Vệ tinh tự nhiên

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Vệ tinh của các hành tinh trong hệ Mặt Trời so với Trái Đất

Một vệ tinh tự nhiên (hay vệ tinh thiên nhiên, hay còn gọi là mặt trăng khi không viết hoa), có thể là bất kỳ một vật thể tự nhiên nào quay quanh một hành tinh hay tiểu hành tinh. Thuật ngữ vệ tinh tự nhiên cũng có thể được dùng để chỉ một hàhh tinh quay quanh một ngôi sao, như trong trường hợp Trái Đất và Mặt Trời.

Trong hệ Mặt Trời, có khoảng 240 vệ tinh tự nhiên đã được biết tới bên gồm 155 quay quanh các hành tinh truyền thống (chín hành tinh) và 80 quay quanh các tiểu hành tinh, và có lẽ rất nhiều các vật thể khác quay xung quanh các hành tinh hay các ngôi sao khác.

Sao Thuỷ và Sao Kim hoàn toàn không có vệ tinh tự nhiên. Trái Đất có một vệ tinh tự nhiên lớn, là Mặt Trăng. Sao Hoả có hai mặt trăng nhỏ là Phobos và Deimos. Các hành tinh khí khổng lồ có những hệ mặt trăng rộng, gồm nửa tá mặt trăng cỡ Mặt Trăng của Trái Đất chúng ta. Sao Diêm Vương có ít nhất ba vệ tinh, gồm cả một vệ tinh đồng hành lớn được gọi là Charon. Hệ Sao Diêm Vương - Charon và một số hệ tiểu hành tinh thỉnh thoảng được coi là những hành tinh đôi.

[sửa] Nguồn gốc

Đa số các vệ tinh tự nhiên có lẽ đã được tạo nên từ cùng vùng sụp đổ của đĩa tiền hành tinh. Tuy nhiên, có nhiều ngoại lệ và khác biệt từng được biết tới hay từng được đưa ra trong các lý thuyết. Nhiều vệ tinh tự nhiên được cho là những tiểu hành tinh bị bắt giữ; những vệ tinh tự nhiên khác có thể là những mảnh của những vệ tinh tự nhiên lớn bị vỡ ra bởi va chạm, hay (trong trường hợp Mặt Trăng của Trái Đất) có thể là một phần của chính hành tinh bị bắn vào quỹ đạo bởi một vụ va chạm lớn. Bởi vì đa số các mặt trăng chỉ được biết tới qua một số quan sát bởi các tàu vũ trụ thăm dò không người lái hay các kính viễn vọng, nên đa số các lý thuyết về nguồn gốc của chúng hiện vẫn còn chưa chắc chắn.

[sửa] Đặc điểm

Hầu hết các vệ tinh trong Hệ Mặt Trời đều có một mặt luôn hướng về phía hành tinh. Ngoại lệ là vệ tinh Hyperion của Sao Thổ và các vệ tinh ngoài cùng của các hành tinh chất khí. Hyperion không quay theo chu kì vì ảnh hưởng của các lực từ bên ngoài; các vệ tinh ngoài cùng thì quá xa để có thể bị ảnh hương này (ví dụ, vệ tinh Phoebe).

Các vệ tinh không thể có vệ tinh con: ảnh hưởng lực thủy triều của các vật chủ của vệ tinh làm cho hệ thống này mất ổn định. Tuy nhiên, vài vệ tinh có các vật đồng hành (như vệ tinh Tethys và Dione của Sao Thổ).

Phát hiện gần đây về vệ tinh Dactyl của thiên thể Ida 243 chứng minh rằng các tiểu hành tinh cũng có vệ tinh. Trong khi đó, Antiope 90 là một cặp tiểu hành tinh có kích cỡ tương đương nhau. Tiểu hành tinh 87 Sylvia có 2 vệ tinh.

[sửa] Trong Hệ Mặt Trời

Những vệ tinh tự nhiên lớn nhất trong Hệ Mặt Trời (những mặt trăng có đường kính lớn hơn 3000km) là Mặt Trăng của Trái Đất, Io Galileo, Europa, Ganymede và Callisto của Sao Mộc, và Titan của Sao Thổ cùng với vệ tinh tự nhiên mà Sao Hải Vương bắt được là Triton. Đối với các vệ tinh tự nhiên nhỏ hơn, xem các bài viết về các hành tinh thích hợp.

Dưới đây là một bảng so sánh về xếp hạng các vệ tinh tự nhiên của Hệ Mặt Trời xếp theo đường kính. Cột bên phải gồm một số hành tinh thường được biết, các tiểu hành tinh và các vật thể thuộc vành đai Kuiper để so sánh.

Đường kính (km)	Trái Đất	Sao Hoả	Sao Mộc	Sao Thổ	Sao Thiên Vương	Sao Hải Vương	Sao Diêm Vương	Vật thể khác
5000-6000			Ganymede	Titan
4000-5000			Callisto					Mercury
3000-4000	Mặt Trăng		Io Europa
2000-3000						Triton		Pluto
1000-2000				Rhea Iapetus Dione Tethys	Titania Oberon Umbriel Ariel		Charon	90377 Sedna 90482 Orcus 50000 Quaoar
500-1000				Enceladus				1 Ceres 20000 Varuna 28978 Ixion 2 Pallas 4 Vesta (còn nhiều)
250-500				Mimas Hyperion	Miranda	Proteus Nereid		10 Hygiea 511 Davida 704 Interamnia 3 Juno S/2005 (2003 UB₃₁₃) 1 S/2005 (2003 EL₆₁) 1 (còn nhiều)
100-250			Amalthea Himalia	Phoebe Janus Epimetheus Prometheus	Sycorax Puck Portia	Larissa Galatea Despina		S/2005 (2003 EL₆₁) 2 (quá nhiều)
50-100			Thebe Elara Pasiphaë	Pandora	Caliban Juliet Belinda Cressida Rosalind Desdemona Bianca	Thalassa Naiad S/2002 N 4	S/2005 P 1² S/2005 P 2²	(quá nhiều)
10-50		Phobos Deimos	Carme Metis Sinope Lysithea Ananke Leda Adrastea	Siarnaq Atlas Helene Albiorix Telesto Pan Paaliaq Calypso Ymir Kiviuq Tarvos Ijiraq	Ophelia Cordelia Setebos Prospero Stephano Perdita Ferdinand Francisco Margaret Trinculo Mab Cupid	S/2002 N 1 S/2002 N 2 S/2002 N 3 Psamathe		(quá nhiều)
ít hơn 10	Cruithne¹		Ít nhất 47	Ít nhất 22				(quá nhiều)

¹⁾ Cruithne không thực sự là một mặt trăng; nó chỉ được liệt kê ở đây cho mục đích so sánh.
²⁾ Các đường kính của các vệ tinh mới của Sao diêm vương vẫn chưa được khám phá nhiều, nhưng chúng được ước lượng là ở khoảng giữa 44 và 130 km.
Ngoài những mặt trăng của các hành tinh, còn có hơn 80 mặt trăng của các tiểu hành tinh và các hành tinh cỡ nhỏ đã được biết tới.

[sửa] Xem thêm

Vệ tinh tự nhiên của Sao Hỏa
Vệ tinh tự nhiên của tiểu hành tinh
Vệ tinh tự nhiên của Sao Mộc
Vệ tinh tự nhiên của Sao Thổ
Vệ tinh tự nhiên của Sao Thiên Vương
Vệ tinh tự nhiên của Sao Hải Vương
Vệ tinh tự nhiên của Sao Diêm Vương

[sửa] Liên kết ngoài

[sửa] Trên Sao Mộc

[sửa] Trên Sao Thổ

[sửa] Trên Sao Hải Vương

Neptune's new moons (discovered in 2003)

[sửa] Tất cả

Hệ Mặt Trời v • d • e
Mặt Trời	Hành tinh ☾ = Vệ tinh tự nhiên ∅ = Vòng đai hành tinh		Sao Thủy	Sao Kim	Trái Đất ∅	Sao Hỏa ☾

			Sao Mộc ☾ ∅	Sao Thổ ☾ ∅	Sao Thiên Vương ☾ ∅	Sao Hải Vương ☾ ∅

	Hành tinh lùn		Ceres	Sao Diêm Vương ☾	Eris ?
	Hành tinh lùn
	Vật thể nhỏ trong Hệ Mặt Trời	Thiên thạch (Tiểu hành tinh)	Thiên thạch: Nhóm Vulcanoid · Thiên thạch gần Trái Đất · Vòng đai thiên thạch Jupiter Trojans · Nhóm Centaur · Vệ tinh của các thiên thạch · Vẩn thạch
		Thiên thạch (Tiểu hành tinh)	Xem thêm Danh sách thiên thạch.

		Vật thể ngoài Sao Hải Vương	Vành đai Kuiper – Nhóm Plutino: Orcus · Ixion – Nhóm Cubewano: Varuna · Quaoar
		Vật thể ngoài Sao Hải Vương	Đĩa phân tán: Sedna

		Sao chổi	Danh sách sao chổi theo chu kỳ và Danh sách sao chổi không theo chu kỳ · Nhóm Damocloid · Đám mây Oort

Lấy từ “http://vi.wikipedia.org../../../v/%E1%BB%87/_/V%E1%BB%87_tinh_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn.html”

Thể loại: Tiêu bản | Hệ Mặt Trời | Vệ tinh tự nhiên | Hệ hành tinh | Thuật ngữ thiên văn học