Richard Feynman

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Richard Phillips Feynman (ur. 11 maja 1918 w Nowym Jorku, zm. 15 lutego 1988 w Los Angeles) – fizyk teoretyk amerykański, jeden z głównych twórców elektrodynamiki kwantowej, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1965 za niezależne stworzenie relatywistycznej elektrodynamiki kwantowej.

Pochodził z rodziny narodowości żydowskiej, był synem sprzedawcy Melville'a Arthura i Lucille Phillips. Zainteresowanie naukami ścisłymi wyniósł z domu rodzinnego, gdzie ojciec zachęcał go do zadawania pytań i sięgania do istoty rzeczy. Studiował w Massachusetts Institute of Technology (1935-1939), uzyskując dyplom na podstawie pracy Forces and Stresses in Molecules; podjął następnie na Uniwersytecie Princeton studia doktoranckie (1939-1943), zakończone obroną pracy The Principle of Least Action in Quantum Mechanics, przygotowanej pod kierunkiem Johna Wheelera. Już wówczas cieszący się opinią jednego ze znakomitszych fizyków teoretyków, został zaproszony do udziału w pracach przy konstrukcji amerykańskiej bomby jądrowej w laboratorium w Los Alamos (tzw. projekt Manhattan); Hans Bethe powierzył mu kierowanie zespołem obliczeniowym. Feynman był obecny przy próbie pierwszej bomby w lipcu 1945.

Po wojnie pracował na Cornell University w Ithaca (wspólnie z Bethe'm), w 1951 został profesorem California Institute of Technology w Pasadenie. Był członkiem m.in. Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie oraz londyńskiego Royal Society. Brał udział w pracach komisji ustalającej przyczyny katastrofy wahadłowca Challenger (1986); za główną przyczynę wypadku uznał zesztywnienie na mrozie gumowych uszczelek, a w raporcie końcowym skrytykował naciski władz na inżynierów NASA.

W 1965 otrzymał Nagrodę Nobla – wspólnie z Japończykiem Shinichiro Tomonagą i Amerykaninem Julianem Schwingerem. Uczonych uhonorowano za stworzenie relatywistycznej elektrodynamiki kwantowej. Feynman jako pierwszy zastosował metodę diagramów do rozwiązywania zagadnień oddziaływania cząstek (tzw. diagramy Feynmana, 1948), metoda ta wkrótce stała się jednym z podstawowych narzędzi w badaniach cząstek elementarnych.

Badania Feynmana obejmowały różne zagadnienia współczesnej fizyki. Zajmował się on także m.in. kwantową teorią pola, fizyką cząstek elementarnych, teorią grawitacji nadprzewodnictwa. Podał ilościową teorię oddziaływań słabych (wspólnie z Murrayem Gell-Mannem, 1958). Przedstawił model nukleonów złożonych z partonów (1969).

Uważany za jednego z ważniejszych fizyków XX wieku, był także znanym popularyzatorem nauki; w jego dorobku obok prac naukowych znajduje się kilka pozycji autobiograficznych (Surely You're Joking, Mr Feynman, 1985; wyd. pol. Kraków 1996, ISBN 8370064590, What Do You Care What Other People Think?, 1988, wyd. pol. Kraków 1997, ISBN 8370067220) oraz słynne wykłady (Feynmana wykłady z fizyki, 1963; wydanie polskie 1974, w trzech częściach). Ponadto w Polsce ukazały się:

Charakter praw fizycznych (ang. The Character Of Physical Law, Warszawa 2000, ISBN 8371808763)
QED. Osobliwa teoria światła i materii (ang. QED)
Sześć łatwych kawałków (ang. Six Easy Pieces)
Sześć trudniejszych kawałków (ang. Six Not-So-Easy Pieces)

Był trzykrotnie żonaty; pierwsza żona Arlene Greenbaum zmarła krótko po ślubie na gruźlicę (1945). Drugie małżeństwo (z Mary Louise Bell) rozpadło się; trzecią żoną fizyka była od 1960 Brytyjka Gweneth Howard, z którą miał syna Carla (ur. 1962) i adoptowaną córkę Michelle. Feynman zmarł w lutym 1988 po kilkuletniej chorobie nowotworowej.

[edytuj] Ciekawostki

Richard Feynman nie stronił od uprawiania sztuki, grał na bębnach, malował. Z opowieści osób znających go osobiście wyłania się obraz niezwykle barwnej i wszechstronnej osobowości. O ile do przyszłej kariery naukowca zainspirował go częściowo ojciec, o tyle poczucie humoru zawdzięczał matce. Wyrazem ekscentryczności Feynmana było m.in. prowadzenie wykładów w rytm bębenków bongo.

Jako dziecko otrzymał kolekcję znaczków pocztowych, w tym rzadkie trójkątne egzemplarze z okresu międzywojennego z Republiki Tuwy, wówczas formalnie niepodległej republiki azjatyckiej, dziś republiki federacyjnej Federacji Rosyjskiej. Fascynacja przedstawionymi na znaczkach tuwińskimi jeźdźcami, wyobrażeniami egzotycznej przyrody skłoniła Feynmana do zainteresowania się losem zaginionej krainy. Wzniósł hasło "Tuva or Bust" (Tuwa albo nic), które dla jego przyjaciela perkusisty Ralpha Leightona stało się pretekstem do napisania książki pod tym samym tytułem. Książka ta przyczyniła się do rozwoju fascynacji tuwińską kulturą i śpiewem zwanym alikwotowym lub burdonowym. Feynman wielokrotnie prosił władze radzieckie o zezwolenie na wjazd do Tuwy, jednak odmawiano mu wizy; zgoda przyszła dopiero kilka tygodni przed śmiercią Feynmana i nie zdążył on już z niej skorzystać, rok później Tuwę odwiedził Leighton.

Źródła:

John Simmons, 100 najwybitniejszych uczonych wszech czasów, Warszawa 1997, str. 208-211, ISBN 8371294964
Beata Tarnowska (red.), Nagrody Nobla. Leksykon PWN, Warszawa 2001