Biała Podlaska

Z Wikipedii

Współrzędne: 52°02' N 023°07' E

Biała Podlaska
Herb Białej Podlaskiej Flaga Białej Podlaskiej
Województwo	lubelskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Założono	1481
Prezydent miasta	Andrzej Czapski
Powierzchnia	49,46 km²
Położenie	52° 02' N 23° 07' E
Wysokość	125 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość	59 047 1193,83 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 83
Kod pocztowy	21-500 do 21-502, 21-506, 21-527
Tablice rejestracyjne	LB
Położenie na mapie Polski Biała Podlaska
Miasta partnerskie	Brześć nad Bugiem Baranowicze Niort Smoleńsk
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Biała Podlaska – miasto, powiat grodzki w północnej części województwa lubelskiego, stolica województwa bialskopodlaskiego w latach 1975-1998.

Miasto położone jest na Południowym Podlasiu w dolinie rzeki Krzny – lewego dopływu Bugu, w odległości 36 km od granicy z Białorusią. Odgrywa ważną rolę w kontaktach ze z krajami WNP z uwagi na bliskość przejść granicznych w Terespolu i Koroszczynie oraz obecność konsulatu Białorusi.

Spis treści 1 Historia 2 Gospodarka 2.1 Handel 3 Komunikacja 4 Kultura 4.1 Biblioteki 4.2 Galerie 4.3 Muzea 4.4 Kina 4.5 Domy Kultury 4.6 Sztuka ludowa 4.7 Prasa 4.8 Radio 5 Oświata 5.1 Przedszkola 5.2 Szkoły podstawowe 5.3 Gimnazja 5.4 Szkoły ponadgimnazjalne 5.5 Licea ogólnokształcące 5.6 Uczelnie wyższe 6 Sport 7 Zabytki 8 Znane osobistości związane z Białą Podlaską 9 Miasta partnerskie 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

W dokumentach historycznych po raz pierwszy Biała Podlaska pojawiła się w 1481 r. Jej pierwszymi właścicielami byli Illniczowie, za założyciela uchodzi Piotr Janowicz Biały – wojewoda trocki, hetman Wielkiego Księstwa Litewskiego. W tym okresie Biała znajdowała się w województwie brzeskim w Wielkim Księstwie Litewskim. W II połowie XVI wieku miasto przeszło we władanie rodu Radziwiłłów, miało to miejsce w 1569 r. na podstawie zapisu w księgach ziemskich. Okres ten, trwający dwa i pół wieku, przyniósł rozkwit i przyczynił się do szybkiego rozwoju miasta, przez długi czas zwanego Białą Książęcą lub Białą Radziwiłłowską. W 1622 r. Aleksander Ludwik Radziwiłł buduje fortecę i zamek. Z fundacji Krzysztofa Ciborowicza Wilskiego założono w 1628 Akademię Bialską, która od 1633 r. istniała jako filia Akademii Krakowskiej (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. J.I. Kraszewskiego).

W latach 1655-1660 miasto zostało znacznie zniszczone przez Szwedów, wojska Rakoczego i kozaków Chowańskiego. Jednak za sprawą Michała Radziwiłła i jego żony Katarzyny z Sobieskich szybko podniosło się z upadku. W 1670 r. Michał Kazimierz Radziwiłł nadał miastu prawo magdeburskie oraz herb: Michał Archanioł stojący na smoku.

W XVII wieku miasto znane z produkcji sukna i fajansów, później także z przeróbki drewna.

W 1720 Anna z Sanguszków Radziwiłłowa rozpoczyna budowę wieży i bramy wjazdowej (obecnie są to najciekawsze resztki zamku). Miasto i zespół pałacowy w XVIII wieku wielokrotnie niszczone (między innymi w czasie wspomnianych już wojen szwedzkich czy w okresie prześladowań Unitów Podlaskich pod koniec XIX wieku) i odbudowywane. Ostatni spadkobierca Dominik Radziwiłł, pułkownik wojska polskiego, umiera we Francji 11 listopada 1813 roku. Pałac jako ruinę rozebrano w 1883 roku, obecny stan samej fortecy i resztek zespołu pałacowego kiepski.

W Białej Podlaskiej uczęszczał do męskiego gimnazjum pisarz Józef Ignacy Kraszewski. Zostało ono nazwane jego imieniem.

Kolejny szybki rozwój miasta miał miejsce w okresie międzywojennym, powstała wówczas fabryka Raabego, elektrownia miejska, a w latach 1923-1939 istniała Podlaska Wytwórnia Samolotów (PWS). Produkowała ona samoloty wojskowe zarówno licencyjne (Potez XXV, RWD-8) jak i własnej konstrukcji (myśliwiec PWS-1, samolot szkolny PWS-26). Majątek Podlaskiej Wytwórni Samolotów został rozgrabiony przez okupantów radzieckich po 17 września 1939 roku.

W 1975 r. Biała Podlaska została stolicą województwa, co przyczyniło się do dwukrotnego zwiększenia liczby jej mieszkańców w ciągu 20 lat. Po reformie administracyjnej w 1999 roku ma status powiatu grodzkiego i wiele uprawnień predestynujących ją do roli głównego ośrodka administracyjnego regionu.

[edytuj] Gospodarka

Przemysł włókienniczy reprezentowały niegdyś zakłady Biawena, powstałe w latach 1967-1970.

Miasto kojarzone było także z Bialską Fabryką Mebli i przedsiębiorstwem produkcyjno - doświadczalnym robotów przemysłowych Techma-Robot, które obecnie produkuje m.in. elementy naczep do samochodów ciężarowych i zmieniło nazwę na AluTeam.

Ostatnio wzrasta rola Białej Podlaskiej jako centrum handlowo-usługowego. Miasto utrzymuje kontakty handlowe z państwami byłego ZSRR. Organizowane są tu Nadbużańskie Targi Rolno-Przemysłowe i Targi Pogranicza Wschód-Zachód.

W 2005 r. został utworzona specjalna tzw. Bialska Strefa Aktywności Gospodarczej – wydzielona przemysłowo-handlowa dzielnica miasta.

[edytuj] Handel

• Supermarkety ogólne: Aldik (2), Plus (2), Biedronka (3), Champion, Kaufland, Leader Price
• Supermarkety budowlane: Fabryka Wnętrz, Jysk, NOMI
• Supermarkety elektroniczne: Avans, RTV Mix AGD, Media Expert
• Centra handlowe: CH Epi, CH Rywal, CH Arka, CH SAS Jaworscy

[edytuj] Komunikacja

Biała Podlaska leży na linii Berlin-Warszawa-Moskwa. Przez miasto przebiega droga międzynarodowa E30 (droga krajowa nr 2) biegnąca z Warszawy do przejścia granicznego w Terespolu. W planach jest budowa autostrady A2, która ma przebiegać kilka kilometrów na północ od miasta.

2 km od centrum miasta przebiega międzynarodowy szlak kolejowy E-20 Warszawa-Brześć. Otwarto go w 1867 roku, a zelektryfikowano w 1980 roku. Do 1972 r. istniała wąskotorowa Bialska Kolej Dojazdowa zbudowana w 1917 r. – Biała Podlaska – Roskosz – Konstantynów / Rokitno – Cieleśnica / Janów Podlaski.

Biała Podlaska dysponuje własną komunikacją autobusową (MZK) oraz miejska komunikacja prywatna. Funkcjonuje tu przedsiębiorstwo PKS. Duże znaczenie mają również prywatne mikrobusy, zapewniające szybkie połączenia z Warszawą, Lublinem, Terespolem, Parczewem i Białymstokiem.

W pobliżu miasta znajduje się duże lotnisko (Port lotniczy Biała Podlaska), niegdyś używane do celów wojskowych, a obecnie przystosowane do potrzeb gospodarczych.

[edytuj] Kultura

[edytuj] Biblioteki

• Miejska Biblioteka Publiczna ul. Warszawska 12a (biblioteka główna)
  • Filia nr 1 Al. 1000-lecia 33
  • Filia nr 2 ul. Warszawska 11
  • Filia nr 3 z oddziałem dla dzieci ul. Zygmunta Starego 10
  • Filia nr 4 ul. Podleśna 5
  • Filia nr 6 z oddziałem dla dzieci ul. Orzechowa 34
  • Filia nr 9 ul. Kolejowa 8
• Biblioteka Pedagogiczna ul. Kolejowa 8
• Biblioteka Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego ul. Akademicka 2
• Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej ul. Sidorska 102

[edytuj] Galerie

• Galeria Podlaska - Miejski Ośrodek Kultury ul. Warszawska 12
• Galeria autorska Janusza Maksymiuka ul. Sidorska 2k
• Galeria "Ulica Krzywa" ul. Narutowicza 23B

[edytuj] Muzea

• Muzeum Południowego Podlasia ul. Warszawska 12
  • Oddział Martyrologiczno-Historyczny ul. Łomaska 21

[edytuj] Kina

• Kino Merkury ul. Brzeska 43, 282 miejsca, Dolby digital, www.novekino.pl

[edytuj] Domy Kultury

• Miejski Ośrodek Kultury ul. Warszawska 11-12 C
• Osiedlowy Dom Kultury ul. Zygmunta Augusta 6
• Klub Kultury "Piast" ul. Spółdzielcza 4
• Osiedlowy Klub Kultury "Eureka" ul. Orzechowa 34

[edytuj] Sztuka ludowa

W mieście działa wiele zespołów ludowych, kultywujących kulturę Podlasia. Należą do nich zespół chóralny, zespół taneczny i kapela ludowa. Biała Podlaska jest także znanym od XVII wieku ośrodkiem garncarskim. Współcześnie pracujący Kazimierz i Ludwik Rogowscy słyną z wyrobu ceramiki siwej tzw. siwaków. W mieście podziwiać można również prace rzeźbiarza Tadeusza Niewiadomskiego. Herb Białej wykonany przez Zbigniewa Ulatowskiego

[edytuj] Prasa

• Słowo Podlasia Podlaska Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o. ul. Warszawska 13
• Gazeta Bialska Redakcja
• Dziennik Wschodni Redakcja Oddział w Białej Podlaskiej ul. Warszawska 13
• Redakcja Tygodnika Lubelskiego ul. Kraszewskiego 4

[edytuj] Radio

• Radio Biała FM ul. Sidorska 84-90
• Radio Biper Internetowe radio w Białej Podlaskiej ul. Łomaska 2
• Katolickie Radio Podlasia ul. Brzeska 33a
• Radio Lublin S.A. Plac Wolności 12

[edytuj] Oświata

[edytuj] Przedszkola

• Przedszkole Samorządowe nr 3 (ul. Janowska 14)
• Przedszkole Samorządowe nr 6 (ul. Łomaska 21)
• Przedszkole Samorządowe nr 7 (ul. Waryńskiego 1)
• Przedszkole Samorządowe nr 10 (ul. Nowa 20/24)
• Przedszkole Samorządowe nr 11 (ul. Sidorska 20)
• Przedszkole Samorządowe nr 13 (ul. K. Jagiellończyka 17)
• Przedszkole Samorządowe nr 14 (ul. Łukaszyńska 34)
• Przedszkole Samorządowe nr 15 (ul. Akademicka 8 , Filia ul. Akademicka 39)
• Przedszkole Samorządowe nr 16 (ul. Wesoła 21/23)
• Przedszkole Samorządowe nr 17 (ul. Zygmunta Starego 4)

[edytuj] Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 (ul. Narutowicza 41)
• Szkoła Podstawowa nr 2 (ul. Akademicka 8)
• Szkoła Podstawowa nr 3 (ul. Sportowa 7)
• Szkoła Podstawowa nr 4 (ul. Moniuszki 36)
• Szkoła Podstawowa nr 5 (ul. Sidorska 30)
• Szkoła Podstawowa nr 6 (ul. Leszczynowa 16)
• Szkoła Podstawowa nr 7 (ul. Langiewicza 44)
• Szkoła Podstawowa nr 9 (ul. Zygmunta Aug. 2)

[edytuj] Gimnazja

• Publiczne Gimnazjum nr 1 (ul. Piłsudskiego 36)
• Publiczne Gimnazjum nr 2 (ul. Akademicka 8)
• Publiczne Gimnazjum nr 3 (ul. Narutowicza 39)
• Publiczne Gimnazjum nr 4 (ul. Sidorska 30)
• Publiczne Gimnazjum nr 5 (ul. Leszczynowa 16)
• Publiczne Gimnazjum nr 6 (ul. Zygmunta Augusta 2)
• Publiczne Gimnazjum (ul. Waryńskiego 3)
• Katolickie Gimnazjum (ul. Kard. Wyszyńskiego 53)

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

• Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 (ul. Kraszewskiego 1)
• Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 (ul. Leszczynowa 16)
• Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 3 (ul. Narutowicza 39)
• Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. Komisji Edukacji Narodowej (ul. Piłsudskiego 36)
• Zespół Szkół Zawodowych nr 2 (ul. Brzeska 71)
• Zespół Szkół Zawodowych nr 3 (ul. Orzechowa 58)

[edytuj] Licea ogólnokształcące

• I Liceum Ogólnokształcące im. J. I. Kraszewskiego (ul. Kraszewskiego 1) [1]
• II Liceum Ogólnokształcące im. E. Plater (ul. Narutowicza 39) [2]
• III Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza (ul. Leszczynowa 16) [3]
• IV Liceum Ogólnokształcące im. S. Staszica (ul. Akademicka 8a) [4]
• Akademickie Liceum Ogólnokształcące Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jana Pawła II (ul. Sidorska 95/97)
• Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. C. Norwida (ul. Kard. Wyszyńskiego 53) [5]

[edytuj] Uczelnie wyższe

• Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie

Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej (ul. Akademicka 2)

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej (ul. Sidorska 95/97)
• Kolegium Licencjackie Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Białej Podlaskiej (ul. Piłsudskiego 24)
• Filia Politechniki Radomskiej Wydział Transportu (ul. Orzechowa 60)

[edytuj] Sport

Ze względu na znajdujący się w mieście Zamiejscowy Wydział Wychowanie Fizycznego sport odgrywa ważną rolę w życiu miasta. Funkcjonuje wiele sekcji i klubów sportowych m.in.:

• AZS AWF Biała Podlaska – piłka ręczna, koszykówka, lekkoatletyka, gimnastyka i inne
• MKS Podlasie Biała Podlaska [6] (niegdyś AZS AWF) – piłka nożna mężczyzn
• AZS PWSZ Biała Podlaska – piłka nożna kobiet.
• UKS Jagiellończyk
• Bialskopodlaski Klub Jeździecki – jeździectwo

Miasto dysponuje stadionem sportowym, basenami, kortami tenisowymi i lodowiskiem. Swoje obiekty udostępnia również AWF.

[edytuj] Zabytki

• zamek Radziwiłłów z XVII w.,
• Park Radziwiłłowski wokół zamku,
• Secesyjne kamieniczki z końca XIX i początku XX wieku przy Placu Wolności i innych uliczkach w centrum,
• kościół pw. św. Anny z 1572 r., dawny zbór ariański.
• późnobarokowy pobazyliański kościół pw. Narodzenia NMP z połowy XVIII w., dawne miejsce przechowywania relikwii św. Józefata Kuncewicza.
• kościół pw. św. Antoniego i dawny klasztor reformatów z II połowy XVII w.,
• Akademia Bialska założona w 1628 roku jako filia Akademii Krakowskiej – obecnie budynek I LO im. J.I. Kraszewskiego
• pomnik Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1928 r.
• Muzeum Okręgowe, w wieży bramnej.
• Drewniane wille przy ul. Narutowicza, Kolejowej, Zielonej.
• Synagogi w Białej Podlaskiej – wybudowane w XIX i XX wieku.
• Cmentarz żydowski w Białej Podlaskiej – założony w XVIII wieku.
• Dworzec główny PKP, z lat 20. XX wieku.
• Cmentarz Austriacki z Pierwszej Wojny Światowej przy ul. Spacerowej
• Pomnik 34 Pułku Piechoty przy ul.Warszawskiej

[edytuj] Znane osobistości związane z Białą Podlaską

• Józef Ignacy Kraszewski (pisarz)
• Franciszek Wężyk (tłumacz literatury klasycznej)
• Roman Zmorski (pisarz, poeta)
• o. Honorat Koźmiński (kapucyn, założyciel żeńskich zgromadzeń zakonnych)
• Józef Pruszkowski (polski historyk kościoła katolickiego)
• ksiądz Stanisław Brzóska (jeden z dowódców powstania styczniowego)
• Roman Rogiński (jeden z dowódców powstania styczniowego)
• Jacek Kaspszyk (światowej sławy dyrygent)
• Jerzy Domaradzki (reżyser i scenarzysta – zasłynął filmem "Wielki bieg")
• Roman Kłosowski (aktor teatralny i filmowy – m.in. Maliniak w "Czterdziestolatku")
• Wacław Kowalski (aktor teatralny i filmowy – m.in. Pawlak w "Sami Swoi")
• Marcin Wójcik (polski artysta kabaretowy)
• Bogusław Kaczyński (krytyk muzyczny, autor m.in. audycji telewizyjnych poświęconych muzyce operowej)
• Krzysztof Ziółkowski (astronom)
• Zbysław Ciołkosz (polski konstruktor lotniczy)
• Stefan Kryński (doktor medycyny, specjalista w dziedzinie badań nad bakteriami)
• Antoni Brykczyński (duchowny, historyk sztuki, bibliograf)
• Roman Rosinkiewicz (polski inżynier mechanik)
• Safjan Zbigniew (pisarz, publicysta, dramaturg, scenarzysta – napisał m.in. scenariusz do popularnego polskiego serialu "Stawka większa niż życie")
• Władysław Holewiński (prawnik – członek Komisji Kodyfikacyjnej RP)
• Jan Ignacy Marian Dąbrowski (prawnik m.in. obrońca w procesach brzeskich)
• Marceli Porowski (działacz konspiracyjny)
• August Emil Fieldorf (polski żołnierz, bojownik o niepodległość Polski, generał AK)
• Krzysztof Skubiszewski (polityk, były minister spraw zagranicznych)
• Józef Oleksy (polityk, były premier)
• Lech Nikolski (polityk)
• Jacek Szymanderski (polityk)
• Przemysław Andrejuk (polityk)
• Ludwik Maciąg (sławny malarz)
• Józef Świętorzecki (generał w II RP)
• Wojciech Wierzejski (polityk)
• Adam Piekutowski (piłkarz)

[edytuj] Miasta partnerskie

Miasto	Kraj	Rok podpisania umowy
Brześć nad Bugiem	Białoruś	1991
Baranowicze	Białoruś	2002
Niort	Francja	1999
Smoleńsk	Rosja	2002

[edytuj] Zobacz też

• Port lotniczy Biała Podlaska
• Bialska Kolej Dojazdowa
• Podlaska Wytwórnia Samolotów
• Akademia Bialska
• Powiat bialski
• Województwo lubelskie
• Lubelszczyzna
• Podlasie Południowe
• Synagoga w Białej Podlaskiej
• Stara Synagoga w Białej Podlaskiej
• Synagoga w Białej Podlaskiej (ul. Pocztowa)
• Synagoga w Białej Podlaskiej (ul. Łazienna)
• MKS Podlasie Biała Podlaska

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Radio BiPeR Internetowe Radio Biała Podlaska
• Urząd Miasta w Białej Podlaskiej
• Urząd Gminy w Białej Podlaskiej
• Starostwo Powiatowe w Białej Podlaskiej
• Biała Podlaska i okolice
• Wirtualne Podlasie
• Strona o Białej Podlaskiej i okolicach
• Bialskopodlaski Klub Astronomiczny "Altair"
• Bialski Sport
• CoJestMiasto - Serwis dla kreatywnej bialskiej młodzieży
• Mapy i zdjęcia satelitarne
  • Plan Białej Podlaskiej
  • Zdjęcie satelitarne Białej Podlaskiej