Voeren

Van Wikipedia

Gemeente Voeren
ligging binnen het arr. Tongeren in de provincie Limburg
Wapen	Vlag

Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Limburg
Arrondissement	Tongeren
Geografische ligging	50°45′N, 5°45′E
Oppervlakte	50,63 km²
Bevolking (Bron: NIS)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid	4.261 (01/07/2006) 50,72% 49,28% 84 inw./km²
Leeftijdsopbouw 0–19 jaar 20–64 jaar 65 jaar en ouder	(01/01/2006) 23,55% 59,30% 17,15%
Buitenlanders	24,74% (01/07/2006)
Economie
Werkloosheidsgraad	9,36% (01/01/2006)
Gemiddeld inkomen	10.485 euro/inw. (2003)
Politiek
Burgemeester	Huub Broers
Bestuur	Voerbelangen
Zetels Voerbelangen Retour @ Libertés	15 9 6
Deelgemeenten met postcode
Postcode	Deelgemeente
3790 3790 3791 3792 3793 3798	Moelingen Sint-Martens-Voeren Remersdaal Sint-Pieters-Voeren Teuven 's-Gravenvoeren
Overige info
Zonenummer	04
NIS-code	73109
Politiezone	Voeren
Webadres	www.voeren.be

Blik op Sint-Martens-Voeren

Kerk van Sint-Pieters-Voeren

Taalstrijd in 's-Gravenvoeren

Voeren (Limburgs en Platdiets: Voere; Frans: Fourons; Waals: Foron) is een faciliteitengemeente in de Vlaamse provincie Limburg. De gemeente grenst in het noorden aan Nederland en in het zuiden aan de Waalse provincie Luik, maar nergens aan de rest van Vlaanderen. Het gebied dat deze gemeente omvat is in het Nederlandse taalgebied beter bekend onder de naam Voerstreek.

Zie Voerstreek (historisch-politieke achtergronden) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De gemeente Voeren is in 1977 door de gemeentelijke herindeling ontstaan. Zij telt ruim 4000 inwoners, waarvan ongeveer 25% buitenlanders, bijna allemaal mensen met de Nederlandse nationaliteit. De naam is ontleend aan de Voer, een zijriviertje van de Maas dat door de gemeente stroomt.

Inhoud

1 Geografie
- 1.1 Dorpen en gehuchten
2 Taalsituatie
3 Politiek
- 3.1 Uitslagen van de Voerense gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976
  - 3.1.1 Verkiezingen 2006
4 Zie ook
- 4.1 Geschiedenis en geografie
- 4.2 Taal
5 Externe links

[bewerk] Geografie

Hoogste punt: Remersdaal (287 m)

[bewerk] Dorpen en gehuchten

De gemeente Voeren bestaat uit de volgende dorpen en gehuchten (deelgemeenten staan vetgedrukt):

's-Gravenvoeren
Berg
De Planck
Drink
Gieveld
Ketten
Kinkenberg
Knap
Mariahof
Moelingen
Nurop
Opsinnich
Remersdaal
Peerds
Rullen
Schoppem
Sinnich
Sint-Martens-Voeren
Sint-Pieters-Voeren
Swaan
Teuven
Ulvend
Veurs

[bewerk] Taalsituatie

[bewerk] Voorgeschiedenis

Voor de officiële vaststelling van de taalgrens (1962) hoorde het gebied bij de Waalse provincie Luik. Deze provincie ontstond in de Franse tijd (1795). Het noordoosten van de provincie is echter nooit Franstalig geweest, men spreekt er Limburgse en Platdietse dialecten (zie verder de artikelen over Hertogdom Limburg, Overmaas en Platdietse streek). Ook in de Voerstreek sprak de lokale bevolking een Limburgs dialect, het Voerens. Vanwege de ligging op de grens van het Nederlandse, Duitse en Franse taalgebied beheerste de bevolking daarnaast vaak nog Nederlands, Frans en Duits. Na de afscheiding van België van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 1839 werd het Frans de enige officiële taal, waardoor de invloed van deze taal in het dagelijks leven steeds groter werd.

Bij de eerste talentelling in 1846 was de Voerstreek nog haast volledig Nederlandstalig: in vier van de zes dorpen sprak ongeveer 95% van de bevolking Nederlands, alleen in Moelingen was er een grote Franstalige minderheid (40%). Remersdaal hoorde op dat moment nog bij de gemeente Homburg, waar 90% aangaf Nederlands te spreken (tegenover 8% Frans en 2% Duits). In 1851 werd Remersdaal een onafhankelijke gemeente, mede omdat de kerktaal in Homburg het Duits en in Remersdaal het Nederlands was. Bij de talentelling van 1930 had het Frans weliswaar aan terrein gewonnen, maar nog steeds was er overal een Nederlandstalige meerderheid, variërend van 73% in Moelingen tot 91% in Teuven. Zeventien jaar later, bij de omstreden talentelling van 1947, waarvan bekend is dat de resultaten op verschillende plaatsen gemanipuleerd werden, bleek plotseling in vijf van de zes dorpen sprake van een Franstalige meerderheid. Aan deze resultaten werd dan ook weinig waarde gehecht door de deskundigen die in opdracht van de Belgische regering advies moesten uitbrengen over de definitieve vastlegging van de taalgrens. Het Centrum Harmel adviseerde dat de zes gemeenten in de Voerstreek Nederlandstalig zouden blijven, maar wel met een speciaal taalregime, dat in overleg met de gemeentebesturen nog verder uitgewerkt moest worden.

[bewerk] Eerste fase: 1962-1979

Na een politieke krachtmeting werden de gemeenten in de Voerstreek in 1962 uiteindelijk op basis van het principe 'volkstaal = standaardtaal' bij het Nederlands taalgebied ingedeeld. Net als in veel andere taalgrensgemeenten werden er wel taalfaciliteiten ingesteld als tegemoetkoming voor de anderstalige minderheid, in Voeren de Franstaligen.

De Belgische politiek koos er bij de vastlegging van de taalgrens om praktische redenen voor taalhomogene provincies te vormen en anderstalige gemeenten over te hevelen naar andere provincies. Een gevolg hiervan was dat Voeren in 1963 overgeheveld werd van de provincie Luik naar de provincie Limburg. Een groot deel van de Voerense bevolking voelde zich echter cultuur-historisch maar ook economisch vooral verbonden met de rest van de Overmaas en een deel van het Land van Herve. Hier werd een gelijkaardig dialect gesproken (zie het lemma Platdietse streek), maar was de kerk- en schooltaal Frans of Duits en niet Nederlands, zoals in Voeren. Slechts enkelingen hadden daadwerkelijk een band met de veel verder gelegen plaatsen als Tongeren of Hasselt in Limburg. Er ontstond verzet tegen de overheveling naar Limburg en er vormde zich een Luiksgezinde groep, die ijverde voor terugkeer van het gebied naar de provincie Luik. Tegelijkertijd vormde zich ook een kleinere Vlaamsgezinde groep, die de overheveling naar Limburg en het Nederlandse taalgebied steunde.

Het was derhalve niet de indeling van de Voerstreek bij het Nederlands taalgebied, maar juist het politieke gevolg daarvan - de overheveling naar Limburg - dat de aanleiding vormde voor tegenstellingen in de Voerense gemeenschap en de latere taalstrijd. Tekenend hiervoor is, dat Luiksgezinden die uit protest tegen de overheveling niet langer in hun eigen gemeente naar de kerk wilden, in plaats daarvan niet in een Waalse maar in een Nederlandse buurgemeente ter kerke gingen. Alleen in Remersdaal ging men ertoe over de kerktaal zelf te wijzigen van Nederlands naar Frans.

[bewerk] Sociaal-culturele gevolgen

Na verloop van tijd kwamen deze groepen steeds meer tegenover elkaar te staan, vooral nadat in 1977 de zes gemeenten in de Voerstreek werden samengevoegd tot één gemeente Voeren. In de nieuwe gemeenteraad werden slechts twee partijen gekozen: het Luiksgezinde Retour à Liège (RAL, 'Terug naar Luik') met 63% van de stemmen en het Vlaamsgezinde Voerbelangen met 37% van de stemmen. Ook sociologisch en taalkundig voltrok zich een scheiding: de Luiksgezinde jeugd werd Franstalig en richtte zich op Luik, de Vlaamsgezinde jeugd werd Nederlandstalig en richtte zich op Tongeren/Hasselt. Sinds enkele jaren richten de Vlaamsgezinden zich steeds meer op Nederlands Limburg, waar voor de taalperikelen ook hechte banden mee bestonden. Het gevolg van deze sociologische veranderingen en taalkeuzes was dat het Voerense dialect, nog altijd de lingua franca, onder de jongere generatie steeds minder gesproken werd. Tegenwoordig spreken vooral autochtone bewoners ouder dan vijftig jaar nog Limburgs. Onder Nederlandse inwijkelingen ligt het percentage Limburgstaligen hoger, aangezien het Limburgs in het zuiden van Nederlands Limburg nog door het overgrote deel van de bevolking wordt gesproken. De Nederlandse overheid heeft de Limburgse dialecten inmiddels als streektaal erkend, in tegenstelling tot België, dat inzake erkenning een negatief advies van de Taalunie volgt.

[bewerk] Tweede fase :1980-1999

De gespannen verhouding tussen Vlaamsgezinden en Luiksgezinden leidde sinds het einde van de jaren zeventig tot een aaneenschakeling van conflictsituaties. Deze escaleerden in de jaren tachtig meermaals tot op nationaal niveau. Onder meer over de Happart-kwestie viel op 21 oktober 1987 de regering Martens VI. Dit was het gevolg van het feit dat de uit de provincie Luik ingeweken fruitteler José Happart in 1982 de verkiezingen voor de gemeenteraad had gewonnen en daarom als burgemeester was voorgedragen. Een probleem was echter dat Happart niet voldeed aan de vereiste Nederlands te spreken, noodzakelijk om een Nederlandstalige gemeente te besturen. Uiteindelijk werd hij toch benoemd, onder de belofte dat hij binnen een jaar Nederlands zou leren en een taalexamen zou afleggen. Dit deed hij echter niet, waarna het Limburgse provinciebestuur hem afzette als burgemeester. Hiertegen werden jarenlange bezwaarprocedures gevoerd, die allemaal werden afgewezen. Ondertussen bleef Happart echter de facto burgemeester. Hierdoor kwam de kwestie uiteindelijk in 1987 bij de regering te liggen, die ook geen overeenstemming wist te bereiken en ontslag moest nemen. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 1988 werd Nico Droeven, een partijgenoot van Happart die wel Nederlands spreekt, burgemeester van Voeren. In ruil hiervoor hadden de Luiksgezinden de mogelijkheid gekregen om bij federale en Europese verkiezingen in de naburige Waalse buurgemeente Aubel te stemmen, waar voor Franstalige partijen kan worden gekozen. Na de verkiezingen van 1994 - de verhoudingen in de gemeenteraad hadden zich ondertussen ontwikkeld tot 55% voor Retour à Liège en 45% voor Voerbelangen - volgde José Smeets, die eveneens meertalig is, Nico Droeven op.

[bewerk] De omslag

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober 2000 behaalde het Vlaamse Voerbelangen met 53% van de stemmen voor het eerst de meerderheid in de gemeenteraad. Dit had de partij vooral te danken aan de steun van de vele Nederlanders (17% van de bevolking in 2000) die woonachtig zijn in de gemeente. Bij deze gemeenteraadsverkiezingen werd namelijk, conform Europese regelgeving, voor het eerst het actieve en passieve stemrecht verleend aan burgers uit andere EU-lidstaten die in een Belgische gemeente wonen. In Voeren betreft het vooral personen uit Nederland en die stemden vanwege hun aansluiting bij de Nederlandse taalgroep in overgrote meerderheid op het Vlaamse Voerbelangen. Voor de raad van het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW), die in Voeren rechtstreeks verkozen wordt, bleef de meerderheid met 52% nipt in handen van Retour à Liège. Bij deze stemming mochten de Nederlanders namelijk niet meestemmen.

Een half jaar na deze verkiezingen werd Huub Broers, eveneens meertalig, de eerste Vlaamse burgemeester van Voeren. Leden van de partij Retour à Liège wilden de verkiezingen ongeldig laten verklaren omdat de Vlaamse vereniging de Marnixring de verkiezingen zou hebben willen beïnvloeden door het uitdelen van cadeautjes aan Nederlanders, waaronder een gratis abonnement op het dagblad Het Belang van Limburg. De bezwaren werden uiteindelijk verworpen.

[bewerk] Recente ontwikkelingen

De afgelopen jaren bleef het opvallend rustig in Voeren. Het laatste grote incident dateert van 2001, toen de nieuwe Vlaamse meerderheid voorstelde sociale woningen te verkopen om de gemeentebegroting op orde te krijgen. Deze woningen werden vooral bewoond door Franstaligen. De verkoop ging uiteindelijk onder druk van de publieke opinie niet door.

Bij de federale en Europese verkiezingen (in 2003 en 2004) lag de opkomst in Voeren voor het eerst boven de 50% en maakten minder dan de helft van de Voerenaars gebruik van de mogelijkheid in de buurgemeente Aubel te stemmen. Ondertussen was ook het percentage Nederlanders verder gestegen, tot ruim 23% in 2006.

Dit vertaalde zich bij de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober 2006: Voerbelangen behaalde wederom een grote overwinning met 60,8% van de stemmen. De Waalsgezinde lijst, omgedoopt tot Retour @ Libertés, behaalde slechts 39,2%. De zetelverdeling in de gemeenteraad verschoof daardoor van 8 tegen 7 naar 9 tegen 6. Voerbelangen kwam zelfs maar twaalf stemmen tekort voor een tiende zetel. Bij de rechtstreekse OCMW-raadsverkiezing behaalde Voerbelangen voor het eerst de meerderheid: 51,4% en vijf zetels, tegenover 48,6% en vier zetels voor Retour @ Libertés. Voerbelangen heeft nu dus ook een kleine meerderheid onder de Belgen die in Voeren wonen.

Op 15 december 2006 werd door de Vlaamse Regering besloten de Franstalige benamingen van alle Vlaamse gemeenten en deelgemeenten af te schaffen. Hierdoor verdwijnen, ook in de faciliteitengemeente Voeren, de Franse namen van de dorpen en de gemeente van de plaatsnaamborden, wegwijzers en gemeentelijke documenten.

[bewerk] Politiek

[bewerk] Uitslagen van de Voerense gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Op 1 januari 1977 werden de zes voormalige gemeenten 's-Gravenvoeren, Moelingen, Remersdaal, Sint-Martens-Voeren, Sint-Pieters-Voeren en Teuven tot de fusiegemeente Voeren samengevoegd.

Partij	11 oktober 1976 17 zetels	10 oktober 1982 15 zetels	9 oktober 1988 15 zetels	9 oktober 1994 15 zetels	8 oktober 2000 15 zetels	8 oktober 2006 15 zetels
Retour	11	10	9	8	7	6
Voerbelangen	6	5	6	7	8	9

[bewerk] Verkiezingen 2006

Zie Belgische gemeenteraadsverkiezingen 2006/Voeren voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Er waren in 2006 vijftien zetels te verdelen.

Voerbelangen: 1898 stemmen, 61%, 9 zetels. Verkozen:

Plaats	Naam	Voorkeurstemmen
1	Huub Broers	1268
15	Jacky Herens	901
3	Jean Duijsens	627
5	William Nyssen	559
14	Victor Walpot	459
2	Anne-Mie Palmans-Casier	430
13	Erik Aussems	422
8	Marina Heusschen-Slootmaekers	399
4	Sandra Segers	346

Retour @ Libertés: 1226 stemmen, 39%, 6 zetels. Verkozen:

Plaats	Naam	Voorkeurstemmen
1	José Smeets	815
3	Benoît Houbiers	517
7	Jean Levaux	511
5	Grégory Happart	427
15	Nico Droeven	423
8	Marie-Noëlle Curvers	416

[bewerk] Zie ook

[bewerk] Geschiedenis en geografie

[bewerk] Taal

[bewerk] Externe links

(nl) (fr) Website gemeente Voeren
(nl) Voeren.net

Deelgemeenten van Voeren
's-Gravenvoeren \| Moelingen \| Remersdaal \| Sint-Martens-Voeren \| Sint-Pieters-Voeren \| Teuven
Lijst van Belgische gemeenten - Voeren* - Arrondissement Tongeren - Limburg*