David Hume
Van Wikipedia
David Hume (26 april 1711 – 25 augustus 1776) was een Schotse filosoof en geschiedschrijver uit de tijd van de Verlichting. Hij was een van de belangrijkste empirische filosofen en zijn ideeën zijn van grote invloed geweest op Immanuel Kant.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
David Hume groeide op in de buurt van Edinburgh (Schotland) en interesseerde zich voor niets dan filosofie en wetenschap, terwijl zijn familie wilde dat hij jurist werd. Hij reisde veel door Europa en ging op het eind van zijn leven in Edinburgh wonen. Zijn belangrijkste werk (A Treatise of Human Nature) bracht hij uit toen hij 28 jaar oud was en hij beweerde het idee voor dit boek al te hebben gehad toen hij 15 was.
[bewerk] Werken
- A Treatise of Human Nature (1739 - 1740)
- An Enquiry Concerning Human Understanding (1748)
- An enquiry concerning the Principles of Morals (1751)
- Dialogues concerning Natural Religion (1779)
- History of England (1754 - 1762), in zes delen, dat honderd jaar lang het standaardwerk over de Britse geschiedenis zou blijven.
[bewerk] Filosofie
1. Motieven
Hume wilde allerlei gedachten en begrippen opruimen die bij de mensen die waren blijven hangen sinds het rationalisme. Hij wou terug naar de manier waarop een kind tegen de wereld kijkt. Een kind is nog geen slaaf van gewenning, zegt hij, in tegenstelling tot veel volwassenen die door hun bevooroordeeldheid maar al te snel een conclusie vormen. Hij klaagde met name de ‘gelaagdheid van de onwetendheid’ aan. Hij betreurde het feit dat enkel de welsprekendheid, het meeste bijstand krijgen in de meest extravagante theorieën, door de mensen werd geapprecieerd.
In de inleiding van zijn hoofdwerk, A Treatise of Human Nature, verklaart Hume dat we als redelijke wezens ook zelf het onderzoeksobject zijn van onze rede, en dat de menswetenschap de énige solide basis is voor elke overige wetenschap. Maar de kennis van die menswetenschap ligt in ervaring en waarneming; onderzoek naar de kracht en kwaliteit van de geest dient dus te gebeuren door middel van zorgvuldige, exacte experimenten. Want zo alleen kan men uiteindelijk te weten komen welke oorzaken aan de basis liggen van ons gedrag. Maar, zegt de sceptische Hume, elke hypothese die zich voordoet als een ultieme verklaring moet verworpen worden. Want enkel ervaring kan aan de basis liggen van de verklaring van het menselijke fenomeen, ervaring die we opdoen doorheen de normale gang van zaken in de wereld, en zo een verklaring zal hoogstwaarschijnlijk nooit ultiem en finaal zijn.
2. Distincties
In Hume's filosofie staan enkele onderscheiden centraal. Het meest centrale is het volgende. Hij stelt namelijk dat de mens twee verschillende soorten voorstellingen kent: indrukken en ideeën. Indrukken definieert hij als de voorstellingen die zich levendig voordoen en zich met grotere kracht aan de geest opdringen - hieronder plaatst Hume de sensaties, passies en gevoelens, in hun "eerste verschijning aan de ziel". Ideeën, anderzijds, zijn de eerder vage beelden, alles behalve wat de zintuigen waarnemen en wat je bij dit waarnemen voelt.
Zulke indrukken en ideeën kunnen zowel enkelvoudig als samengesteld zijn, stelt Hume. Bij een simpele indruk kan men de ervaring niet verder opdelen, zodat men bijvoorbeeld een kleur, geur of smaak specifiek denkt. Een complexe indruk kan bijvoorbeeld een appel zijn, waaraan een bepaalde kleur, geur en smaak eigen is. Indrukken en ideeën lijken overeen te komen. Bijvoorbeeld, als ik mijn ogen sluit, kan ik me een idee vormen van de kamer waarin ik me bevind, overeenkomstig met de impressies die ik opdoe wanneer ik mijn ogen terug opendoe. Complexe impressies worden echter nooit integraal in ideeën verwerkt. Anderzijds worden de complexe ideeën ook soms door de verbeelding gevormd, en zijn dus niet steeds afkomstig van impressies.
Hume noemt de verbeelding de faculteit van de geest waar men de indrukken aantreft, ontdaan van hun levendigheid, zodat ze hun status van impressie verliezen maar zonder idee te worden. Daarmee contrastreert hij het geheugen als de faculteit waar indruk en idee samenvallen, aangezien ideeën slechts uit het geheugen te voorschijn komen door middel van een indruk (geen zintuiglijke indruk maar een indruk van een idee; dit noemt Hume overigens een secundaire indruk, wat op haar beurt weer aanleiding geeft tot een idee, en mogelijks tertiaire indruk wordt, en zo verder, tot in het oneindige).
Soms stelt de mens dus dingen samen die in werkelijkheid enkelvoudig zijn. Zo ontstaan valse ideeën, ideeën die niet bestaan in de natuur. Op deze manier wil Hume bij al onze ideeën onderzoeken of ze niet 'vals' zijn. Ook legt Hume dat uit ons bewustzijn zelf geen ideeën verzint, het bewustzijn kan alleen 'knippen en plakken' aan de enkelvoudige indrukken die het binnen heeft gekregen.
3. Persoonlijke identiteit
Volgens Hume klopt onze voorstelling van een ik of een onveranderlijke persoonlijkheidskern ook niet. De ik-voorstelling die wij hebben is eigenlijk een opeenvolging van enkelvoudige indrukken die helemaal niet op één moment zijn binnengekomen.
4. Religieuze opvattingen
Hume was een agnosticus en sloot dus niet uit dat er een God bestond. In zijn An Enquiry Concerning Human Understanding analyseert hij de voorstelling van God als perfect wezen. Hij stelt dat de "orde van de natuur" het meest toonaangevende argument is dat door gelovigen wordt gebruikt om het bestaan van God te bewijzen. Hume trekt het bestaan van God niet in twijfel, maar hij gebruikt het argument om aan te tonen dat men niet zeker kan zijn dat God absoluut goed en vergevingsgezind is. Het enige bewijs dat men heeft van God is het bestaan van de wereld, en in de wereld is het kwade en de chaos aanwezig. En omdat we het bestaan van God enkel als oorzaak van de wereld kennen, mogen er geen kwaliteiten aan God gegeven worden die niet nodig waren om de wereld te scheppen. We kennen de oorzaak enkel door zijn gevolg, en dus mag de oorzaak enkel gezien worden met de attributen die het mogelijk maken om het gevolg te produceren. Hume zegt niet dat God niet perfect is, maar hij stelt dat die bewering enkel speculatief is en nooit bewezen kan worden. Omdat de taak van een filosoof volgens de auteur het oogsten van de rede is, moet er door hen geen belang geschonken worden aan het geloof in een perfecte God of het paradijs.
In een ander werk Gesprekken over Natuurlijke Religie beargumenteert hij tegen het zogenaamde Intelligent Design (ID). Hij toont zich als een ware scepticus onder het personage Philo. Philo beargumenteert dat de ontwerp-hypothese steunt op slecht redeneren (het analogie-argument) zowel als op slecht geloof (het antropomorfisme).
5. Politieke ideologie
Velen beschouwen David Hume als een van de eerste filosofen van het conservatisme, naast de founding fathers van het conservatisme, Edmund Burke en Alexis de Tocqueville, anderen zien een genuanceerde ideologie in Humes filosofie, en zien een combinatie van klassiek-liberalisme, waar hij een aartsvader van zou zijn, en een traditioneel conservatisme.
[bewerk] Bibliografie
DAVID HUME, A Treatise of Human Nature, Being an attempt to introduce the experimental method of reasoning into moral subjects, Edited by David Fake Norton and Mary J. Norton, Editor’s introduction by David Fate Norton, Oxford Philosophical Texts, 2de uitgave, Oxford University Press Inc., New York, 2001.
