Arthur Wellesley
Van Wikipedia
Arthur Wellesley, hertog van Wellington (1 mei 1769 – 14 september 1852), bijgenaamd de IJzeren Hertog, was een Brits militair leider en staatsman.
Wellesley, burggraaf (1809), graaf (februari 1812), markies (oktober 1812) en sinds 1814 hertog van Wellington, was de bevelhebber van de Britse troepen tijdens de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1808 – 1814), en versloeg Napoleon in de Slag bij Waterloo (1815).
Hij diende ook als premier van het Verenigd Koninkrijk van 1828 tot 1830.
Inhoud |
[bewerk] Jeugd en tijd in India
Wellesley was van adellijke Brits-Ierse afkomst. Zijn vader was Garret Wesley, Earl of Mornington. De familie veranderde de spelling van hun achternaam naar Wellesley in 1798. Hij ging naar school in Eton en Brussel en ging in 1787 het Britse leger in. Hij steeg snel in rang en werd in 1793 bevorderd tot luitenant-kolonel.
In 1794 en 1795 vocht hij tegen de Fransen in Nederland en was aanwezig bij de Slag bij Boxtel op 15 september 1794, waarbij de benaming "Tommy" voor Britse soldaten werd uitgevonden. Volgens de overlevering vond Wellington, die het bevel had over het 33e infanterieregiment, één van zijn soldaten zwaar gewond aan. De soldaat, Thomas Atkins, zei tegen Wellington: "It's all right sir. It's all in a day's work" en stierf kort daarna. Sinds die tijd werden Britse soldaten "Tommy" genoemd vanwege hun vermeende optimisme en moed.
In 1796, na een promotie tot kolonel, vertrok Wellesley naar India, waar hij zich onderscheidde als bevelhebber in de vierde oorlog met het koninkrijk Mysore. Na de nederlaag van Mysore werd Wellesley benoemd tot governeur van Seringapatam en Mysore. In 1800 versloeg hij de roversleider Dhundia Waghn, en in de tweede oorlog met het Maratharijk versloeg hij een strijdmacht van ongeveer 40.000 man met een leger van ongeveer 10.000 in een verrassingsaanval. Hierna werd Wellesley benoemd tot opperbevelhebber van de Britse strijdkrachten in het Dekan.
Zjn broer Richard diende als gouverneur van India, en toen Richards periode als gouverneur er in 1805 op zat, gingen de broers samen terug naar Engeland. In 1806 werd hij verkozen tot parlementslid en een jaar later benoemd tot minister voor Ierse zaken (Chief Secretary for Ireland). Zijn politieke carrière kwam echter al snel op de tweede plaats omdat hij al zijn aandacht richtte op de militaire strijd tegen de nieuwe Franse keizer, Napoleon.
[bewerk] Bevelhebber op het Iberisch schiereiland
In 1807 leidde hij een expeditie naar Denemarken, waarna hij bevorderd werd tot luitenant-generaal. Een jaar later vielen de Fransen het Iberisch Schiereiland binnen, waarbij de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog uitbrak. Wellesley vertrok naar Portugal, waar hij de Fransen versloeg in de Slag bij Roliça en de Slag bij Vimeiro. Wellesley wou verder vechten en de afgesneden Franse troepen de pan in hakken, maar werd teruggefloten nadat de Britten op 30 augustus een wapenstilstand, de Conventie van Sintra, tekenden waarbij de Fransen door de Britse marine uit Portugal zouden worden geevacueerd.
Wellesley weigerde de Conventie te tekenen, verloor zijn bevel en moest terug naar Engeland. Na de dood van de nieuwe Britse bevelhebber, John Moore, in de Slag bij Coruña, werd hij echter opnieuw benoemd tot Britse bevelhebber op het Iberisch schiereiland. In april 1809 stak hij de Douro-rivier over en versloeg de Fransen bij Porto. Daarna viel hij Spanje binnen en verenigde zijn 20.000 man met een Spaans leger van 30.000 man. Hiermee versloeg hij eind juli de Fransen onder bevel van Joseph Bonaparte in de Slag bij Talavera, nabij Madrid. Als dank voor deze overwinning kreeg Wellesley de titel viscount (burggraaf) van Wellington.
Ondanks de overwinning besloot Wellington om terug te trekken naar Portugal, wat tot een definitieve vertrouwensbreuk tussen de Britten en Spanjaarden leidde. In 1801 vielen de Fransen onder Masséna Portugal binnen. Het lukte Wellington echter om hun staande te houden met de Linies van Torres Vedras, een reeks forten die hij ten noorden van Lissabon had laten aanleggen. Masséna moest zich na zes maanden uit Portugal terugtrekken, maar keerde het jaar erop terug om de overgebleven Fransen, die werden belegerd in Almeida, te versterken. Wellington kon Masséna ternauwernood verslaan in de Slagen bij Fuentes de Oñoro in mei 1811. In 1812 vielen ook nog de laatste steden waar de Fransen zich hadden verschanst, Ciudad Rodrigo en Badajoz. Na een grote overwinning op de Fransen in de Slag bij Salamanca op 22 juli kon Madrid worden bevrijd.
Wellington belegerde hierna Burgos, zonder succes, en trok zich uiteindelijjk weer terug naar Portugal. De volgende lente bracht hij een nieuw offensief op de been. Op 21 juni 1813 kwam het tot een grote veldslag, de Slag bij Vitoria, tussen Wellington, met 78.000 Britse, Spaanse en Portugese troepen, en Joseph Bonaparte en veldmaarschalk Jourdan, met 58.000 Fransen. De Fransen werden verslagen en vluchtten van het slagveld, en Joseph Bonaparte kon maar ternauwernood ontsnappen. Het duurde nog maar enkele maanden voor de Fransen uit Spanje verdreven waren en de Britten aan de Spaans-Franse grens stonden. Op 10 april 1814 versloeg Wellington de Fransen onder Soult in de Slag bij Toulouse, hoewel Napoleon al vier dagen eerder afstand van de troon had gedaan.
[bewerk] De Slag bij Waterloo
Na de Franse nederlaag in 1814 werd hij benoemd tot hertog van Wellington, een titel die zijn nazaten nog steeds dragen. Hij diende als Britse ambassadeur in Parijs en werd daarna de Britse hoofdonderhandelaar bij de vredesconferentie van Wenen.
In 1815, na Napoleons ontsnapping uit Elba en terugkeer naar Frankrijk, nam Wellington het opperbevel van de Britse en Nederlandse strijdkrachten op zich en vertrok naar België. Het eerste treffen met de Fransen, de Slag bij Quatre-Bras, was onbeslist, en de Britten en Nederlanders trokken zich terug naar een positie nabij het gehucht Waterloo. Hier vond de Slag bij Waterloo op 18 juni plaatst, waarbij de Britten en Nederlanders na een lange dag werden ontzet door de komst van een Pruisisch leger onder bevel van Blücher. De Fransen raakten in paniek en vluchtten van het slagveld. Napoleon deed op 22 juni nogmaals troonafstand, wat het einde van de Napoleontische Oorlogen betekende.
Koning Willem I bedankte Wellington door hem het Grootkruis in de Militaire Willems-Orde op te spelden en hem te benoemen tot Prins van Waterloo, met het recht van opvolging door de oudste zoon. In andere landen werd hij Hertog van Ciuad Rodrigo en Grande der Eerste Klasse (Spanje), Hertog van Victoria, Markies van Torres Vedras en Graaf van Vimiera (Portugal). Wellington kreeg ook landgoederen in Engeland, Nederland, op Sicilië en in Portugal.
[bewerk] Politieke carrière
Wellington werd in 1827 benoemd tot opperbevelhebber van de Britse strijdkrachten, en het jaar erop werd hij premier van het Verenigd Koninkrijk. Een van zijn belangrijkste verdiensten tijdens zijn periode als premier was de Catholic Relief Act van 1829, waarmee Rooms-katholieken meer rechten kregen, waaronder het recht om parlementslid te worden.
Als premier was hij onpopulair. Zijn ramen steeds werden ingegooid door demonstranten, tot hij uiteindelijk ijzeren tralies op zijn ramen liet installeren. Dit leverde hem de bijnaam "IJzeren Hertog" op.
Wellingtons regering viel in 1830, na hevige rellen (de Swing Riots) en de weigering van Wellingtons Tory-partij om politieke reforms door te voeren. Toen de Tories in 1834 weer aan de macht kwamen, weigerde Wellington de premierspost, maar diende wel as minister voor buitenlandse zaken in het eerste kabinet van Peel (1834-1835) en als minister zonder portefeuille (1841-1846) in het tweede Peel-kabinet. Ook diende hij als voorzitter van de House of Lords.
Wellington beëindigde zijn politieke en militaire carrière in 1846, hoewel hij in het revolutiejaar 1848 kortstondig terugkeerde om de verdediging van Londen te organiseren. Na zijn dood in 1852 kreeg hij een staatsbegravenis en werd begraven in een sarcofaag in St. Paul's Cathedral.
[bewerk] Monumenten
In 1846 werd een enorm bronzen standbeeld van Wellington te paard geplaatst op de Wellington Arch, een triomfboog in het Londense Hyde Park. Het standbeeld van Wellington, het grootste ruiterstandbeeld ooit gemaakt, werd gemaakt van kanonnen die in de Slag bij Waterloo hadden dienstgedaan. Het standbeeld werd in 1885 verplaatst naar Aldershot omdat het enorme beeld vaak belachelijk werd gemaakt door satiristen, en omdat koningin Victoria klaagde dat het haar uitzicht vanaf Buckingham Palace verpestte.
Andere monumenten aan Wellington zijn o.a.:
- Wellington College, een kostschool in Berkshire
- Wellington's Column in Liverpool, een 40 meter hoge kolom uit 1875 met een standbeeld van Wellington bovenop
- Het Wellington Monument in Dublin, eigenlijk Wellington Testimonial geheten omdat met de bouw werd begonnen toen Wellington nog in leven was.
De hoofdstad van Nieuw-Zeeland, Wellington, is naar hem vernoemd. Hij heeft ook zijn naam gegeven aan het gerecht Beef Wellington en aan Wellington boots ("Wellies"), de Engelse term voor rubberlaarzen. Het 33rd Foot Regiment werd in 1853 hernoemd tot het Duke of Wellington Regiment.
