Koe (rundvee)
Van Wikipedia
Een koe is een vrouwelijk rund. Het is een zoogdier met vier magen en kan in de lactatieperiode ongeveer 25 liter melk per dag produceren. Per jaar geeft een Nederlandse koe ongeveer 7800 kilo melk. Eén liter melk weegt 1030 gram. Sommige koeien kunnen tijdens hun leven wel 100.000 liter melk produceren.
Tegenwoordig wordt de gemiddelde melkkoe op 5,8 jaar geslacht en vervangen door een vaars met vaak een beter genetisch potentieel.
Op dit moment wordt door de melkveehouderijsector in samenwerking met de fokkerijorganisaties getracht duurzamere koeien te fokken, die een hogere leeftijd bereiken. Wanneer de melkproductie daalt, worden koeien vaak afgevoerd naar het slachthuis.
Inhoud |
[bewerk] Spijsvertering
Een koe behoort tot de herkauwers. Ze trekt het gras met de tong van de grond en maalt het tussen de onderste tanden en de kaken hij behoort tot de omnivoren. De staart kan zij gebruiken als vliegenmepper. De koe slikt het gras bijna zonder kauwen in. Een koe heeft vier magen. Als de pens (eerste maag) vol is, komt het gras terug in de mond waarop het fijngekauwd wordt: de koe is een herkauwer. Hierna wordt het weer ingeslikt. In de pens wordt het voedsel door micro-organismen gefermenteerd. De netmaag zorgt ervoor dat het gefermenteerde voedsel doorstroomt naar de boekmaag. In deze derde maag wordt het vocht uit het verteerde voedsel gehaald. Als laatste volgt de vierde maag, de lebmaag. Deze maag lijkt het meest op de mensenmaag. Hier wordt het voedsel verteerd door spijsverteringsappen en doorgegeven naar de dunne darm. In de darm gaat de vertering verder en worden de vrijgekomen voedingsstoffen via de darmwand in het bloed opgenomen. Via het bloed gaan de voedingsstoffen naar de plaats waar ze nodig zijn. Onverteerde voedselresten worden via de anus als feces (mest) uitgescheiden.
[bewerk] Van kalf tot koe
Het jong van een koe wordt een kalf genoemd. Een eenjarig dier wordt een pink genoemd. Een pink wordt gedekt of geïnsemineerd op een leeftijd van ongeveer 15 maanden. Een koe heeft een gemiddelde draagtijd van 281 dagen. Na het afkalven heeft een pink een leeftijd van ongeveer 24 maanden en wordt dan een vaars genoemd. Na ongeveer 3 maanden wordt de vaars weer tochtig en kan opnieuw gedekt of geïnsemineerd worden. Als het dier op driejarige leeftijd voor de tweede keer heeft gekalfd, wordt het een koe genoemd.
[bewerk] Melkproductie
In 1950 gaf een gemiddelde koe 3.980 liter melk per jaar. In 2006 is dat toegenomen tot 7.800 liter melk, terwijl sommige koeien nu zelfs 12.000 liter per jaar geven. Deze verhoging van de melkproductie is tot stand gekomen door selectief fokken en door het bijvoeren van krachtvoer.
De uier is de melkzak van een koe. De melk wordt gevormd in de melkblaasjes van de uier. Melkvormende cellen halen de nodige bestanddelen uit het bloed. Er moet circa 300 tot 400 liter bloed passeren om 1 liter melk te maken. Druppels melk verlaten de melkklieren pas wanneer de druk in de melkboezem te groot wordt. Wanneer op de juiste manier op de tepels (op de uier) van een koe geduwd wordt, komt er melk uit. Er kan ook machinaal worden gemolken met een melkmachine. Een soort klauw met 4 tepelhouders (rubberen zuignappen) wordt aan de tepels van koe gehangen. Dit wordt mogelijk gemaakt met behulp van een vacuümpomp. Door een zogenaamde pulsator wordt de onderdruk ritmisch gevarieerd om het zuigen van een kalf na te bootsen.
In principe moet een koe twee keer per dag worden gemolken, in ieder geval de eerste 10 maanden nadat een kalfje geboren is. Vandaar dat gewenst is dat een koe ieder jaar een kalf krijgt. Een goede melkkoe geeft ongeveer 25 liter melk per dag en ongeveer 160 liter melk per week. Een pas geboren kalf wordt in de regel binnen zeven uur bij de moeder weggehaald. Op sommige bedrijven mag het kalf de eerste weken bij de moeder drinken of bij zoogkoeien een veel langere periode. De eerste drie dagen krijgt het, om het afweersysteem een beetje op te bouwen, de moedermelk (biest) uit een emmer te drinken. Bij zoogkoeien gaat het niet om de melk maar om het vlees. Melkkoeien geven meer melk dan een kalf op kan drinken; van de overige melk worden zuivelproducten gemaakt.
Een gedeelte van de vrouwelijke kalveren blijft op het bedrijf en wordt opgefokt tot melkkoe. De stiertjes gaan naar een mesterij als vleeskalf, of worden dekstieren.
[bewerk] Mijlpalen
Een melkkoe kan diverse belangrijke mijlpalen halen in haar leven. Dit kan op het gebied van melk, show en exterieur.
[bewerk] Melkproductie
Op het gebied van melkproductie zijn er twee mijlpalen:
- Honderdduizend liter melk. Dit is normaal gesproken de eerste mijlpaal die gehaald wordt, vaak op een leeftijd tussen de 12 en 16 jaar. Doordat de doorsnee koe meer melk is gaan geven wordt deze mijlpaal tegenwoordig steeds vaker gehaald. Eerder werd er een feest gegeven als het werd gehaald, tegenwoordig krijgt men alleen nog maar een certificaat van het stamboek.
- Tienduizend kilogram vet en eiwit. Deze mijlpaal is veel moeilijker te halen. Wanneer een koe in haar hele leven meer dan 10.000 kg vet en eiwit heeft gegeven, wordt die koe gehuldigd, vaak samengaand met een feestje. Deze koeien hebben dan ongeveer tussen de 125.000 en 150.000 liter melk gegeven.
[bewerk] Show
Bij show is winnaar worden de belangrijkste. Bij een show worden de koeien per groep ingedeeld. Bij roodbont zijn dat roodbont vaarzen, roodbont midden en roodbont oud. Per groep worden kleinere groepen ingedeeld die gelijktijdig in de (show)ring gaan. De winnaar van een groepje krijgt de status 1A of 1B en mag verder naar de finale. Hieruit wordt een kampioen en een reservekampioen gekozen. Alle kampioenen en reservekampioenen gaan strijden voor de titel algemeen kampioen. Hoe groter de show de groter de mijlpaal is.
Er zijn diverse grote shows in Nederland; HHH show, NRM (tweejaarlijks), de CR-Delta koe expo. Op Europees niveau is er nog een EK.
[bewerk] Exterieur
Een koe kan gekeurd worden voor exterieur, zowel op de boerderij als op een show. Het aantal punten hangt af van de waardering die de keurmeester heeft voor de koe. De keurmeester kan een cijfer geven tussen de 71 en 89 als vaars. Als een vaars de status VG89 krijgt, houdt dit in dat de vaars bijna perfect is op exterieurgebied. Op oudere leeftijd kan zij dan opnieuw gekeurd worden en de status excellent krijgen, het aantal punten ligt dan tussen EX90 en EX99. Hoger dan EX95 is in Nederland nog nooit gegeven. Het gemiddelde exterieur in Nederland ligt op 82.3.
[bewerk] Zie ook
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Bos taurus op Wikimedia Commons. |
