Willem van Ockham
Van Wikipedia
Willem van Ockham (ook wel geschreven als Occam 1288 - ca. 1348) was een middeleeuws Engels filosoof die geldt als één van de grootste voorgangers van de moderne filosofie. Hij werd opgevoed door de orde van de Franciscanen, die hem de kans gaven te studeren. Later studeerde hij theologie aan de universiteit van Oxford, en vervolgens schreef hij een kritiek op het theologische standaardwerk "Liber Sententiarum" van Petrus Lombardus, dat als een echte autoriteit gold bij het onderwijs. Ockham stond echter kritisch tegen de autoriteit (auctoritas) van voorgangers en kerkvaders, en daarom werd zijn schrijven hem niet door iedereen in dank afgenomen. Ockham betoogde onder meer dat er een onoverbrugbare kloof bestond tussen weten en geloven, en dat de Kerk zich niet met wereldlijke zaken mocht bemoeien. Er volgde een klacht dat zijn onderricht in strijd zou zijn met het katholieke geloof, en hij moest zich daarvoor zelfs verantwoorden bij paus Johannes XXII (te Avignon in 1324).
Er staan nog enkele andere commentaren op zijn naam (over de "Categorieën" van Aristoteles) en zijn belangrijkste werk "Summa Logicae", een overzicht van de toenmalige logica en taalfilosofie. In 1328 werd hij door de paus gevangen gezet, maar hij wist te ontkomen en vluchtte naar München waar hij zou blijven onder bescherming van Lodewijk van Beieren, die stierf in 1347. Ook de Italiaanse filosoof Marsilius van Padua had bij Lodewijk bescherming gevonden. Ockham stierf rond 9 april 1348 aan de pest.
Ockham is vooral bekend om het feit dat hij veel belang toekent aan de zintuiglijke waarneming. Hij is dus een nominalist en beweert dat 'ideeën geen substantie vormen buiten de geest', oftewel dat de ideeën geen objectief bestaan hebben buiten de mens. Zijn leer was dus in strijd met het 'realisme'. Hierin betoogt men dat ideeën dingen (res) zijn die wèl onafhankelijk van de materie bestaan. Hij gaat daarmee verder dan zijn ordegenoot Johannes Duns Scotus. Zijn uitspraak: "Neem geen meervoudigheid aan zonder noodzaak" is bekend geworden als Ockhams Scheermes. Ockham schreef ook werken op het terrein van de politieke theorie. De stromingen van het realisme, gebaseerd op het neoplatonisme en de opvattingen met betrekking tot de ideeën zoals we die bij Plato vinden, en het nominalisme (ideeën zijn slechts woorden of 'nomina') zullen de filosofische discussie gedurende de gehele late Middeleeuwen bepalen, speciaal in de zogeheten universaliënstrijd.
