Lezbijka
Izvor: Wikipedija
Lezbijka je žena koju estetski, seksualno i emocionalno privlače druge žene, i koja sa drugim ženama ostvaruje emocionalni, seksualni i partnerski odnos. Vidi još seksualna orijentacija.
Krovni termin za sve identitete koje proizlaze iz spola i roda jest: LGBTIQ, ova skraćenica je složena od sljedećih riječi: Lezbijke, Gejevi, Biseksualne, Transrodne, Interseksualne i Queer osobe.
Sadržaj |
[uredi] Etimologija
Riječ lezbijka je izvedena iz Lezbos (Λέσβος), imena grčkog otoka u istočnom Egejskom moru na kome je pjesnikinja Sapfa živjela i vodila školu za djevojke u VI.st. p.n.e. Mnoge od njenih pjesama opisuju strast koju ona oseća prema svojim učenicama, koju su u antici nazivali „ginerastija“, analogno muškoj „pederastiji“.
U engleskom jeziku je takođe vrlo prisutan sleng izraz dyke ili bulldyke, kojim se obično opisuje lezbijka sa tradicionalno muškim rodnim izražavanjem. Više o rodnom izražavanju u članku transrodnost. Oba termina su prihvatljiva jedino ukoliko ih koristi osoba sa pozitivnim stavom prema LGBTIQ osobama. Ne u potpunosti adekvatan prijevod na hrvatski jezik bio bi "lezbača".
„Butch/femme“ identiteti su ključni dio lezbijske povijesti, ali također i paradigme koje se prihvaćaju tokom razvoja. Butch lezbijski identitet rodnog izražavanja koji na rodnom spektru bliži, ili prelazi, u "muško" rodno izražavanje. Femme je njezin antipod - žena s naglašenim društveno normiranim oznakama ženskog roda.
[uredi] Povijest
Prvo pominjanje ženske istospolne ljubavi datira iz perioda antičke Grčke. Sapfa, koja je i eponim za lezbijsku ljubav, prva je žena zapamćena u povijesti, koja svoju ljubav poklanja ženama. Neki izvori govore, doduše, i to tome da je Sapfa imala i ljubavne veze sa muškarcima, dok drugi govore da je njen odnos s djevojakama u školi na Lezbosu bio isključivo platonski. Moderni znanstvenici, pozivajući se na antičke tekstove, smatraju da se njen odnos sa djevojkama može u potpunosti porediti sa odnosnom odraslih muškaraca i mladića u antičkoj Grčkoj, u kojem „ulogu igraju i pedagogija i pederastija“ [1][1] .
Lezbijski odnosi zabilježeni su i u Sparti. Plutarh, pišući o Lakademocima, bilježi da je „ljubav bila toliko cjenjena među njima da su djevojke bile također erotski objekt plemenitih žena.“ [2]
Svjedočanstva o lezbijskim vezama nađena su također i u poeziji i pričama stare Kine, ali ne detaljno dokumentirane kao muška homoseksualnost.
Iz perioda srednjeg vijeka postoje svjedočanstva iz Arabije o vezama između ženâ u haremima. Ovakvi odnosi su bili svirepo kažnjavani, na primjer je odsecanjem glava dviju žena koje su uhvaćene tokom vođenja ljubavi.[3]
[uredi] Politika
U Zapadna civilizacija eksplicitne zabrane lezbijskih odnosa znatno su manje prisutne nego zabrane gej odnosa.
U Ujedinjenom Kraljevstvu lezbijstvo nije bilo nikada ilegalno, za razliku od muške „sodomije“, koja je često bila kažnjavana vješanjem ili zatvorskom kaznom. Postoje različite nepotvrđene priče o razlozima zašto lezbijstvo nikada nije bilo zabranjeno; jedna od njih je da je kraljica Viktorija I. odbila potpisati zakon o zabrani inzistirajući tome da „dame ne rade takve stvari“. Ipak, lezbijska književnost, kao „Bunar samoće“ je proglašavana opscenom i zabranjivana [2].
Židovska religijska učenja osuđuju mušku homoseksualnost, ali malo govore o lezbijstvu. Ipak, odnos današnjeg Izraela, s pretežno sekularnom židovskom većinom, ne osuđuje istospolnu orijentaciju; istospolni brak, međutim, nije odobren, ali u sudskim presudama dozvoljavano je usvajanje djece partnera ili partnerice u istopolnoj zajednici. Također, svake godine se održava Gej Pride, obično u Tel Avivu. „World Pride“ 2006. godine održao se u Jeruzalemu, od 6. do 12. rujna.
Zapadnjački oblik homoseksualnosti rijetko se tolerira na Srednjem istoku, sa izuzetkom Turske. Kažnjava se zatvorom, bičevanjem ili čak smrću u Iranu, Saudijskoj Arabiji i Jemenu.
O religiji i homoseksualnosti više u članku Gej.
[uredi] Lezbijski aktivizam
Povijesna dimenzija ženskog iskustva da su žene voljele žene od početka svijeta i da su birale žene za prijateljice, suradnice, povjerenice, podršku pokreće tezu o lezbijskom kontinuumu, koju krajem 70ih prvi puta upotrijebljava Adrianne Rich. Kontinuum se nastavlja na lezbijsku egzistenciju, kao izbor žena da budu naklonjene ženama u svim dimenzijama svoga života. Lezbijsku egzistenciju žive žene koje ne ovise o muškarcima ekonomski, emotivno ili seksualno.
Lezbijski kontinuum i lezbijska egzistencija glavna su izvorišta i temelji lezbijskog aktivizma, koji za razliku od gej aktivizma koji svoju ideologiju bazira na liberalizmu, proizlazi i nastavlja se na feminizam, žensku solidarnost i harmoničan sustav teorije i prakse.
Glavni ciljevi lezbijskog aktivizma jest dokidanje (hetero)patrijahalne opresije i lezbijske nevidljivosti. Lezbijska nevidljivost ukazuje na izostavljanje lezbijskih života iz javnih diskusija i medijskih prezentacija o homoseksualnosti, tendencija heteroseksualnog društava da sakrije činjenicu da lezbijke postoje. Tu se žestokso napada heteroseksualnu pornografiju kao jedan od glavnih izvora lezbijske nevidljivosti koja lezbijstvo prikazuje kao svrhu zadovoljenja muških heteroseksualnih fantazija i da u pop kulturu lansira jedino predrasude o lezbijskom identitetu.
Radikalni lezbijski aktivizam podržava i lezbijski separatizam - političko uvjerenje nastalo 1970ih, prema kojem, po mišljenju lezbijskih feministkinja, žene ne bi trebale biti samo ženski identificirane, već bi trebale živjeti u potpunosti odvojeno i neovisno od muškaraca u ženskim zajednicama
[uredi] Reproduktivna i roditeljska prava
Dotanto o pravima vidi članak LGBTIQ
U nekim državama pravo lezbijki na umjetnu oplodnju postalo je predmet debate. U Australiji Vrhovni sud je odbio zahjtev Rimokatoličke crkve da se lezbijkama i nevjenčanim ženama zabrani pristup in vitro oplodnji. Međutim, kada je premijer Australije, John Howard pokušao odobri takav zakon, izazvao burne reakcije gej i lezbijske zajednice.
Mnogi lezbijski parovi pokušavaju da dobiju dejcu putem usvajanja, ali to nije mobuće u svim državama.
Pravo lezbijke na vlastito dijete neupitno je i neotuđivo.
[uredi] Seksualnost
Seksualni odnosi među ženama mogu biti jednako raznovrsni kao između heteroseksualaca ili između gej muškaraca. Neke žene u istospolnim odnosima se ne izjašnjavaju kao lezbijke, već kao biseksualke. Kao i kod svim međuljudskih odnosa, seksualna ekspresija zavisi od karaktera veze. Kao i ostale osobe, bez obzira na seksualnu orijentaciju lezbijke mogu biti "promiskuitetne" ili posvećene vezi, stidljive ili ponosne. Nove društene promjene omogućile su da lezbijke slobodnije izražavaju svoju seksualnost, što je doprinjelo novim studijama na polju ženske seksualnosti.
[uredi] Kultura
Kroz povijest mnoge lezbijke su bile vrlo poznate ličnosti u oblasti umjetnosti i kulture.
prije početka XX. stoljeća i pojave prvih seksoloških ispitivanja, ženska homoseksualnost je bila gotovo nevidiljiva u usporedbi s muškom, koja je bila predmet zakonskih zabrana zbog čega se o njoj više pisalo. Ipak sa objavljivanjem radova seksologa ideja ženske homoseksualnosti postala je poznatija.
Kada je ženska homoseksualnost postala vidljivija, bila je opisana kao bolest ili poremećaj. U „Tri eseja o teoriji seksualnosti“ (1905.) Sigmund Freud objašnjava žensku homoseksualnost kao „inverziju“ i daje karakteristiku „ženskih inverta“ da posjeduje muške osobine. Freud je naznačio ideju „trećeg spola". Iako Freud priznaje da nikada nije ispitivao na taj način „poremećenog“ pacijenta, ipak naglašava da su u pitanju psihološki, prije nego biološki uzroci takvog ponašanja.
Freudova tumačenja lezbijstva su odbačena od strane suvremene znanosti i suvremenih psihijatara.
Od 1980-ih lezbijke su znatno povećale vidljivost u mainstream kulturi: u glazbi (Melissa Etheridge, K.D. Lang i Indigo Girls), u sportu (Martina Navrátilová), u stripovima (Alison Bechdel i Diane DiMassa). Skorije, lezbijski homoerotizam je procvijetao u umjetničkoj fotografiji i književnosti autorica kao što su Pat Califia, Jeanette Winterson i Sarah Waters. Postoji i sve veći broj filmova koji se bave lezbijskom tematikom, kao što su Desert Hearts, Go Fish, Watermelon Woman, Oranges Are Not The Only Fruit, Everything Relative, Fucking Amal i Better than Chocolate.
[uredi] Prikazivanja u medijima
Lezbijke privlače pažnju medija, posebno u vezi sa feminizmom, ljubavnom i seksualnom vezom, (istospolnim) brakom i roditeljstvom.
Na televiziji u udarnim terminima je moguće videti veći broj lezbijki nego ranije. Ellen DeGeneres se javno identificirala kao lezbijka 1997. godine, kada i njen lik u sitcomu Ellen "priznaje" da je lezbijka. Ellen je postala prva serija u kojoj je glavni lik lezbijka. Epizoda iskoračenja je dobila Emi nagradu, ali serija je otkazana posle narednog serijala.
Godine 2004. serija The L Word se prati isključivo živote grupe lezbijki, a Ellen DeGeneres ima svoj talk show u toku dana.
U 2005. godini epizodaThe Simpsons, pod nazivom"There's Something About Marrying", sestra Marge Simpson, Patty Bouvier se coming iskoračuje kao lezbijka.
