La aventuroj de Alicio en Mirlando
El Vikipedio
La aventuroj de Alicio en Mirlando (angle Alice's Adventures in Wonderland) estas verko de porinfana literaturo de la brita matematikisto kaj verkisto, pastro Charles Lutwidge DODGSON sub plumnomo Lewis Carroll. Ĝi rakontas la historion de knabino nomata Alice (en esperantlingvaj tradukoj aŠAlicio, aŠAlico) kiu falas tra kuniklotruon en fantazian regnon populitan per parolantaj kreaĵoj kaj antropomorfaj ludkartoj.
La fabelo estas plenplena de satiraj alludoj al la amikoj de Dodgson kaj al la lecionojn, kiujn la britaj lernantoj devis parkerigi. La Mirlando priskribita en la fabelo ludas kun logiko en maniero tiom speciala, ke Äi donis al la rakonto longdaÅran popularecon inter infanoj kaj ankaÅ plenkreskuloj.
La libron oni ofte mencias per mallongigita titolo Alico en Mirlando (Alice in Wonderland). Tiu ĉi alternativa titolo populariÄis per multnombraj filmaj kaj televidaj adaptaĵoj de la rakonto produktitaj dum la jaroj.
KvazaÅa daÅrigo de la libro - ne daÅriganta la rakonton de ĉi tiu, sed kun la sama ĉefrolulino kaj kun similstila rakonto - estas alia libro de Carool, nomita Trans la spegulo.
Enhavo[kaÅu] |
[redaktu] Historio
La libro publikiÄis la 4-an de julio 1865, ekzakte tri jarojn post kiam la pastro Charles Lutwidge Dodgson (Lewis Carroll), akompanita per pastro Robinson Duckworth, remis laÅflue sur rivero Tamizo kun tri malgrandaj knabinoj:
- Lorina Charlotte LIDDELL, aÄanta 13 jarojn
- Alice Pleasance LIDDELL, aÄanta 10 jarojn
- Edith Mary LIDDELL, aÄanta 8 jarojn
La vojaÄo laÅ la rivero komenciÄis en Puente Folly, apud Oksfordo en Anglio, kaj finiÄis ok kilometrojn poste, en vilaÄo Godstow. Dum ĉi tiu malgranda vojaÄo la pastro Dodgson rakontis al la tri malgrandaj knabinoj historion kiu, ne tre hazarde, parolis pri enuanta eta knabino nomata Alice kiu serĉas aventuron.
La knabinoj Åategis Äin kaj Alice LIDDELL petis Dodgson, ke li skribu Äin por Åi. Li fine faris tiel kaj en februaro de 1863 donis al Alice la unuan manuskripton de La Aventuroj de Alico sub la tero (Alice's Adventures Under Ground). Ĉi tiu originala skribaĵo estis verÅajne detruita poste fare de Dodgson mem, kiam li printis pli bone ellaboritan kopion permane, ilustris Äin kaj donacis al Alico kiel kristnaskan donacon je la 26-a de novembro 1864 (fonto: Gardner, 1965).
Li ankaÅ donis kopion de La aventuroj de Alico sub la tero al sia amiko kaj instruisto George Macdonald, kies infanoj Åategis Äin. Je la konsilo de MacDonald, Dodgson decidiÄis proponi Alicon por publikiÄi. Li etendigis sian 18.000-vortan manuskripton al 35.000 vortoj, plej rimarkinde per aldono de la epizodoj pri la ĈeÅira kato kaj la Freneza tefesto. En 1865, la fabelo de Dodgson publikiÄis kiel La Aventuroj de Alico en Mirlando (Alice's Adventures in Wonderland) de "Lewis Carroll" kun ilustraĵoj de John Tenniel. La unua eldono de 2.000 pecoj estis retirita, ĉar Tenniel obĵetis pri la kvalito de la printo; nova eldono, ellasita decembre de la sama jaro sed portanta daton de 1866 printiÄis rapide.
La tuta eldono disvendiÄis rapide. Alico estis publikiÄa sensacio, amata de infanoj kaj plenkreskuloj same, kaj Äi neniam ĉesis eldoniÄi ekde tiam. La Aventuroj de Alico en Mirlando tradukiÄis en pli ol 50 lingvojn, inkluzive de Esperanto. Äœis hodiaÅ aperis jam pli ol cent diversaj eldonoj de la libro, kune kun nenombreblaj adaptaĵoj en aliaj formatoj, speciale teatro kaj filmo.
[redaktu] La rakonto
Knabino nomata Alico enuas ĉe pikniko kun sia fratino. Åœi ekinteresiÄas pri blanka kuniklo, kiu estas vestita en veÅto kaj murmuranta "Ve! Ve! Mi malfruos!", kiun Åi postsekvas suben tra kuniklotruon. Åœi falas en sonÄan submondon de la paradokso, la absurdaĵo kaj la neprobablaĵo. Klopodante sekvi la kuniklon, Åi travivas kelkajn akcidentojn. Åœi kreskas en gigantan grandecon kaj malkreskas en duonon de Åia origina alteco; renkontas grupon de malgrandaj bestetoj grunditaj en maro de Åiaj propraj larmoj; kaptiÄas en la domo de la kuniklo; renkontas bebon, kiu ÅanÄiÄas en porkon, kaj katon, kiu malaperadas; vizitas neniam-finiÄantan tefeston; ludas kroketon kun antropomorfa aro de kartoj; iras al la marbordo kaj renkontas Grifon kaj FalsÄ¥elonion; kaj ĉeestas kortuman juÄadon de la Bubo de Keroj, kiu estis akuzita de Åtelado de kelkaj tortoj. Fine Alico vekiÄas sub arbo denove kune kun Åia fratino.
[redaktu] Temaj elementoj
- Vortludoj
- Parodio kaj satiro
- Ludoj kaj enigmoj
- Sensencaĵoj
- Freudaj elementoj
- SonÄoj kaj koÅmaroj
- Similaĵoj al psikedeliaj travivaĵoj
- Enaj Åercoj pri la familio Liddell kaj pri la komunumo de Oksfordo
- Parabolo
[redaktu] Enhavo
- Ĉapitro 1 — Tra la kuniklotruon
- Ĉapitro 2 — La lago de larmoj
- Ĉapitro 3 — Volontkonkurso kaj longa vosto
- Ĉapitro 4 — La kuniklo ensendas malgrandan vilĉjon
- Ĉapitro 5 — Konsilo de raÅpo
- Ĉapitro 6 — Porko kaj pipro
- Ĉapitro 7 — Freneza tefesto
- Ĉapitro 8 — La kroketludejo de la ReÄino
- Ĉapitro 9 — La rakonto de la Falsĥelonio
- Ĉapitro 10 — La omara kvadrilo
- Ĉapitro 11 — Kiu Åtelis la tortetojn?
- Ĉapitro 12 — Atestas Alico
[redaktu] Poemoj kaj kantoj
- "Entute en tiu ora posttagmezo..." - All in the golden afternoon... (la antaÅparola verso, originala poemo de Carroll kiu rememorigas pri la rema ekspedicio ĉe kiu li unue diris la historion de la aventuroj de Alico sub la tero)
- "Ĉar jen la eta krokodil'" - How doth the little crocodile... (parodio de la lulkanto de Isaac WATTS, "Ĉar jen la eta okupita abel'" - How doth the little busy bee)
- La rakonto de la Muso - The Mouse's Tale (ekzemplo de kaligramo)
- "Vi estas maljuna, ho Patro Vilhelmo" - You are old, Father William... (parodio de la verko de Robert SOUTHEY "La komfortoj de la maljunulo kaj kiel li gajnis ilin" - The Old Man's Comforts and How He Gained Them)
- La lulkanto de la Dukino: "Pro krio hastu veni..." - Speak roughly to your little boy... (parodio de la verko de David BATES "Parolu singarde" - Speak Gently)
- "Brilu, brilu, vespertet'..." - Twinkle, twinkle little bat... (parodio de "Brilu, brilu, stelet'" - Twinkle twinkle little star)
- La omara kvadrilo - The Lobster Quadrille (parodio de la verko de Mary Botham HOWITT "La araneo kaj la muÅo" - The Spider and the Fly)
- "Jen la voĉ' de l' Omaro: mi aÅdis lin diri..." - ’Tis the voice of the lobster, I heard him declare... (parodio de "Jen la voĉ' de l' Pigrulo" - Tis the voice of the Sluggard)
- Ĥelonia supo - Turtle Soup (parodio de la verko de James M. SAYLES "Stelo de la vespero, belega stelo" - Star of the Evening, Beautiful Star)
- "ReÄino Kera..." - The Queen of Hearts... (reala infanrimaĵo)
- "Ja, vi vizitis Åin, laÅ dir'" - They told me you had been to her... (la pruvo de la Blanka kuniklo)
[redaktu] Esperantaj tradukoj
Ekzistas du esperantigoj de la libro, kiuj diferencas eĉ per titolo, nomoj de la roluloj kaj tradukoj de la enhavitaj poemoj:
- La aventuroj de Alicio en Mirlando. Tradukis Elfric Leofwin Kearney. Ilustris per dek bildoj Brinsley LE FANU. London: British Esperanto Association, 1910. 132 paÄoj.
- Alico en Mirlando. Tradukis Donald Broadribb.
- 1-a eldono. Beverley: Bookleaf Publishing, 1996.
- 2-a eldono. Kun bildoj de John Tenniel. Jekaterinburg: Sezonoj, 1998. 80 paÄoj. (Serio Mondliteraturo 8.)
La tradukitaj nomoj en ĉi tiu artikolo estas prenitaj laÅeble de la pli nova esperantigo.