Rumunia we wczesnym średniowieczu
Z Wikipedii
 Historia Rumunii |
|
|---|---|
| Dacja | |
| Wczesne średniowiecze | |
| Późne średniowiecze | |
| Odrodzenie narodowe | |
| Królestwo Rumunii | |
| II wojna światowa | |
| Rumuńska Republika Ludowa | |
| Rumunia po roku 1989 | |
|
Kalendarium |
|
Historia Rumunii we wczesnym średniowieczu datowana jest na okres od V do X wieku, pomiędzy inwazją Hunów, do ostatniej fazy wędrówki ludów.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Północna część półwyspu bałkańskiego nawiedzana była w tym czasie przez wojownicze plemiona, które zmierzały ku bogatszym ziemiom na zachodzie i południu, plądrując to, co stawało im na drodze, nie dopuszczając w ten sposób do wykształcenia się tubylczych organizmów politycznych zdolnych do przetrwania. Centra miejskie zostały opuszczone, a nieliczni podróżnicy, przemieszczający się po niszczejących rzymskich drogach, bardzo często padali ofiarami przestępców. W tym czasie tereny dzisiejszej Rumunii popadły w stan głębokiego kulturowego regresu - większość populacji zamieszkiwało wsie, koncentrując się na rolnictwie i hodowli zwierząt. Ciągłe inwazje nieprzyjaciół powodowały specyficzne zachowanie mieszkańców, którzy znajdowali schronienie przed grabieżcami w górach lub lasach (pokrywających ok. 80% dzisiejszej Rumunii), wracając jednak do swych domów, gdy niebezpieczeństwo mijało.[1] Pomimo oczywistych niewygód takiego stylu życia, wykreował on szansę dla zawiązania się silnej etnicznej wspólnoty języka i obyczajów (co było niezbędne do przeżycia).
Część terenów dzisiejszej Rumunii wchodziła w skład imperium Attyli około roku 450. Po jego dezintegracji, różne tereny znajdowały się pod kontrolą Gepidów, Awarów, Bułgarów i Pieczyngów. Jednak większość z tych plemion nie okupowały w sposób stały tych terenów, ponieważ ich organizacje społeczne miały charakter typowych nomadzkich efemerycznych "konfederacji".
Imperium bizantyjskie posiadało tereny dzisiejszej Dobrudży kilkakrotnie (m.in. w czasie panowania cesarza Justyniana I w VI wieku, gdy terenem bizantyjskim był także Banat, lub w czasach dynastii macedońskiej na tronie Konstantynopola - IX-X wiek. Były one częścią bizantyjskiej prowincji (Paristrion thema) pomiędzy 971 a 1204 rokiem, pomimo że utrzymanie północnej granicy przychodziło z wielkim trudem, z powodu ciągłych inwazji.
W VI wieku, zromanizowana populacja Wołochów była świadkiem inwazji Awarów. Pod dominacją tych ostatnich, pojawił się jednak napływ Słowian. Małe grupy Słowian osiedlały się tam już w V wieku, a do VII wieku, wyparli oni ludność bizantyjską. Bizantyjczycy zachowali kontrolę jedynie nad częścią miast na południowych wybrzeżach Bałkanów. Niemniej jednak, na izolowanych i ignorowanych terenach na północ od Dunaju, Słowianie zostali stopniowo zromanizowani, przejmując język łaciński. Wpływ Słowian oddziaływał na prawy brzeg Dunaju, gdzie znajdowały się bogatsze miejskie tereny (Dalmacja, Macedonia, Tracja, Mezja czy Grecja). Słowianie stworzyli kulturę bardziej stabilną i przyciągającą niż ta będąca wytworem eurazjatyckich nomadów. Spowodowało to slawicyzację istniejącego jeszcze bizantyjskiego systemu społecznego.
W VII wieku, na północnym wybrzeżu Morza Czarnego pojawił się silny napływ nomadów - Bułgarów, stopniowo podbijających Słowian. Prawdopodobnie pod wpływem tureckim, Bułgarzy stworzyli silną organizację polityczną. W 630 roku powstał związek bułgarskich plemion w dzisiejszej południowo-wschodniej Rumunii i północno-wschodniej Bułgarii (rejon Dobrudży). Rok później Bułgarzy stoczyli walkę z Bizancjum, a w 681 roku chan Asparuch utworzył pierwsze znane bułgarskie państwo. W IX i na początku X wieku, większość byłej Dacji zostało włączone do Pierwszego Imperium Bułgarskiego (które w owym czasie graniczyło z dzisiejszymi terenami północnej Grecji na południu, Albanii i Bośni na zachodzie oraz Rumunii i wschodnich Węgier na północy.
Efekty tego okresu migracji i ataków, zwłaszcza powstanie potężnego imperium bułgarskiego, były bardzo znaczące dla przyszłego kształtu mozaiki etnicznej Bałkanów. Część północna półwyspu ulegała wpływom łacińskim, część południowa - greckim (owe wpływy rozgranicza hipotetyczna tzw. Linia Jirečka). Populacja wołoska podzieliła się na dwie grupy: jedna z nich znalazła schronienie na północy (migracja wołoska), podczas gdy druga udała się na południe, w kierunku dolin Pindos i Starej Płaniny. Byli to głównie Arumuni, którzy oddzielili się najprawdopodobniej w VII-IX wieku, oraz Meglenorumuni, którzy oderwali się ok. X wieku, gdy nastąpiła inwazja Pieczyngów. Pomimo długiej wędrówki, a następnie przejścia do prowadzenia spokojnego, wiejskiego życia, grupy te zachowały swą etniczną odmienność i obyczaje oraz oddzielny język.
W tym czasie Bułgarzy nawrócili się na chrześcijaństwo w 864 roku, a w X wieku, w celu zerwania z wpływami Bizancjum, Borys I Michał zastąpił język grecki staro-cerkiewno-słowiańskim, używanym w administracji, literaturze i liturgii, a także zamienił alfabet grecki na cyrylicę. Literatura słowiańska stała się trzecią co do wielkości w chrześcijańskim świecie, a słowiańska liturgia rozprzestrzeniła się po obszarze całej Europy Wschodniej. W X wieku Wołosi zamieszkujący na północ, jak i na południe od Dunaju, po długim okresie wierności liturgii greckiej, przejęli liturgię słowiańską. Ryt słowiański zachował się do XVII wieku, kiedy to język rumuński stał się językiem liturgicznym.
Bułgarska dominacja trwała w latach ok. 802-1018. Po osiągnięciu szczytowej potęgi za cara Symeona I, imperium zaczęło stopniowo słabnąć. W 1014 roku bizantyjska wyprawa Bazylego II Bułgarobójcy zadała państwu ogromne straty. W 1018 imperium upadło.
W 1054 roku miała miejsce schizma wschodnia, która (jak również używanie języka staro-cerkiewno-słowiańskiego jako języka liturgicznego) miała mieć wpływ na historię Rumunów przez wiele wieków.
Wczesne średniowiecze kończy się ok. XI wieku, kiedy to miała miejsce ostatnia fala migracji - inwazja głównie Madziarów i Pieczyngów. Wypychane przez tych drugich, plemiona madziarskie pod przywództwem Árpáda przybyły do Europy w ok. 896 roku i zajęły Panonię, którą używały jako bazy wypadowej do wypraw w kierunku zachodnim. Zatrzymani przez cesarza Ottona I w bitwie nad rzeką Lech w 955 roku, Madziarzy zmuszeni zostali do powrotu na południowy-wschód.
Rumuni są potomkami chrześcijańskich, zromanizowanych Daków. Jednakże istnieją dwie teorie dotyczące natury ich korzeni. Teoria tradycyjna mówi, iż Rumuni zamieszkiwali tereny dzisiejszej Rumunii przez całe wczesne średniowiecze. Druga teoria, zaproponowana przez Roberta Rösslera w XIX wieku i popierana do dziś przez pewną grupę historyków, głosi iż Rumuni przybyli na te tereny z obszarów znajdujących się na południe od Dunaju, w późniejszych Wiekach Średnich.
[edytuj] Literatura
- Pop, Ioan Aurel, Istoria Transilvaniei medievale: de la etnogeneza românilor până la Mihai Viteazul (Historia średniowiecznej Transylwanii, od etnogenezy Rumunów do Mihaia Viteazula), Cluj-Napoca,
- Christ Atanasoff, The Bulgarians, Hicksville, New York, 1977,
- Hermann Kinder, Werner Hilgemann, The Anchor Atlas of World History, 1, Garden City, New York, 1974.
Online:
- (rumuński) Eugen S. Teodor: “Cronologia atacurilor transdanubiene. Analiza componentelor etnice şi geografice” (Chronologia wypraw przez Dunaj; Fakty etniczne i geograficzne)
- (angielski) Bizantyjska kampania na Bałkanach (594) - ”The History of Theophylact Simocatta”, tłum. Michael Whitby i Mary Whitby, Oxford: Clarendon Press, 1986.
- (angielski) Stelian Brezeanu: Toponimia i etniczne realia dolnego Dunaju w X wieku. “The deserted Cities" w 'Constantine Porphyrogenitus' De administrando imperio
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Dokumenty i informacje na temat średniowiecznej historii Rumunii (w większości w jęz. rumuńskim)
[edytuj] Przypisy
- ↑ Ghyka Matyla, A documented chronology of Rumanian history
