Nümar amiis

From Wikipedia

Cheest artícul al è scrivüü in Koiné matemàtica, urtugrafía ünificada.

Sistema da nümar in matemàtica.
Nümar Elementaar
$\mathbb{N}\sub\mathbb{Z}\sub\mathbb{Q}\sub\mathbb{R}\sub\mathbb{C}$
Natüraal $\mathbb{N}$ {0,1,2,3...} Intreegh $\mathbb{Z}$ {...-2,-1,0,+1,+2,...} Razziunaal $\mathbb{Q}$ {...-1/2..0..1/2..1...} Reaal $\mathbb{R}$ {Q U I U Tr} Cumpless $\mathbb{C}$ Primm $\mathbb{P}$ {2,3,5,7,11...} Bundaant Amiis Cumpòost Defectiif Parfett Sucjàbel Pari {...-2,0,+2,..} Díspari {...-3,-1,+1,+3...} Irazziunaal $\mathbb{I}$ Algebràich Trascendeent $Tr$ nümar p (π) ≈ 3.1415926535... nümar e ≈ 2.7182818284... Ünitaa imaginària $i = \sqrt{-1}$ Infinit ∞ nümar transfinii
Estensiun di nümar cumpless
Ipercumpless Quaterniú $\mathbb{H}$ Utuniú $\mathbb{O}$ Seteniú Süper-reaal Iper-reaal Süb-reaal
nümar Spescjaal
Numinaal Urdinaal {1^o,2^o,...} (d'ordre) Cardinaal { $\aleph_1, \aleph_2, \aleph_3,$ ...}
D'òolt nümar impurtaant
Sequenza d'intreegh Custante matemàteghe Lista da nümar nümar graant
Sistema da nümerazziú
Àrab Armeni Àtica (grega) Babilònica Cinesa Cirílica Egízzia Etrusca Grega Ebrea Índia Jònica (grega) Gjapunesa Jémer Maja Rumana Tailandesa Numeraal in basa custant: Binari (2) Quinari (5) Octaal(8) Decimaal(10) Duodecimaal(12) Esadecimaal(16) Vigesimaal(20) Sessagesimaal(60)

Un para da nümar amiis al è ul datum da düü nümar intreegh relazziunaa da manera che la suma di divisuur propi dal primm al è iguala al seguunt, e la suma di divisuur propi dal seguunt al è iguala al primm.

Par esempi , 220 e 284 i è di nümar amiis, gja che la suma di divisuur propi da 220, 1 + 2 + 4 + 5 + 10 + 11 + 20 + 22 + 44 + 55 + 110 = 284, e la suma di divisuur propi da 284, 1 + 2 + 4 + 71 + 142 = 220.

Ul matemàtich àrab Thàbit ibn Qurra al derivava, al 850, una fórmüla che la permett da generá di nümar amiis. Si

p = 3 × 2^n-1 - 1,

q = 3 × 2ⁿ - 1,

r = 9 × 2^2n-1 - 1,

indúe n > 1 al è un intreegh qual-sa-vöör e p, q e r i è primm, alura 2ⁿpq e 2ⁿr i è un para da nümar amiis. Al cuventa nutá che chesta fórmüla la permett da generá di nümar amiis, però mia töcc i nümar amiis. Par esempi , na pruponn i para (220, 284), (17.296, 18.416) e (9.363.584, 9.437.056), però mia ul para (6.232, 6.368).

Sa pöö cunsiderá che un nümar parfett al è un caas spescjaal da nümar amiis, gja che la suma di söö divisuur propi al è iguala al nümar istess .