Јане Сандански
Од Википедија, слободна енциклопедија
Јане Сандански (18 мај 1872 - 10 април 1915) е македонски револуционер, раководител и војвода на ВМОРО (Внатрешната Македонско-Одринска Револуционерна Организација). Во Бугариjа е почитуван како бугарски револуционер.
Содржина |
[уреди] Зачетоци на револуционерна дејност
Роден е на 18 мај 1872 год. во с. Влахи, Мелничко (Сандански, Пиринска Македонија), Бугарија. Потекнува од семејство на земјоделци. Уште како мало дете фамилиjата му емигрирала во Кнежеството Бугариjа во градот Дупница, каде завршува основно образование и втори клас гимназија. Две години потоа како чирак го изучува чевларскиот занает, две години работел како молбописец, помошник адвокат во адвокатската канцеларија на својот вујко, а потоа самостојно - исто во Бугариjа. Уште во гимназијата почнува да чита револуционерна литература, којашто во него побудува една романтично чуство за долг кон татковината. Во 1895 стапува во контакт со четата на стариот ајдутин Стојо, и се вклучува во неговата чета - во која што е и офицерот Тома Давидов, и студентот Кирил Прличев (син на Глигор Прличев). Четата навлегува во Македонија (Серско) и го пали турското село Доспат, во коешто има турка касарна. После тоа прави уште едено навлегување како четник во чета.
Во 1897 година, во Дупница, заедно со 7 други млади Македонци го основа друштвото "Младост", което има за цел самообразование и дружење. Две години е претседател на друштвото.
[уреди] Во редовите на ВМОРО
Во 1899 година Сандански се сретнува со Гоце Делчев, којшто му ги објаснува целите на Внатрешната Организација, и го упатува во делото. Јане Сандански тогаш официално станува член на ВМОРО
Во февруари 1899 година Сандански станува како директор на дупничкиот затвор. Го реорганизира македонското друштво во Дупница, кадешто се запознава со Димо Xаџи Димов којшто во тоа време учителствува во Дупница.
Сандански успева да издејствува, додека Борис Сарафов е претседател на Врховниот Комитет, да му бидат дадени пушки и муниција. Но кога Сарафов е уапсен од Бугарските власти, и на негово место ставен генерал Цончев (којшто е човек на бугарскиот кнез), Сандански отворено застанува против Врховистите (управувани од бугарскиот генерал Цончев).
Во 1900 година, со чета Сандански навлегува во Македонија (Пирински дел) со агитациона цел. Тој го минува Џумајскиот, Разлошкиот и други краеви, вршејќи подготвителна работа во служба на Внатрешната Организација. Тој го затекнува тамошното население неупатено кон делото, и неорганизирано - Сандански е првиот организатор во Пиринскиот дел. Во текот на три месеца обиколување, меѓу населението агитира да се купуваат пушки, но знаејќи дека населението е во страшна сиромаштија, а и дека од ВМОК ништо не може дда очекува, Сандански се решава да направи киднапирање.
[уреди] Аферата Мис Стон
Со цел да се здобие со пари со коишто ќе го вооружи населението за револуционерна борба, заедно со Бугарите Крсто Асенов и Христо Чернопеев (кои му стануваат десна и лева рака), Сандански го извршува познатото киднапирање на американската протестантска мисионерка мис Елен Стон.
Грабнувањето го извршува во Август 1901 година, на патот кон село Банско - киднапирани се самата мис Стон, и нејзината преведувачка Цилка (македонска по народност). Сандански пишува писмо до Американската амбасада, и до турските власти со барање на 25 000 златни лири откуп. Турските власти, одбиваат да платат, знаејќи дека тоа ќе им го наруши угледот како империја и во Пиринска Македонија испраќаат многуилјадна војска со цел да се ослободат заложниците, и да се ликвидира четата на Сандански.
Веста за заробувањето брзо се распространува низ Европа и Америка и неколку месеци по ред печатот од целиот свет се занимава со сензационалниот настан. Околу разбојниците и животот на двете заробени дами од планините се создадаваат легенди. Двете заробенички се радуваат на максималниот комфор, кои што во селските куќи по Разлошко, Џумајско и Малешевско можат да им дадат и се предмет на најголемо внимание и грижи од страна на четата и месните комитети.
Кога дознаваат дека Цилка е трудна, и е на пат да се породи, четниците на Сандански презмаат мерки за да биде приготвено најнеопходното за очекуваното новороденче: алишта, пелени и др. На 21 декември во текот на ноќта, во една винарска визба крај с. Србиново, госпоѓа Цилка потпомогната од две жени, кои што војводата ги повикува од селото, среќно се породува и добива девојче.
И покрај многуилјадната војска испратена во Пиринско, која како по обичај го измачува населението, турците не успеваат да го фатат Сандански, кој води 3 успешни битки со турски потери. Неговата чета исто така е напаѓана и од Врховистичката чета на војводата Дончо Златков (којшто откако чул дека американците вршат притисок за плаќање, пробуваат да ги земат заложничките од Сандански). Сето тоа доведува откупот да се намали на 14 000 лири.
Кога сфаќаат дека Сандански не може да биде фатен, откупот се плаќа. Договорено е откупот да им биде однесен на луѓето на Сандански од страна на шефот на протестантската мисија во Македонија, др. Хаус.
Откупот од 14 500 турски лири е добиен на 20 јануари 1902 г. во Банско, а жените се ослободени на 10 фебруари 1902 г. крај с. Градошорци, Струмичко.
Добиените пари се даваат за оружје и мунција, необходни за револуционерна борба, а голем дел од нив оди и за борбата против Врховистите.
[уреди] Борба против Врховистите
[уреди] Мисли на Јане Сандански
-
- „Да живееш значи да се бориш: робот за слобода, а слободниот - за совршенство"
