Charles Darwin
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Charles Robert Darwin (Shrewsbury, 12 Februarie 1809 – Downe, 19 April 1882) was 'n Britse natuurkundige. Hy was die grondlegger van die evolusieteorie gebaseer op natuurlike seleksie wat die basis vorm van huidige sieninge oor dié teorie.
In 1868, kort na die publikasie van sy revolusionêre teorie, word Darwin opgeneem in die eksklusiewe Orde "Pour le Mérite". Hy was ook lid van die Royal Society. Vanwee sy aansienlike bydrae word hy begrawe in die Westminster Abdykerk, digby twee ander bekendes John Herschel en Isaac Newton.
Inhoud |
[wysig] Sy jeug
Darwin word gebore in Shrewsbury, Shropshire, Engeland, nie ver van Birmingham nie. Hy kom ter wêreld as die vyfde kind en die jongste van twee seuns van Robert Waring Darwin ('n dokter) en Susannah Wedgwood. Sy een oupa was Erasmus Darwin (kunstenaar, digter en filosoof) en sy ander oupa was Josiah Wegdwood (vervaardiger van pottebakerware en keramiek). Sy pa bou 'n welvaarende mediesepraktyk op en hoop dat sy seun hom hierin sou opvolg. Maar Charles het 'n hekel daarin. Toe hy agt jaar was sterf sy moeder.
Charles toon al op 'n jong ouderdom 'n groot belangstelling in die natuur. Hy versamel "alle moontlike dinge, skulpe, seëls, munte en minerale". Veral voëls en insekte prikkel sy belangstelling.
Met sy sestiende verjaarsdag gaan hy na die universiteit van Edinburgh om medisyne te bestudeer. Na twee jaar haal sy pa hom uit dié universiteit "omdat hy daar nie iets nuttigs uitrig nie". Die belangrikste wat hy daar geleer het was die opstop van voëls en andere diere, maar in die winter van 1826-1827 doen hy saam met die Lamarck-aanhanger en natuurondersoeker dr. R.E. Grant navorsing op seediere aan die kus van die Firth of Forth.
Sy pa besluit dat hy dan maar 'n dominee moet word. Tydens sy driejarig verblyf in Christ College in Cambridge toon hy egter meer belangstelling in jag as in teologie. Hy ontmoet daar ook sy agterneef W.D. Fox (1805-1880) wat 'n uitstekende entemoloog was. Van die ouer staflede, met wie hy bevriend raak, moet veral die professor in die botanie, J.S. Henslow, en die professor in die geologie, Adam Sedgwick, genoem word. In die lente van 1831 beplan hy 'n reis na Tenerife en leer daarom Spaans. Hy neem ook saam met Sedgwick deel aan geologie navorsing in Wales.
[wysig] Die reis van die Beagle
Na voltooiing van sy teologiese studie vaar hy op die marineondersoeksskip die Beagle. Die kaptein van die Beagle, Robert FitzRoy, was 'n godsdienstige individu. Hy wou op hierdie reis die waarheid van Genesis bewys. Die teoloog Darwin stem in om hom daarmee behulpsaam te wees. Op die Beagle maak Darwin 'n omvattende wêreldreis mee.
Die skip vertrek op 27 Desember 1831 van Devonport en bereik op 16 Januarie 1832 die Kaap Verdiese-eilande. Vanaf Februarie verken Darwin die Suid-Amerikaanse kontinent (Bahia, Rio de Janeiro, Montevideo, Buenos Aires, Bahia Blanca) en bereik in November Vuurland. In Februarie 1833 seil hulle na die Valklandeilande, vervolgens gaan hulle terug na Montevideo en gedurende die res van die jaar sou die Beagle van daar telkens ander vaarte onderneem.
In November verlaat hy Montevideo en keer terug na die suide. In die begin van Junie 1834 kies hy koers na die Weskus, via die Straat van Magellan na Valparaíso waar hy van Junie tot November bly. Darwin gaan na die Andesgebergtes. Dan gaan het terug suidwaarts na o.m. die eiland Chiloe. Tussen Januarie en Julie 1835 word die Weskus verken (Valdivia, Concepción, Santiago, Valparaíso, Mendoza, Copiapo, Callao).
Op 7 September 1835 kies die Beagle koers na die Galápagoseilande en op 15 September kom hy daar aan en doen Darwin die waarneminge wat hom definitief op die spoor van die evolusieleer sou bring. Op 20 Oktober vertrek die Beagle in die rigting van Tahiti (November), Nieu-Seeland (Desember), Australië (Januarie-April 1836), Mauritius (April) en Kaapstad (Mei). Via Sint Helena (Julie) gaan hulle terug in die rigting van Suid-Amerika waar hy op 1 Augustus aankom in Bahia. Hulle verken die Pernambuco tot 19 Augustus. Dan pak hulle die terugreis aan. Op 2 Oktober 1836 stap hy weer aan wal in Engeland na 'n reis van vier jaar, tien maande en vyf dae.
Charles Darwin het 'n nog klein Galápagosreuseskilpad (Geochelone elephantopus) van die Galápagoseilande saamgeneem. Nadat hy die skildpad in Engeland bestudeer het, word dit deur 'n vriend na Australië geneem, waar dit in verskillende dierentuine gehuisves is. Volgens genetiese ondersoek is die skildpad in 1830 gebore. Die skilpad is oolede op 22 Junie 2006 en was verondersteld om die oudste dier op aarde te wees. Die dier se naam was Harriet.
[wysig] Ontdekkinge
Hy word tydens sy reis 'n hartstoglike natuurondersoeker en versamelaar van plante, diere, fossiele en gesteentes. Darwin vind in Uruguay skelette van reusagtige uitgestorwe diere, wat baie voorkom soos veel kleiner diere wat nog steeds leef. Veral sy besoek aan die Galápagos-eilande het sy denke sterk beïnvloed. Darwin ontdek dat op ieder eiland diere voorkom, wat nêrens anders leef nie.
[wysig] Evolusieteorie
Darwin lei uit sy ondersoeke af dat lewende wesens veranderlik is. Hy vorm die hipotese dat alle lewende organismes ontwikkel is uit 'n oervorm.
Dit duur meer as twintig jaar na sy reis met die Beagle, voordat Darwin voldoende seker voel om sy teorie te publiseer. Alhoewel hy in 1844 reeds 'n uittreksel van die werk en die teorie gemaak het en dit met kollegas bespreek het, word die eerste uitgawe van "On the origin of species by means of natural selection" met as subtitel "or the preservation of favoured races in the struggle for life" eers in 1859 gepubliseer. Dat hy uiteindelik tog publiseer, is die gevolg van die feit dat sy kollega Alfred Russel Wallace tot dieselfde bevindinge gekom het. In die dertien daaropvolgende jare verskyn vyf nuwe uitgawes waarin telkens belangrike regstellings voorkom. Die sesde uitgawe van 1872 word as die mees gesaghebbende beskou.
[wysig] Latere lewe
Op 29 Januarie 1839, trou Darwin met sy niggie Emma Wedgwood in Maer tydens 'n Anglikaanse seremonie. Nadat hul in Londen gewoon het, verhuis hy in 1842 na Downe. Hulle het tien kinders, waarvan daar drie vroeg gesterf het. Verskeie van hul kinders ly aan ernstige siektes. Darwin vermoed dat die nabye familieverhouding, neef en niggie, tussen die hom en sy vrou die oorsaak kon wees.
Darwin was van huis uit 'n Christen, maar na die dood van sy dogter in 1851 het hy weggedraai van die kerk. Terwyl sy familie op Sondae na die kerk gaan, gee Darwin voorkeur aan 'n wandeling.
[wysig] Dawin se nalatingskap
Alhoewel Darwin nie die eerste persoon was met die idee van evolusie voorendag gekom het nie het hy nogtans die moderne evolusionêre biologie geloods. Hy was die eerste om genoegsame wetenskaplike bewyse te versamel om sy mede wetenskaplikes te oortuig dat biologiese spesies oor tyd deur middel van natuurlike prosesse kan verander. Die basiese meganisme wat hy voorgestel het vir evolusie naamlik natuurlike seleksie is egter eers ten volle waardeer in die twintigste eeu toe die werke van bioloë soos John Burdon Haldane, Sewell Wright, en Julian Huxley (T. H. Huxley se kleinkind) met Gregor Mendel se genetika sieninge en met bevolkings dinamiek gekombineer is om te skep wat bekend sou staan as Neo-Darwinisme. Hierdie sintese bly die basis van die meeste kontemporêre navorsing in evolusionêre biologie.
Gedurende Darwin se leeftyd is sy visie van die stryd as 'n brutale feit van biologiese lewe, meer algemeen aanvaar. Die Engelse sosiale teoretikus Herbert Spencer het die frase "oorlewing van die sterkste" bekend gemaak as alternatief vir Darwin se minder gelaaide "natuurlike seleksie". Sosiale Darwinisme (ook meer akuraat genoem "sosiale Spencerisme") word die basis van groot gedeeltes van sosiale en ekonomiese denke. In besonder word evolusionêre idees gebruik om verskeie sosiale fenonemene te verduidelik. Dit word ook gebruik om die dominansie van kapitalistiese en imperiale ideologieë gedurende dié tyd te regverdig. Soos evolusie en ontwikkeling basiese verwysingsraamwerke van die moderne wêreldbeskouing word, het weinig aspekte van die menslike lewe 'n evolusionêre analise vrygespring, alhoewel dit in baie gevalle misverstaan word of nie reg toegepas word nie.
Die evolusieteorie was aanvanklik beskou as 'n groot aanslag op die sekerheid van godsdiens en dit het 'n debatvraagstuk in sekere geleerdere gebly tot vandag.
