Ruch Narodowo-Radykalny Falanga

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ruch Narodowo-Radykalny Falanga, Falanga, pot. ONR-Falanga – polska radykalno-nacjonalistyczna formacja polityczna, inspirowana antysemityzmem i faszyzmem. ^[1]

ONR_Falanga powstała wiosną 1935 r., w wyniku rozłamu w Obozie Narodowo-Radykalnym. Przywódca – Bolesław Piasecki, od którego inicjałów członkowie Falangi byli nazywani bepistami. Najbardziej znani działacze: Władysław Jan Grabski, Władysław Jamont, Wojciech Kwasieborski, Alfred Łaszowski, Paweł Musioł, Adolf i Marian Reutt, Witold Staniszkis (dziadek prof. Jadwigi Staniszkis), Wojciech Wasiutyński, Wojciech Zaleski. Organy prasowe: "Falanga", "Ruch Młodych", "Ruch Kulturalny", "Ruch Gospodarczy", "Kuźnica" i in.

Flaga RNR "Falanga"

[edytuj] Ideologia i działalność

Początkowo niewielka liczebnie organizacja o charakterze kadrowym, działała głównie na wyższych uczelniach. Skrajnie nacjonalistyczna, ostro zwalczała lewicę, tak rewolucyjną (komunizm), jak i reformistyczną (socjalistów) oraz ludowców. Krytykowała także obóz rządzący, określając go jako "żydo-sanację". "Falanga" zdecydowanie sprzeciwiała się też gospodarczemu liberalizmowi.

Głosiła konieczność dokonania "przełomu narodowego". Ostro występowała przeciwko Żydom, głosząc hasła skrajnie antysemickie, organizując bojówki demolujące sklepy, lokale i mieszkania żydowskie. Domagała się wprowadzenia tzw. getta ławkowego dla studentów żydowskich i daleko idącego ograniczenia ich przyjęć na wyższe uczelnie. Uważała, że nierównomierny udział procentowy studentów żydowskich w stosunku do ich ogólnej liczebności, na uczelniach, hamuje dostęp do wykształcenia uboższej młodzieży polskiej. Choć w przeciwieństwie do nazistów, falangiści nigdy nie dokonywali morderstw ani nie nawoływali do eksterminacji Żydów.

Na ideologię Falangi składały się ponadto takie typowe dla narodowej demokracji elementy, jak: solidaryzm społeczny, przywiązanie do katolicyzmu, wrogość wobec masonerii, postulaty unarodowienia kultury i gospodarki, kult polskości. W sferze ekonomii występowała przeciwko liberalizmowi i wolnemu rynkowi, opowiadając się za korporacjonizmem i gospodarką kierowaną przez państwo. Krytyka niesprawiedliwości społecznej i demokracji zyskała RNR wielu zwolenników w okresie kryzysu gospodarczego i politycznego.

RNR w zakresie organizacji, części ideologii i form zewnętrznych (elementy kultu wodza, salut rzymski, stylistyka symbolów partyjnych itp.) wyraźnie nawiązywał do faszystowskich wzorów włoskich. Polska Falanga miała swój odpowiednik w Hiszpanii gdzie również działała partia o takiej samej nazwie i podobnym profilu (patrz. frankistowska Falanga).

Falanga była organizacją polskich nacjonalistów, głoszących m.in. egoizm narodowy. Na terenie Pomorza falangiści zwalczali wpływy NSDAP i V kolumny. Cieszyli się też poparciem niektórych kręgów polskiego ziemiaństwa, które w części finansowało działalność ugrupowania.

Specyficzną cechą ideologii Falangi jako ugrupowania nacjonalistycznego było uznawanie polskości ziemiaństwa o korzeniach litewsko-ruskich, a także szlachty pochodzenia tatarskiego. Zatem mimo wystąpień antysemickich rasizm falangistów miał charakter wybiórczy. W tym kontekście nie można ich nawet zaliczyć do nacjonalistów nowoczesnych, odwołujących się do pochodzenia etnicznego i mitycznych więzów krwi, lecz raczej do nacjonalistów konstytucyjnych określających naród jako wspólnotę ukształtowaną przez państwo. Wielu zresztą działaczy ONR-u miało wyraźnie niepolskie korzenie.

W 1937 RNR zbliżył się do najbardziej radykalnego odłamu sanacji, jakim był Obóz Zjednoczenia Narodowego, co pozwoliło falangistom wyjść z podziemia, zwiększyć wpływy i liczebność oraz w znacznej mierze przejąć kierownictwo nad ruchem młodzieżowym w OZN – szefem Związku Młodej Polski został działacz ONR, nie należący do RNR, Jerzy Rutkowski, a wiele kierowniczych stanowisk objęli członkowie Falangi.

Po zerwaniu współpracy z sanacją Falanga zaczęła przeżywać kryzys, co doprowadziło do secesji oraz spadku zaufania do wodza – Bolesława Piaseckiego, który w przededniu wojny zawiesił działalność RNR.

Po wrześniu 1939 wielu członków RNR-Falanga działało w wywodzącej się z tego środowiska konspiracyjnej organizacji Konfederacja Narodu ale także w innych organizacjach niepodległościowych, zwłaszcza o profilu narodowym.

[edytuj] Kalendarium Ruchu Narodowo-Radykalnego

6 stycznia 1935 r. – powstało pismo "Prosto z Mostu", redagowane przez Stanisława Piaseckiego.
początek 1935 r. – ukazała się książka Bolesława Piaseckiego "Duch czasów nowych a Ruch Młodych". Stanowiła ona wykładnię poglądów grupy "Falanga".
28 czerwca 1935 r. – zjazd organizacyjny Ruchu Narodowo-Radykalnego "Falanga" w Kątach. Uczestnicy zjazdu zostali aresztowani. Zidentyfikowano ich na podstawie fotografii. Podczas zjazdu B. Piasecki wygłosił referat pt. "Cele rewolucji narodowo-radykalnej".
październik 1935 r. – ukazał się pierwszy numer "Ruchu Młodych", teoretycznego organu "Falangi".
24 maja 1936 r. – pielgrzymka polskich nacjonalistów (Falanga, ABC, Sekcja Młodych SN) na Jasną Górę.
12 lipca 1936 r. – rozpoczęto kolportaż pisma "Falanga".. Nakład pisma na przełomie lat wahał się w granicach 5-25 tys. egzemplarzy.
10 października 1936 r. – zamknięcie drukarni "Sztafety". Aresztowano 8 osób.
1 listopada 1936 r. – wiec w Filharmonii Warszawskiej, zorganizowany przez Komitet Prasy Młodych (Front Pism). Uczestniczyło w nim ok. 3 tys. osób. Brali w nim udział przede wszystkim członkowie i sympatycy RNR "Falanga".
1936 r. – wizyta Adama Koca na obozie Falangi w Łęgowicach nad Pilicą. Uczestniczyło w nim 80 osób. Był to początek współpracy grupy B. Piaseckiego z częścią obozu sanacyjnego.
10 listopada 1936 r. – proces uczestników zjazdu założycielskiego RNR "Falanga" w Kątach.
23 listopada 1936 r. – rozpoczęcie blokady Uniwersytetu Warszawskiego. Działacze RNR "Falanga" zgłosili dwa podstawowe postulaty: obniżenia opłat akademickich i egzaminacyjnych oraz wprowadzenia osobnych miejsc dla żydów.
5 grudnia 1936 r. – powstanie Polskiej Organizacji Akcji Kulturalnej, związanej z Falangą. Ruch ten wysuwał hasła unarodowienia kultury polskiej i podejmował spektakularne akcje w rodzaju "Tygodnia bez żydowskiego kina".
grudzień 1936 r. – w "Falandze" ukazała się publikacja B. Piaseckiego – "Wytyczne narodowo-radykalnej myśli gospodarczej".
22 czerwca 1937 r. – utworzenie Związku Młodej Polski. Na jego czele stanął Adam Koc. Jego zastępcą został – formalnie nie związany z Falangą, lecz sympatyk tej organizacji – Jerzy Rutkowski. szefem sztabu ZMP został związany z RNR "Falangą"
sierpień 1937 r. – powstanie Komitetu Organizacyjnego Narodowych Związków Zawodowych. Został on przekształcony w Narodową Organizację Pracy (NOP), skupiającą 8 związków zawodowych związanych z Falangą.
9 października 1937 r. – Falangiści zdobyli wpływy w licznych okręgach NPR, m.in. w Warszawie.
28 listopada 1937 r. – wiec Falangi w Warszawie w którym uczestniczyło ok. 3 tys. osób. Podczas wiecu doszło do starć z bojówkami socjalistycznymi.
27 lutego 1938 r. – powstaje Komitet Porozumienia Organizacji Narodowo-Radykalnych. Na jego czele staje Bolesław Piasecki.
22 kwietnia 1938 r. – oficjalne zerwanie współpracy Falangi z OZN-em.
1 maja 1938 r. – zjazd organizacji "Zarzewie". Część kierownictwa tej organizacji opowiedziała się za współpracą z Falangą. Utworzyli oni Międzyskupieniową Grupę "Szlakiem Zarzewia".
12 czerwca 1938 r. – zorganizowanie przez Falangę Wielkiego Zgromadzenia Antymasońskiego.
24 września 1938 r. – polecenie wydane przez B. Piaseckiego odnośnie zaciągu do Zaolziańskiego Korpusu Ochotniczego. Zaciągiem kierował Olgierd Szapkowski. Zgłosiło się ok. 600 falangistów.
lato 1939 r. – zawieszenie działalności RNR przez Bolesława Piaseckiego, coraz bardziej krytykowanego przez członków Ruchu.

[edytuj] Przypisy

↑ The appeal of fascism and of anti-Semitism was most pronounced among young radical NDs, who in 1934 formed the 'National Radical Camp' (ONR), from which emerged the distinctly totalitarian ONR-Falanga under Boleslaw Piasecki - Lukowski, J., Zawadzki, H., A Concise History of Poland, str. 217-218

[edytuj] Literatura

J. M. Majchrowski, Geneza politycznych ugrupowań katolickich, Stronnictwo Pracy, grupa "Dziś i Jutro", Paryż 1984.
S. Rudnicki, Obóz Narodowo Radykalny, Geneza i działalność, Warszawa 1985.
R. Wapiński, Narodowa Demokracja 1893-1939, Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980.
Z. Przetakiewicz; Od ONR-u do PAX-u, Wspomnienia, Warszawa 1994.