Franciszek z Asyżu
Z Wikipedii
Franciszek z Asyżu (właś. Giovanni Bernardone) (ur. latem lub jesienią 1181 w Asyżu, zm. 3 października 1226 w Porcjunkuli pod Asyżem) – święty katolicki, mistyk średniowieczny, diakon, założyciel zakonu franciszkanów, stygmatyk, misjonarz, nazywany Biedaczyną z Asyżu, uważany za prekursora ekologii.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Przyszedł na świat w rodzinie zamożnego kupca sukiennika umbryjskiego Pietro Bernardone. Jego matka, Pika, pochodząca z Pikardii, daje mu na chrzcie imię Jana (Chrzciciela lub Ewangelisty), które ojciec zmienia na Francesco prawdopodobnie będąc pod ogromnym wpływem Francji, w której zawarł korzystne umowy handlowe. Źródła podają, że Franciszek miał brata o imieniu Anioł. Pierwsze lata swego życia spędza w rodzinnym Asyżu. Uczęszcza do parafialnej szkoły przy kościele św. Jerzego, gdzie otrzymuje podstawowe wykształcenie.
Mając 21 lat bierze udział w wojnie pomiędzy Asyżem a Perugią. Konflikt dotyczył wykupu ziemi komunalnej przez szlachtę asyską. Na przełomie 1202-1203 roku zostaje uwięziony w Perugii. Uwolniony w 1204, ze względu na ciężką chorobę powraca do Asyżu. Rok 1205 jest początkiem powolnego procesu nawrócenia Franciszka. W czasie wyprawy wojennej do Puglii, w Spoleto przyszły święty ma wizję, która zadecyduje o jego przyszłym życiu. Ponownie wraca do Asyżu, gdzie hojnie obdarza spotkanego po drodze trędowatego. Daje mu pocałunek pokoju. W asyskim kościele San Damiano jesienią tego samego roku słyszy głos Chrystusa przemawiającego z ikony krzyża, który każe mu iść i odbudować Kościół. Wydarzenie to opisują biografowie franciszkańscy Tomasz z Celano i Bonawentura z Bagnoregio. W tym samym czasie Franciszek popada w konflikt z własnym ojcem, nieakceptującym postawy syna. Franciszek wezwany do sądu biskupiego w roku 1206 wyrzeka się swojej części majątku, rozpoczyna życie pokuty, m.in. asystując trędowatych w leprozorium. W latach 1206-1208 restauruje podasyskie kaplice: San Damiano, San Pietro oraz kaplicę Matki Bożej Anielskiej w Porcjunkuli pod Asyżem.
Bazylika Santa Maria degli Angeli w Asyżu
24 lutego 1208 roku Franciszek uderzony usłyszanymi w czasie mszy św. słowami dotyczącymi stylu życia apostolskiego, zdejmuje habit eremicki i wkłada prostą brązową tunikę – typowy strój plebejski ówczesnej Umbrii. Z bosymi stopami zaczyna wzywać ludzi do czynienia pokuty. 16 kwietnia tego samego roku przyłączają się do niego Bernard z Quintavalle i Piotr z Cattani. W kilka dni później do grupki pierwszych franciszkanów dołącza brat Idzi z Asyżu. Minoryci zaczynają odbywać wyprawy misyjne (Marca di Ancona, Poggio Bustone, Rieti, Florencja).
Na wiosnę 1209 (w niektórych źródłach 1210) Franciszek prosi w Rzymie o zatwierdzenie napisanej przez siebie Reguły. Innocenty III zatwierdza franciszkański sposób życia, polecając braciom mniejszym głoszenie nawrócenia i pokuty. Wracając z Rzymu Franciszek z pierwszymi towarzyszami zatrzymuje się w Rivotorto, a następnie w Porcjunkuli pod Asyżem, która staje się w ten sposób kolebką franciszkanów. Tego samego roku Franciszek zakłada Trzeci Zakon dla ludzi świeckich.
W niedzielę palmową 1211 lub 1212 święty przyjmuje w Porcjunkuli Klarę Ofreduccio, ukonstytuowuje się Drugi Zakon – Klaryski. W następnych latach Franciszek informuje osobiście papieża o stanie rozwoju założonej przez siebie wspólnoty franciszkańskiej, spotykając się w Rzymie z Jakubiną Settesoli. Conte Orlando di Chiusi ofiarowuje franciszkanom Górę La Verna w Montefeltro. W 1215 roku ma miejsce Sobór Laterański IV, w czasie którego Franciszek spotyka św. Dominika Guzmana, założyciela dominikanów.
5 maja 1217 w Porcjunkuli franciszkanie gromadzą się na kapitule generalnej. Zostają podjęte decyzje o misji pozaalpejskiej, do Ziemi Świętej oraz do Afryki. Franciszek na wyraźne życzenie kardynała Hugolina (późniejszy papież Grzegorz IX) legata papieskiego dla Toskanii i Lombardii decyduje się pozostać we Włoszech.
W roku 1219 Franciszek wyrusza na Bliski Wschód. W Egipcie spotyka się z sułtanem Melek el-Kamelem. Na początku 1220 opuszcza Akri, w którym spędzić miał cały rok, nawiedzając miejsca święte Palestyny. Spotkanie św. Franciszka z sułtanem potwierdzają kroniki muzułmańskie, krzyżowców oraz jeden z listów biskupa Jakuba da Vitry.
Po powrocie do Włoch święty zrzeka się przywództwa zakonowi, wyznaczając na swego następcę brata Pietro Cattaniego. 29 listopada na prośbę Franciszka papież Honoriusz III bullą Solet annuere zatwierdza napisaną przez Biedaczynę regułę (tzw. Reguła zatwierdzona).
W nocy z 24 na 25 grudnia 1223 roku święty urządza w Greccio pierwszą w historii bożonarodzeniową szopkę. Następnego roku otrzymuje na Alvernii święte stygmaty. W roku 1225 Franciszek zaczyna coraz bardziej odczuwać dolegliwości związane z chorobą oczu. Za namową brata Eliasza poddaje się bezskutecznym zabiegom lekarskim. Przebywając w tym czasie w kościele San Damiano układa Pieśń słoneczną.
Ostatnie miesiące swego życia spędza podróżując od miasta do miasta, by pod koniec pory letniej 1226 powrócić do Asyżu. Umiera położony na własne życzenie na gołej ziemi w sobotę 3 października 1226 roku. Następnego dnia mieszkańcy Asyżu przenoszą ciało świętego do kościoła San Giorgio w środku miasta. Brat Eliasz powiadamia o śmierci Franciszka śląc List okólny o śmierci św. Franciszka.
Z miejsca pierwotnego pochówku ciało świętego zostanie przeniesione 25 maja 1230 roku do wybudowanej specjalnie przez Eliasza Bombarone bazyliki na Colle del Paradiso w Asyżu.
[edytuj] Patronat
Patron albertynów, franciszkanów, kapucynów, franciszkanów konwentualnych, bernardynek, kapucynek, klarysek, koletanek, tercjarzy; Włoch, Asyżu, Bazylei, Akcji Katolickiej, aktorów, ekologów, niewidomych, pokoju, robotników, tapicerów, ubogich, więźniów, kupców i wszystkich zwierząt.
[edytuj] Atrybuty
Święty przedstawiany jest w brązowym habicie franciszkańskim z kapturem, przepasany białym sznurem z trzema węzłami symbolizującymi trzy składane przez braci mniejszych śluby: posłuszeństwa, ubóstwa i czystości. Na wielu wizerunkach Franciszek trzyma w ręku krucyfiks, a u jego stóp znajduje się czaszka – symbole pokuty i umartwienia. Artyści niejednokrotnie ukazują świętego z przebitym bokiem, rękami i stopami – to tzw. stygmaty, które Biedaczyna z Asyżu otrzymał na Górze Alvernii 14 lub 15 września 1224 roku. Współcześni artyści lubią przedstawiać św. Franciszka w otoczeniu zwierząt, ze względu na braterstwo stworzeń, jeden z elementów duchowości minoryckiej.
[edytuj] Dzień obchodów
Kościół katolicki obchodzi wspomnienie św. Franciszka diakona 4 października. Zakon franciszkański rozpoczyna uroczystą celebrację tego wspomnienia wieczorem dnia poprzedniego nabożeństwem zwanym Transitus (łac. przejście). Kalendarz liturgiczny rodziny franciszkańskiej odnotowuje następujące wspomnienia związane z życiem św. Franciszka z Asyżu: 24 maja – święto poświęcenia asyskiej Bazyliki św. Franciszka, 2 sierpnia – Odpust Porcjunkuli, 17 września – święto Stygmatów św. Franciszka, 29 listopada – Wszystkich Świętych Zakonu Serafickiego, 12 grudnia – święto Odnalezienia Ciała św. Franciszka.
[edytuj] Ikonografia
Do najstarszych przedstawień świętego należą: Franciszek otrzymujący stygmaty – tempera na drewnie Berlinghiero Berlinghieri z ok. 1250, Madonna z aniołami i św. Franciszkiem – fresk Cimabue w Bazylice św. Franciszka w Asyżu (przed 1290), Cykl fresków Giotta w Sacro Convento (ok. 1296-1300), Św. Franciszek i św. Antoni – fresk Simone Martiniego z Bazyliki św. Franciszka w Asyżu (ok. 1317).
[edytuj] Relikwie i sanktuaria
Grób św. Franciszka znajduje się w Bazylice dedykowanej jego imieniu w Asyżu. Relikwie świętego posiada większość klasztorów franciszkańskich w Polsce. Sanktuariami związanymi z życiem świętego są miejsca, w których przebywał w czasie swoich podróży po ziemi włoskiej (m.in. Asyż, Arezzo, Carceri, Fonte Colombo, Greccio, Gubbio, Rieti). Polskie sanktuarium św. Franciszka znajduje się w Miejskiej Górce koło Rawicza.
[edytuj] Proces kanonizacyjny
Franciszek z Asyżu został ogłoszony świętym 16 lipca 1228 roku przez swego przyjaciela papieża Grzegorza IX, wcześniejszego opiekuna zakonu. W czasie wszczętego przez Grzegorza IX procesu wysłuchano świadectw uzdrowionych za przyczyną świętego osób. Na jego zakończenie papież zwołał specjalny konsystorz, na którym kolegium kardynalskie wyraziło swą przychylność dla idei kanonizacji Franciszka. W samym dniu kanonizacji, w czasie uroczystości, która miała miejsce przed kościołem św. Jerzego w Asyżu (dzisiaj Bazylika św. Klary), interweniował w imieniu wszystkich kardynałów cysters Ranieri Capocci di Viterbo. Zaraz po uroczystym ogłoszeniu Franciszka świętym, papież udał się do wnętrza kościoła, by uczcić jego grób. W uroczystościach kanonizacyjnych uczestniczył m.in. Jan z Brienne, król Jerozolimy, który u kresu swego życia wstąpił do franciszkanów.
[edytuj] Źródła franciszkańskie
Badacze życia i duchowości Franciszka z Asyżu mianem Źródeł Franciszkańskich określają dokumenty powstałe u zarania Zakonu Braci Mniejszych, których autorstwo przypisywane jest samemu świętemu, bądź franciszkanom i klaryskom pierwszej generacji. W historiografii minoryckiej ustalił się następujący podział źródeł franciszkańskich: Pisma św. Franciszka, biografie św. Franciszka oraz kroniki i inne świadectwa.
Św. Franciszkowi przypisywane jest m.in. autorstwo: Reguły niezatwierdzonej (1221), Reguły zatwierdzonej (1223), Testamentu (1226), Testamentu sieneńskiego (maj 1226), Reguły dla pustelni, zbioru Napomnień, szeregu Listów (Do wiernych, Do rządzących, Do całego Zakonu…), Pieśni słonecznej, Pozdrowienia błogosławionej Maryi Dziewicy, Kartki podarowanej bratu Leonowi.
Wśród biografii Biedaczyny z Asyżu do najważniejszych należą: Życiorys pierwszy (Tomasz z Celano), Życiorys większy (Bonawentura z Bagnoregio), Relacja trzech towarzyszy, Anonim z Perugii, Sacrum commercium, List okólny o śmierci św. Franciszka (Eliasz Bombarone), Pieśń XI w Boskiej komedii (Dante Alighieri).
Jeśli chodzi o kroniki i inne świadectwa, należy zwrócić uwagę na listy biskupa Akko Jakuba z Vitry z lat 1216 i 1220 oraz swoją Historia Occidentalis. O obecności Franciszka pod Damiettą w czasie piątej wyprawy krzyżowej dają świadectwo: Kronika Ernoula, Historia Herakliusza oraz Kronika Burcharda z Ursperg.
[edytuj] Pierwsi towarzysze
Już w pierwszych latach po nawróceniu do Franciszka przyłączają się naśladowcy: Bernard z Quintavalle, Piotr z Cattani, bł. Idzi z Asyżu, Sabbatino, Morico, Giovanni de Capella, Filip Longo, Anioł Tancredi z Rieti, Giovanni z San Costanzo, Barbaro, Bernard di Vigilante, Sylwester. Tzw. uczniami drugiej godziny byli: Leon, Rufin, Masseo, Jałowiec, Illuminat dell'Arce, Eliasz Bombarone, Pacyfik, Jan Prosty. Leonowi, Rufinowi i Aniołowi przypisywane jest autorstwo Relacji trzech towarzyszy, jednej z ważniejszych biografii świętego. Ważnym świadkiem pierwszych dziesięcioleci rozwoju Zakonu Franciszkańskiego oraz ostatnich lat życia Franciszka jest również św. Klara z Asyżu.
[edytuj] Elementy duchowości
Duchowość św. Franciszka opiera się w głównej mierze na jak najwierniejszym naśladowaniu Chrystusa w Jego posłuszeństwie wobec planów Zbawienia, ubóstwie i czystości (chrystocentryzm). Charakteryzuje się fascynacją dla Bożej dobroci przejawiającej się w wielu znakach zauważalnych w świecie: instytucja Kościoła, braterska wspólnota, braterstwo stworzeń, wytrwałość i szacunek dla ludzkiego cierpienia. Poczucie osobistej grzeszności i zależności od dobrego Stwórcy mobilizuje braci mniejszych do wstępowania na drogę pokuty i zachęcania do pójścia tą drogą innych ludzi (apostolat, misyjność).
