Elżbieta Zawacka

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Elżbieta Zawacka
Zo, Zelma

Życie	Generał brygady
Urodził się	19 marca 1909 Toruń

Kariera
W służbie od	1939
Pełniona funkcja	kurierka KG AK
Główne wojny i bitwy	wojna obronna Rzeczypospolitej, II wojna światowa
Odznaczenia

Gen. bryg. prof. dr hab. Elżbieta Zawacka, pseud. Zelma, Zo (ur. 19 marca 1909 w Toruniu) – legendarna kurierka Komendy Głównej Armii Krajowej, jedyna kobieta wśród cichociemnych, generał w stanie spoczynku, emerytowana profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Spis treści

1 Młodość i działalność w II Rzeczypospolitej
2 Udział w kampanii wrześniowej i działalność kurierska
3 Cichociemna
4 Powstanie warszawskie, emigracja i powrót do kraju
5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Młodość i działalność w II Rzeczypospolitej

Elżbieta Zawacka urodziła się w czasie, gdy Toruń należał do Prus, jednak szkołę podstawową i gimnazjum kończyła już w wolnej Polsce. Maturę zdała w Żeńskim Gimnazjum Humanistycznym, a następnie skończyła studia matematyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Po studiach podjęła pracę jako nauczycielka w szkole średniej i udzielała się społecznie jako instruktor Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK). Przed 1939 r. pełniła w Katowicach funkcję komendantki Rejonu Śląskiego PWK.

[edytuj] Udział w kampanii wrześniowej i działalność kurierska

We wrześniu 1939 była żołnierzem Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej, walczącym w obronie Lwowa.

W październiku tego samego roku wstąpiła do tworzącej się Służby Zwycięstwu Polski i pozostawała w jej szeregach aż do końca 1945 r. Na początku swej podziemnej działalności działając pod pseudonimem Zelma organizowała w oparciu o struktury PWK niezależną grupę SZP na Śląsku.

Pod koniec 1940 r. Zo przeniesiono do Warszawy – dostała przydział do Wydziału Łączności Zagranicznej Komendy Głównej Armii Krajowej Zagroda. Od połowy 1941 r. jeździła między Warszawą a Berlinem przewożąc w obie strony pocztę, która kursowała przez Szwecję do Londynu i z powrotem. Dodatkowym zadaniem Zawackiej było zorganizowanie szlaków kurierów podążających do Londynu przez Niemcy. W latach 1939-1945 korzystając z fałszywych dokumentów przekraczała granice Rzeszy ponad sto razy przenosząc meldunki i informacje, zaś w przerwach między wyprawami uczyła na tajnych kompletach. Dla uprzytomnienia jak wymagające było zadanie kuriera wystarczy wspomnieć, że kurierom korzystającym z pociągów pasażerskich nie wolno było zasnąć podczas jazdy, gdyż mogliby przez sen mówić po polsku.

[edytuj] Cichociemna

W lutym 1943 r. wyruszyła jako emisariuszka Komendanta Głównego AK Stefana Roweckiego przez Niemcy, Francję, Andorę, Hiszpanię i Gibraltar do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Jej misja miała dwa cele: lepszą koordynację szlaków przesyłowych poczty krajowej, dostarczanej przez bazy łączności Sztabu działające w krajach neutralnych oraz przedstawienie żądań gen. Roweckiego dotyczących uprawnień kombatanckich kobiet-żołnierzy AK. Z Londynu powróciła 10 września 1943 zrzucona ze spadochronem. Była jedyną kobietą wśród cichociemnych.

Pewną charakterystykę Zo daje Jan Nowak-Jeziorański w książce Kurier z Warszawy:

Nawet w konspiracji, gdzie panuje anonimowość, "Zo" stała się postacią legendarną. (...) straciła rodzinę. Uchodziła za człowieka ostrego i wymagającego od innych, ale najbardziej od samej siebie. Jej oddanie służbie graniczyło z fanatyzmem. (...) Średniego wzrostu, blondynka o niebieskich oczach miała w sobie coś męskiego. Była surowa, poważna, trochę szorstka i bardzo rzeczowa. W czasie rozmowy ani razu nie uśmiechnęła się, nie padło ani jedno słowo natury bardziej osobistej, nic co nie wiązało się ze służbowym tematem. "Zo" nie miała na to czasu.

[edytuj] Powstanie warszawskie, emigracja i powrót do kraju

W marcu 1944, gdy Zo zagroziło aresztowanie, wycofano ją z działalności kurierskiej i przeniesiono do służby w dowództwie Wojskowej Służby Kobiet (WSK). Działając w WSK brała udział w powstaniu warszawskim, a po kapitulacji przedostała się do Krakowa skąd koordynowała działalności kurierską na trasach prowadzących do Szwajcarii. W październiku tego samego roku została mianowana kapitanem, a następnie majorem Wojska Polskiego. Po demobilizacji udała się na Zachód, jednak już w lutym ponownie znalazła się w konspiracji, tym razem antykomunistycznej – w 1946 r. powróciła do "normalnego" życia podejmując pracę w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego przy Ministerstwie Obrony Narodowej.

W 1948 r. pracowała jako nauczycielka w Łodzi, Toruniu i Olsztynie. 5 września 1951 została aresztowana przez UB i po procesie skazana na 10 lat więzienia. Na wolność wyszła 24 lutego 1955.

Wróciła do pracy w szkolnictwie, ucząc w szkołach w Sierpcu i Toruniu, nie zaniedbując jednak samodzielnej nauki. W 1965 r. uzyskała doktorat nauk humanistycznych na Uniwersytecie Gdańskim i pracowała tam jako adiunkt. Po uzyskanej w 1972 r. habilitacji wróciła do Torunia, gdzie podjęła pracę w Instytucie Pedagogiki i Psychologii UMK. Była założycielką Zakładu Andragogiki, który na skutek represji SB został zlikwidowany w 1978 r. – po tym zdarzeniu Zo odeszła na emeryturę.

Jeszcze w latach sześćdziesiątych Elżbieta Zawacka zajęła się gromadzeniem materiałów historycznych dokumentujących działalność Armii Krajowej w czasie wojny, jako emerytka powróciła do tej pracy. Działała w ruchu kombatanckim "Solidarności", współzakładała też Klub Historyczny działający od 1987 r. w Toruniu. W 1990 r. współtworzyła Fundację "Archiwum Pomorskie Armii Krajowej" – obecnie jest jej honorowym przewodniczącym.

W 1990 r. została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 1993 Krzyżem Komandorskim tego orderu z gwiazdą. Od 1995 jest profesorem nauk humanistycznych, a od kwietnia 2006 generałem brygady Wojska Polskiego, jako druga kobieta w historii kraju (pierwszą była Maria Wittek). Profesor Elżbieta Zawacka została dwukrotnie odznaczona Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych, zaś w 1995 prezydent Lech Wałęsa odznaczył ją Orderem Orła Białego.