De Ommelanden
Van Wikipedia
| Vlag | Wapen |
|---|---|
 |
 Wapen van vm. Ommelanderzeedijk dat op het Ommelander wapen is gebasseerd |
| Kaart | |
|
|
|
| Hoofdstad | Lokale plaatsen |
| Regeringsvorm | Heerlijkheid |
| Staatshoofd | Lokale adel |
| Dynastie | n.v.t. |
| Bestaan | vroege Middeleeuwen - 1595 |
| Ontstaan uit | Friesland tussen Eems en Lauwers |
| Opgegaan in | Provincie Stad en Lande (Provincie Groningen) |
| Oppervlakte | 1700 km² |
| Inwoners | |
| Taal | Gronings, oorspronkelijk Fries |
| Religie | |
| Munteenheid | Emdense gulden, Groningse mark |
| Leus | {{{leus}}} |
De Ommelanden is de oude naam voor de gebieden in de huidige provincie Groningen die buiten de stad Groningen liggen, die, zoals de vlag en het wapen al doen denken, oorspronkelijk Fries waren. Historisch gezien waren er drie Ommelanden: Hunsingo, Fivelingo en het Westerkwartier. Het Reiderland en Westerwolde werden als aparte gewesten gezien, waarbij Westerwolde ook nimmer een Fries karakter heeft gehad. Ook het Gorecht (Stad Groningen en omstreken) werd niet als Ommeland gezien. Het Oldambt wordt soms wel, soms niet als apart, vierde, Ommeland gezien. De vlag van de Ommelanden verwijst echter slechts naar de drie historische Ommelanden en de in totaal elf onderkwartieren. Op het moment dat die vlag in zwang kwam had het Oldambt ook al zijn vrijheid verloren.
Inhoud |
[bewerk] Vroege Middeleeuwen
Rond de Middeleeuwen waren de Ommelanden Friestalig, terwijl het Gorecht en Westerwolde Nedersaksisch waren. Het Oldambt was waarschijnlijk deels Fries, deels Nedersaksisch.
De Ommelanden noemden zichzelf later ook Klein Friesland (Lyts Fryslân), met name om zich af te zetten tegen de stad Groningen. Ze werden bestuurd door de lokale 'adel' en de kloosters. Zo was het klooster van Aduard in de middeleeuwen een van de grootste grondbezitters in de Ommelanden. Zie Kloosterkaart Groningen voor een overzicht van de kloosters die in de Middeleeuwen in het gebied actief waren.
Net zoals tegenwoordig bestonden de Ommelanden vooral uit agrarische dorpen. Er waren twee steden die beide invloed hadden op de Ommelanden. Dit waren de Stad Groningen en Appingedam. Appingedam lag zelf in de Ommelanden, in Fivelingo, maar was niet opgewassen tegen de Stad. Ook het naburige Delfzijl met zijn haven was een grote concurrent voor Appingedam.
[bewerk] Middel-Middeleeuwen
De Ommelanden hebben zich in het verleden fel verzet tegen de Stad. Ze noemden zichzelf dan ook: Eala frya fresena (De vrije Friezen, in het Oudfries). Als de adel op de borgen en de grote boerderijen te veel macht kregen, ging de borg of boerderij plat. Omgekeerd werd ook de Stad regelmatig aangevallen vanuit de Ommelanden, bijvoorbeeld in (1227).
De Ommelanden zagen in de Opstand een mogelijkheid om zich onder het juk van de stad uit te vechten. Zij sloten zich daarom los van de stad aan bij de Unie van Utrecht. De aansluiting leverde uiteindelijk niets op. Bij de (Reductie van Groningen, werden de Ommelanden alsnog gedwongen zich samen te voegen met de Stad tot de provincie Stad en Lande.
[bewerk] Stad en Lande
Sindsdien zijn de Stad en de Ommelanden één gebied. Na een aantal kleine conflicten met enkele dorpjes, waren de opstanden tegen de Stad voorbij. Stad en Ommelanden pasten zich aan elkaar aan en vormen nu een afgedwongen eenheid. Het Fries van de Ommelanden werd verdrongen door het Nedersaksisch van de Stad. Toch zijn er nog wel enkele Friese woorden vindbaar in het nieuwe Groningse dialect. Anders dan in Oost-Friesland, waar ook het Fries werd vervangen door een Nedersaksich-dialect, is er, naast het wapen, verder geen enkele verwijzing meer naar het oorspronkelijk Friese karakter van de Ommelanden.
In 1619 kocht de Stad Groningen de Heerlijkheid Westerwolde. Bij de drooglegging van een deel van de Dollard, werd het Reiderland weer vergroot. Het nieuw gewonnen land werd echter tot het Oldambt gerekend, en viel daarmee onder de jurisdictie van de Stad. Toen Oost-Friesland tijdens de Franse tijd bij de Nederlanden (Koninkrijk Holland) werd gevoegd, zag Groningen zijn kans om het Reiderland over te nemen en de Eems als oostgrens vast te stellen. Een groot gedeelte heeft Groningen weer in moeten leveren aan Oost-Friesland. Het overige gedeelte wordt tegenwoordig ook bij het Oldambt gerekend. Westerwolde en het Reiderland zijn nooit echt een Ommeland geweest. Toch worden ze soms wel zo aangeduid.
[bewerk] Tegenwoordig
De naam Ommelanden wordt tegenwoordig nog maar weinig gebruikt, terwijl in de 19e eeuw (200 jaar na de afschaffing van de Ommelanden) alle Groningers de grenzen en namen van de Ommelanden kenden. De namen van de Ommelanden zijn alleen nog terug te vinden in namen van voetbalclubs, riviertjes of radiostations (bijvoorbeeld: Oldambster Boys en Radio Westerwolde). Ook de Ommelanderzeedijk, de zeedijk van Groningen, herinnert aan de middeleeuwse gouwen.
[bewerk] Zie ook
| {{{afb_links}}} | Bourgondische Kreits | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Markgraafschap Antwerpen - Graafschap Artesië (tot 1678) - Hertogdom Brabant - Franche-Comté (tot 1678) - Heerlijkheid Friesland (tot 1579) - Hertogdom Gelre (noorden tot 1579) - Groningen (tot 1594) - Graafschap Henegouwen - Graafschap Holland (tot 1579) - Hertogdom Limburg - Hertogdom Luxemburg - Heerlijkheid Mechelen - Graafschap Namen - Heerlijkheid Overijssel (tot 1579) - Heerlijkheid Utrecht (tot 1579) - Graafschap Vlaanderen - Graafschap Zeeland (tot 1579) - Graafschap Zutphen (tot 1591) |
