Enrico Fermi

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Enrico Fermi w latach 1943-49.

Enrico Fermi (ur. 29 września 1901 w Rzymie, Włochy, zm. 28 listopada 1954 w Chicago, USA) – włoski fizyk teoretyk, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki w roku 1938 za wytworzenie w reakcjach z neutronami nowych pierwiastków promieniotwórczych.(dokument Fundacji Nobla).

[edytuj] Biografia

Urodził się w Rzymie i wychował w zamożnej rodzinie. Jego ojciec, od urzędnika na kolei doszedł do ważnych stanowisk na służbie państwowej. Fermi wcześnie zwracał na siebie uwagę inteligencją i szybkością kojarzenia. Bez większego trudu udało mu się rozpocząć w 1918 studia w Scuola Normale w Pizie, uczelni dla elity intelektualnej Włoch. Pogłębiał następnie wiedzę na uniwersytecie w Pizie, gdzie uzyskał doktorat w 1924 r. Po spędzeniu jakiegoś czasu za granicą, w Getyndze i Lejdzie, powrócił do Włoch i po paru początkowych niepowodzeniach został mianowany profesorem fizyki uniwersytetu w Rzymie. Już sama ta nominacja była nie lada osiągnięciem dla kogoś tak młodego, zważywszy na tradycyjny i biurokratyczny charakter włoskich uniwersytetów. Zawdzięczał ją bez wątpienia reputacji już ugruntowanej blisko 30 ważnymi publikacjami oraz poparciu, jakiego mu udzielał O.M. Corbino, najwybitniejszy wówczas włoski fizyk, a do tego senator. Corbino zdecydowany był zmodernizować fizykę włoską i umiał dostrzec, że Fermi, pomimo młodego wieku, idealnie się do tego nadaje. W 1938 r. po odbiorze Nagrody Nobla wyemigrował do USA. Od 1939 profesor Columbia University w Nowym Jorku, a latach 1941–1946 Uniwersytetu w Chicago. Zajmował się fizyką jądrową. Był współtwórcą (zaprojektował i uruchomił 2 grudnia 1942) pierwszego reaktora jądrowego (Chicago) i bomby atomowej (Los Alamos). Opracował mikroskopowy rozkład prawdopodobieństwa fermionów (statystyka Fermiego-Diraca), nazwanych tak na jego cześć. W ostatnich latach życia był wraz z Stanisławem Ulamem inicjatorem pierwszych doświadczeń komputerowych. Zmarł na raka krtani, po długiej chorobie, zachowując według wspomnień Ulama do końca jasność myśli i obiektywność sądów.

Ku jego czci pierwiastek chemiczny nr 100 (odkryty w produktach rozpadu pierwszej amerykańskiej bomby wodorowej) nazwano "ferm" (łac.fermium skr. Fm). Również pozaukładowa jednostka długości w fizyce jądrowej odpowiadająca 1 fm nazwana została "fermi" (f).

[edytuj] Raport Fermiego

Wedle raportu Fermiego z 1934 r. umieścił on – raczej impulsywnie niż z przyczyn racjonalnych – parafinę pomiędzy źródłem neutronów a celem, który nimi bombardował.

Nie było w tym przeczucia ani świadomego rozumowania... przypadkowo wziąłem kawałek parafiny.

W wyniku tego doszło do zwiększenia intensywności oddziaływania neutronów od kilkudziesięciu do kilkuset razy. Tak Fermi zetknął się przypadkowo z spowolnionymi neutronami. Neutrony uległy spowolnieniu na skutek zderzenia się z lekkimi cząsteczkami węglowodorów, co spowodowało, że pozostawały w sąsiedztwie bombardowanego jądra dostatecznie długo, by zwiększyć szansę, że zostaną przez nie wchłonięte.

[edytuj] Nagroda Nobla

Właśnie za te badania, mające na celu "odkrycie nowych substancji promieniotwórczych... i odkrycie selektywnego działania spowolnionych neutronów" Fermi otrzymał w 1938 Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Przeoczył jednakże zjawisko o wielkim znaczeniu. Podczas systematycznego napromieniowania rozmaitych pierwiastków Fermi i jego koledzy zbombardowali, oczywiście, spowolnionymi neutronami również uran. Nieuchronnie doprowadziło to do rozszczepienia jądrowego, ale Fermi uważał, że doszło do powstania pierwiastków transuranowych i w przemówieniu w okazji odbierania Nagrody Nobla nawiązał do rzekomego wyprodukowania przez siebie pierwiastków o liczbach atomowych 93 i 94, które nazwał "ausonium" i "hesperium". Już w 1938 Otto Hahn i Lise Maitner jako pierwsi uzmysłowili sobie, że w tego rodzaju reakcjach dochodzi do rozszczepienia jądra atomowego.

[edytuj] Główne osiągnięcia

W dziedzinie teorii głównym osiągnięciem Fermiego w okresie rzymskim była teoria rozpadu beta. Jest to proces zachodzący w nietrwałym jądrze atomowym, podczas którego dochodzi do przemiany neutronu w proton oraz emisji elektronu i antyneutrina (n->p+e+Ґ). Fermi poddał go wnikliwej analizie, w której wprowadził do nauki nową siłę: oddziaływanie słabe. Opublikował tę pracę w 1933 po włosku, gdyż oryginalna jej wersja angielska została odrzucona przez czasopismo "Nature" jako zbyt spekulatywna. W Ameryce Fermi wkrótce został wciągnięty w przedsięwzięcie zmierzające do uzyskania kontrolowanej łańcuchowej reakcji jądrowej. W 1942 udało mu się zbudować pierwszy reaktor jądrowy na stadionie University of Chicago w Stagg Field. Przy użyciu grafitu jako moderatora rozszczepialnego Fermi i jego zespół przystąpili do konstruowania stosu atomowego. Składał się on z około 40 000 bloków grafitowych, specjalnie wyprodukowanych, by wykluczyć możliwość zanieczyszczeń, w których wydrążono około 22 000 otworów , by w nich umieścić kilka ton uranu. O 14:20 2 grudnia 1942 rozpoczęła się era atomowa, gdyż właśnie o tej godzinie uruchomiono stos Fermiego, w którym przez 28 minut dochodziło do samopodtrzymującej się reakcji łańcuchowej. W historycznym telefonie, jaki po tym nastąpił Arthur-> Compton powiadomił dyrekcję przedsięwzięcia, że "włoski żeglarz wylądował w nowym świecie", a krajowcy okazali się przyjaźni. Fermi nadal pracował nad Projektem Manhattan i był świadkiem pierwszego wybuchu bomby atomowej w lipcu 1945 na pustyni w stanie Nowy Meksyk. Podobno kiedy dotarł do niego podmuch eksplozji, wypuścił z dłoni skrawek papieru, a potem, na podstawie ich przemieszczeń, obliczył, że jej siła odpowiadała 10 000 ton TNT.

[edytuj] Czasy powojenne, śmierć i pamięć

Po wojnie Fermi przyjął katedrę fizyki w University of Chicago i wykładał tam aż do przedwczesnej śmierci na raka. Jego nazwisko zostało na różne sposoby upamiętnione, m.in. w terminologii naukowej (pierwiastek o liczbie atomowej 100 – ferm, jednostka długości wynosząca 10-¹³ cm – fermi, cząstki subatomowe – fermiony) Nazwę Fermilab nosi też Państwowe Laboratorium Przyśpieszenia Cząstek Elementarnych w Batavii Chicago