Proteina
Wikipedia(e)tik
Proteina aminoazido kopuru aldakor batez osaturiko polimeroak da; hau da, karbono, hidrogeno, oxigeno eta nitrogenoz osaturiko konposatuak. Tamainu handiko molekulak dira eta zelulen funtziorik gehienetan hartzen dute parte, beren funtzioak hauek dituzten formaren araberakoa izanik.
Eduki-taula |
[aldatu] Aminoazidoak
Sakontzeko, irakurri: Aminoazido
Aminoazidoak amino taldeaz (NH2) eta karboxilo taldea (-COOH) osaturiko konposatua da eta proteinak osatzen dituzten monomeroak deritze.
Inguru zelularrean, pH = 7-ko egoeran, aminoazidoek ionizazio dipolarra dute. Egoera ioniko hori aldatu egiten da pH-aren arabera. Gluzidoak bezalaxe L eta D motakoak daude NH2 taldearen kokapenaren araberakoa, eskuinean egonez gero D eta ezkerrean L. Naturan aurki daitezkeen 20 aminoazidoak L motakoak dira.
Konposatu hauek solido, kristalino eta hidrosolugarriak dira. Aktibitate optikoak badituzte ere, hau da, argi polarizatua desbideratzeko gai dira eta propietate kimiko bereziak dituzte, adibidez, disoluzio basikoetan azidoak bait lira jokatzen dute; eta azidoetan alderantziz.
[aldatu] Lotura peptidikoa eta peptidoak
Lehen aminoazidoko karboxilo (-COOH-) taldea eta bigarren aminoazidoko amino taldearen (-NH2 ) artean ematen den lotura zurrunari deritzo, lotura peptidikoa. Peptidoak enlaze peptidikoaren bidez loturiko aminoazido taldeari deritzo eta honelaxe sailkatzen dira osaturiko aminoazido kopuruaren arabera:
•Oligopéptidoak (2 tik-10era): Dipeptidoak, tripeptidoak, tetrapeptidoak, penta...
•Polipeptidoak (10etik goruntz)
[aldatu] Egitura
Proteina baten organizazioa lau mailatan banaturik dago eta hauetako bakoitzak aurrekoaren estruktura espazioan azaltzen du.
[aldatu] Lehen mailako egitura
Kate polipeptidikoen barruan aminoazidoek duten segida linealari deritzo, beraz, zein aminoazidok osatzen duten eta hauek zein sekuentziatan (ordenatan) dauden adierazten digute.
Lehen aminoazidoak (N) nitrogeno taldea aske edukiko du eta azkenekoak (C) karboxiloa. Izendatzerako orduan beraz N-lehen aminoazidoa eta C-azken aminoazidoko bitartean dauden guztiak.
[aldatu] Bigarren mailako egitura
Egitura honek lehen mailako espazioan nola kokatzen den zehazten du, aminoazidoak bata bestearekin lotuak direnean proteinen sintesian egitura konkretu bat hartzen baitute espazioan beraien loturen biratze gaitasuna dela eta.
Bi motatakoak izan daitezke egitura hauek:
[aldatu] Hirugarren mailako egitura
Polipeptido baten bigarren mailako estruktura bere buruarekiko plegatzerakoan sortzen den egiturari deritzo. Egitura hau proteinaren osaketa globala izango litzateke, eta aurreko egiturek baldintzatzen dute, era berean beteko funtzio biologikoa baldintzatzen baita ere.
Zubi disulfuroak, Van de Waal-en indarrak, hidrogeno-loturak, etab. elkarrekintzek eta loturek mantentzen dituzte egitura hauek. Maila honetan bi egitura mota aurki ditzakegu:
•Haritsua: Iraunkorrak eta uretan disolbaezinak izaten dira, gehienetan egiturazko funtzioa dute eta lamina luzea sortzen dituzte.
•Globularrak: Uretan disolbatze modukoak dira eta funtzio dinamikoak dute zelulan; entzimak, antigorputzak, zenbait hormona eta garraiorako proteina batzuk osatuz.
[aldatu] Laugarren maila
Proteina berdinak edo ezberdinak elkartzen direnean eratzen den goi-mailako proteinen (oligomerokoa) egitura da. Proteina hau azpiunitatez osaturik dago, hauek beren hirugarren mailako estrukturak mantentzen dituzte eta hidrogeno zubiz eta elkarrekintza hidrofobo eta elektrostatikoz loturik daude. Hemoglobina eta entzima batzuek honako egitura izaten dute.
[aldatu] Propietateak
•Desnaturaltzea: Proteina-egituraren aldaketari deritzo eta hau dela eta bere funtzio biologikoak galtzen ditu honako faktoreak direla eta: PH-ren aldaketak, tenperaturak 60 gradutik gora egiteak, etab. Desnaturaltzearen ondorioetako bat disolbagarritasunaren galera izango litzateke adibidez. Desnaturaltzea maila ezberdinetan gertatzen da: hirugarren mailako egitura galtzen bada soilik eta aldaketa eragin zuten faktoreak desagertuz gero, proteina birnaturalizatu egingo da, bere funtzio biologikoak berriro bete ahal izanez.
•Disolbagarritasuna: Aminoazidoen erradikalek urarekin erreakziona dezakete, aminoazidoen erradikalen gehiengoa hidrofiloak baldin badira uretan disolbatuko dira eta gehiengoa hidrofoboak badira ez da disbolbatuko.
•Espezifikotasuna: Proteinak espezifikotasun handia dute, hau da, erreakzio eta funtzio oso konkretu batzuk betetzeko sortu dira. Espezifikotasun hau hirugarren mailako egitura dela eta eragiten da.
[aldatu] Sailkapena
Holoproteinak: Aminoazidoen hidrolisiz bakarrik sorturiko proteinak dira.
1.Histonak: ADN-arekin elkarturik aurkitzen dira, zelula eukarionteen unean.
2.Globularrak: Globularrak dira eta uretan disolbaezinak dira, hemoglobina adib.
3.Haritsuak: Zuntzezkoak, kolagenoa bezalaxe.
Heteroproteinak: Aminoazidoen hidrolisiz eta beste osagai organikoz edo organikoz osaturiko proteinak dira. Zati proteinikoari talde peptidikoa deritzo eta zati peptidikoa ez denari talde prostetikoa.
[aldatu] Funtzioak
A) Egiturazko funtzioa: Maila zelularrean organulu ugari osatzen dituzten ehunen osagai dira. Maila histologikoan ehun dermikoak eraikitzeko balio dute.
B) Garraioa: Proteina batzuk molekuletara elkartu eta, gero, beste toki batean banantzen dira, beraz garraiatu egiten dira. Hau gertatzen da hemoglobinarekin oxigenoa garraiatzen duenean odolean zehar.
C) F.entzimatikoa: Entzimak biokatalizatzaile modura jokatzen duten proteinak dira; hau da; organismoko zeluletan gertatzen diren erreakzioak errazten dituzte, beharrezkoa den energia kantitatea txikituz. Funtzio hau garrantzitsuena da proteinek betetzen dituztenen artean.
D) F.Hormonala: Biokatalizatzaile hauek ez dute leku konkretu bakar batzuetan lan egiten, organismo osoan baizik; eta honek desberdintzen ditu entzimetatik.
E) Defentsa funtzioa: Proteina ugari kanpotik etorririko agente arraroetara itsatsi egiten dira, hauek neutralizatzen eta organismoa erasotzaile patogenoetatik babestuz.
F) Mugimendu eta uzkurdura F: Muskuluen uzkurduran parte hartzen duten mikrotubuluak eta flageloak bezalako zelulen atalen osagai dira proteina batzuk.
G) Erreserba F: Odolaren eta arrautzen albuminak funtzio hau betetzen dute, aminoazidoen iturri izanik.
H) F.Homeostatikoa: Proteina batzuek beraien gaitasun amortiguatzailea dela eta odolaren pH-a erregulatzeko gai dira.
