zijn vader Hendrik IV. Dit streven was zuiver rationeel bepaald door het staatsbelang; godsdienstige en ethische beschouwingen stonden er geheel buiten, ook al wist hij dat deze houding nadelig was voor de Habsburgse landen, die eerder het katholieke geloof hadden verdedigd. Wanneer hij binnenslands in botsing kwam met de hugenoten, was dat alleen omdat dezen een staat in de staat dreigden te vormen, een gevaar wilde hij uitschakelen. Hij sloot bondgenootschappen met Karel I van Engeland en met andere protestantse staten zoals de Republiek der Verenigde Nederlanden, Denemarken en Zweden, waardoor deze landen hun buitenlandse politiek aan die van Frankrijk ondergeschikt maakten. Toen de hugenoten echter in opstand kwamen, liet hij de grote politiek plotseling varen, voerde eigenhandig het beleg van La Rochelle (1625–1628) en beperkte drastisch de politieke voorrechten van de protestanten, zoals die hun bij het Edict van Nantes waren toegekend.
Intussen had Richelieu ook af te rekenen met een samenzwering van prinsen van den bloede: o.m. Hendrik van Condé, prins Gaston van Orléans (broer van de koning) en hun volgelingen. De koningin-moeder steunde deze klerikale adelspartij en trachtte haar invloed op Lodewijk XIII te herwinnen, hetgeen in de journée des Dupes (11 november 1631) mislukte. Maria de' Medici moest in ballingschap gaan, maar prins Gaston bleef complotteren. Richelieu beschikte over uiterst geraffineerde inlichtings- en veiligheidsdiensten en over een eigen privé-militie van lijfwachten. Teneinde de macht van de regering te versterken ten koste van de adel, hervomde Richelieu ook het Franse bestuur.
Na de Slag bij Nördlingen (1634), besloot Richelieu rechtstreeks in te grijpen in de Dertigjarige Oorlog. In 1635 brak er openlijke oorlog met Spanje uit; in 1636 ook met de Duitse keizer. Aanvankelijk hadden de Fransen wisselend succes; ze waren aan de winnende hand op het ogenblik dat Richelieu in 1642 ernstig ziek werd en overleed.
[bewerk] Historische betekenis
Richelieu heeft vast en zeker het absolutisme van Lodewijk XIV voorbereid, het politieke en culturele overwicht van Frankrijk over West- en Midden-Europa gevestigd en de beïnvloeding van de Europese beschaving door de Franse taal en kunst mogelijk gemaakt. In 1635 gaf hij de Académie française een nationale status.
[bewerk] De rode en de grijze eminentie
Verwijzend naar zijn rode cappa magna luidde Richelieu's bijnaam l' éminence rouge ('de rode eminentie'). De kapucijn Père Joseph (François Leclerc du Tremblay (1577-1638)) was een belangrijke vertrouweling van Richelieu. Zijn politieke invloed was daardoor groot maar voor niet-ingewijden onzichtbaar. Vanwege zijn grijze kapucijnengewaad werd Père Joseph aangeduid met de nog steeds gevleugelde term voor invloedrijke figuren op de achtergrond: l' éminence grise ('de grijze eminentie').
[bewerk] Enkele van zijn werken
- Testament politique (1688; uitgegeven door L. André, 1946)
- Lettres, instructions diplomatiques et papiers d’État (uitgegeven door D’Avenel, 1853–1877)
- Maximes d’État (uitgegeven door G. Hanotaux, 1880)
- Mémoires (uitgegeven door H. de Beaucaire, 1908 vv.): over de authenticiteit van dit werk bestaat onzekerheid; mogelijk zijn de Mémoires niet door hem zelf geschreven, maar wel onder zijn toezicht opgesteld en door hem nagelezen.
[bewerk] Richelieu in de literatuur
In het werk De Drie Musketiers van Alexandre Dumas is de kardinaal een intrigant die de koning ten val wil brengen om zelf de macht te grijpen.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Armand-Jean I du Plessis de Richelieu op Wikimedia Commons. |
