Mon Fort

De Biquipedia

Mon Fort
Ambista de Mon Fort
Comunidat autonoma	Aragón
Probinzia	Tergüel
Redolada	Xiloca
Codigo postal	44493
Latitut Lonchitut	{{Coor dd| lon=-1.014|lat=41.0541}}
Superfizie	47,77 km²
Altaria	1.008 m.
Distanzia	121 km enta Tergüel
Poblazión	76 ab. (2005)
Chentilizio	{{{chentilizio}}}
Ríos	Moyuela
Pachina web	{{{web}}}

Mon Fort (Mont Fort en grafía SLA, Monforte de Moyuela en castellán) ye una localidá aragonesa enclabata en a muga norte d'a probinzia de Tergüel, en a redolada d'o Xiloca, á 121 km d'a capital d'a probinzia. Tien una poblazión de 76 abitans (zenso 2005).

Contenius 1 Cheografía 2 Istoria 3 Nome 4 Camín d'o Zid 5 Eboluzión d'a poblazión 6 Molimentos 6.1 Molimentos relichiosos 6.2 Molimentos zebils 7 Fiestas 8 Ozio 9 Asoziación Sozio-Cultural 10 Presonaches ilustres 11 Bibliografía 12 Enrastres esternos

[editar] Cheografía

Mon Fort se troba situato á lo piet d'a sierra de Cucalón (Sistema Iberico), á una altaria de 1.008 m y en a marguin dreita d'o río Santa María, afluyén d'o río Moyuela, á cualo debe o suyo apelliu en castellán.

[editar] Istoria

A carta puebla de Mon Fort ye de l'año 1157. Mon Fort yera situato orichinalmén chunto á lo castiello, esplazandose dimpués á lo plano. Abió, dende o prenzipio d'a Reconquista, una gran importanzia estratechica: yera o punto de contauto entre a depresión de l'Ebro y os sarratos ibericos, en a estremadura aragonesa.

Mon Fort amanixe como una d'as menzions decumentals más antiguas d'a redolada, ya que se repobló en 1157, añada en a cuala Remón Berenguer IV lo toma y li da a Carta de Poblazión, con os fueros de Zaragoza y fixando as mugas d'o lugar. Mientres un breu periodo de tiempo estió cabeza d'una Comunidat d'aldeyas, ta integrar-se dimpués en a Sexma de Trassierra, una d'as zinco u seis en que se trestallaba la Comunidat de Daroca.

En 1877 s'adibió á lo termín monezipal monfortino a pardina d'Otón, con a condizión de que eba de bosar un zenso á la Comanda de Mont Albán d'a Orden de San Chaime.

[editar] Nome

Seguntes diz a tradizión popular á lo prenzipio se clamaba Montefuerte y por contrazión d'o bocable cambeó ta Monfort. Lo nome poderba tener un orichen á partir de nome de presona (bi ha topomimos d'o tipo Montfort en Franzia con orichen antroponimico).

Monfort e barians ye como se bei ya en a Carta Puebla de 1157, en a confirmazión d'ilesias que fa o Papa Adrián IV á lo bispe de Zaragoza en 1159 (Montfort), en a lista de primizias de 1279-1280 y o Fogache de 1495. En o "libro d'a manifestazión d'o morabetín d'as aldeyas d'a ziudat de Daroca" (1373) s'escribe Moffort.

Lo nome se castellanizó añadendo una -e seguindo lo modelo de Argent-Argente, Cascant-Cascante, y esdebinió Monforte. Dende 1916 ye conoxito ofizialment ya como Monforte de Moyuela.

[editar] Camín d'o Zid

A localidat ye encluyita en a Rota d'o Zid, creyata en 1999 por dibersas deputazions probinzials ta remerar os nueuzientos años d'a muerte d'o Zid Campeador, ya que ye Mon Fort un d'os lugars por an pasó iste personache. A prueba d'ello ye que aparixe en o propio Cantar d'o mío Zid, libro en o cualo s'alazeta la rota:

Hya va el mandado por las tierras todas,

pesando va a los de Monçon e a los de Huesca.

[editar] Eboluzión d'a poblazión

Eboluzión demografica

1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2005
702	753	698	664	488	478	347	203	126	116	77	76

[editar] Molimentos

[editar] Molimentos relichiosos

• Ilesia Parroquial d'A Nuestra Siñora de l'Asunzión (sieglos XVI á lo XVIII). Edificata á espensas d'os bezins, tras estar destruyita l'antigua mientres as Guerras Carlistas; se remató a suya construzión en 1847, anque en 1849 encara mancaba la torre.

• Armita d'a Birchen de Belén (sieglo XVIII), con prezedens goticos.

• Armita d'a Santa Sepoltura (Santo Sepulcre) (1791). Construzión de mampostería, d'una nau d'un trampo cubillata con buelta baída y lunetos. Autualmén de propiedat pribata.

[editar] Molimentos zebils

• Castiello (sieglo XII). Situato en o tozal que domina o lugar, de gran balor estratechico ya que ye situato en a primera linia de serratos á lo sur d'a depresión de l'Ebro. D'a edificazión orichinal, nomás se'n conserban os alazez de dos torrions de mampostería.

• Restas d'o Entibo Román (sieglo I), situatas en o estreito d'a Birchen d'o Pilar, en o río Santa María.

• A Fuen (1954), conchunto formato por a fuen, o labador y a basa.

[editar] Fiestas

• San Antón, patrón d'as bestias (17 de chinero). Fogueras y bendizión d'animals.

• San Blas, patrón de Mon Fort (3 de frebero). Prozesión con a imachen d'o santo por as carreras d'o monezipio, bendizión de lamins y reparto de roscón bendezito.

• Romería á l'Armita d'a Birchen d'o Pilar (Terzer sabado de mayo, anque a suya calendata reyal ye o Lunes de Pentecostés). Se zelebra misa en ista armita, situata amán d'os estreitos d'o río Santa María, dimpués d'a cuala o Conzello ofrexe un "refresco popular". Gran parti d'os asistens reyaliza dezaga una chenta en o campo.

• Fiestas Mayors en Onor á l'Alabanza d'a Santa Cruz (Meyatos d'agosto, anque en reyalidat ye o 14 de setiembre). As tipicas fiestas de berano d'os lugars, con autos relichiosos, festibals de jota, chuegos tradizionals y ta os más chicoz, concursos y berbenas.

[editar] Ozio

• Birlas, chuego tradizional (parexito á los bolos) que prautican güé en diya las mullers. Añalmén se fa un campionato local mientres as fiestas patronals.

[editar] Asoziación Sozio-Cultural

Mon Fort ha una asoziación sozio-cultural clamada Montefuerte, establita en 1990 y con sede en l'antigua escuela de niñas. O nombre d'esta asoziación probiene de l'antigo nombre d'o lugar y reyaliza todo tipo de autibidaz culturales; densde escursions á chentas, cursos y chuegos ta os ninos, antimás d'a tipica participazión en a Ofridura de Flors á la Birchen d'o Pilar.

[editar] Presonaches ilustres

• Francisco Azorín Izquierdo (Mon Fort, 1885 - †Mexico, 1975), arquiteuto y politico socialista.

[editar] Bibliografía

• "Monforte de Moyuela". Folleto informatibo. (Ayuntamiento de Mon Fort, Deputazión de Tergüel, Gubierno d'Aragón; ¿2002?)

[editar] Enrastres esternos

Se beigan as imachens de Commons sobre Mon Fort.

• MonforteDeMoyuela.com
• Monforte.tk, Mon Fort en Biquipedia.
• Mon Fort en AragonEsAsi.com.
• [1]