Zoutdiapier
Van Wikipedia
Een zoutdiapier of zoutkoepel is een grote (van 100 m tot enkele km brede) paddenstoelvormige structuur in de ondergrond, die hoofdzakelijk uit zout bestaat. Zoutdiapieren zijn in de ondergrond onder andere te vinden in het noorden van Nederland en Duitsland, en onder de aangrenzende delen van de Noordzee.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaan
Zoutdiapieren zijn het gevolg van diapirisme, een verschijnsel dat optreedt als een zwaardere vloeistof over een lichtere ligt. De lichtere vloeistof zal in de vorm van paddenstoelvormige diapieren omhoog proberen te vloeien, door de lichtere vloeistof heen. Omdat steenzout vergeleken bij omringend gesteente onder relatief lage druk al plastisch deformeert, kan het in de Aardkorst als een visceuze vloeistof beschouwd worden. Als er over een laag steenzout een dik pakket gesteente en sediment ligt (dit heeft een hogere dichtheid dan zout) zal het zout gaan vloeien en diapieren vormen.
[bewerk] Voorkomen in West-Europa
In Noord-Nederland en Duitsland komen zoutdiapieren voor, die gevormd worden door zout afkomstig uit het geologisch tijdvak Zechstein (ongeveer van 270 tot 251 Ma). In die periode maakte West-Europa deel uit van het supercontinent Pangea, waar tegenwoordig de Noordzee ligt lag destijds een ondiepe, niet met de oceaan verbonden binnenzee (de zogenaamde Zechsteinzee). Er heerste een droog woestijnklimaat, waardoor de zee bloot stond aan extreme verdamping, zodat (net als tegenwoordig in bijvoorbeeld de Dode Zee gebeurt) evaporieten werden afgezet. Deze evaporieten bestonden voornamelijk uit zout. Met het verstrijken van de tijd is dit zout bedekt geraakt met een dikke laag andere sedimenten (op sommige plekken tegen de 6 km dik), waardoor de druk op het zout toenam met uiteindelijk diapirisme tot gevolg. Het zout komt tot een paar honderd meter onder het oppervlak omdat het slechts stijgt tot het niveau waarop de dichtheid van het sediment gelijk is aan de eigen dichtheid.
Andere plekken waar zoutdiapieren voorkomen zijn bijvoorbeeld het zuiden van de Verenigde Staten en de Golf van Mexico, of het Zagrosgebergte in Iran. In Iran komt het zout soms aan het oppervlak, waarbij zoutgletsjers kunnen ontstaan.
[bewerk] Economisch nut
Het steenzout dat de diapieren vormt is meestal inpermeabel. Het is daarom een uitstekend afsluitingsgesteente bij de winning van olie en gas. Ook diapieren kunnen onder bepaalde omstandigheden als afsluiting dienen. Als het zout door de bovenliggende gesteentelagen naar boven beweegt, heeft het namelijk de neiging deze lagen om te buigen, waarbij rondom de diapier een kleine syncline in het omliggende gesteente ontstaat. Omdat de diapier naar boven toe uitdijt, kan tegen de diapier aan olie of gas klem komen te zitten tussen het zout en een omgebogen ondoordringbare gesteentelaag. Als er boven de diapier ondoordringbare gesteenten liggen kunnen deze door de druk van onderen worden geplooid tot een dome. Ook hier kan olie of gas klem komen te zitten. Zowel onder de Noordzee als in de Golf van Mexico hebben dit soort aan zoutdiapieren gerelateerde reservoirs een belangrijk aandeel in de totale olie- en gasvoorraad.
Op sommige plekken wordt het zout zelf ook gewonnen voor gebruik als keukenzout.
Zoutdiapieren zijn door de ondoordringbaarheid van het zout ook wel genoemd als mogelijke plekken voor de opslag van kernafval. Het idee is een ondergrondse opslagruimte te boren in een diapier. Door het vloeigedrag van het zout zal de ruimte vanzelf langzaam sluiten nadat het kernafval erin geplaatst is. Het nadeel hiervan is dat voor de langere termijn het vloeigedrag van zout het risico meebrengt, dat het kernafval aan het oppervlakte terecht komt. Voor hoog radioactief afval met een lange halfwaardetijd vormt opslag in ondergrondse kleilagen, zoals gebeurd in bijvoorbeeld de Boomse klei bij het Belgische Mol, een veiligere oplossing.
[bewerk] Externe link
- Zoutdiapier in Schlumberger's Oilfield Glossary (Engels)
