Der Aa-kerk
Van Wikipedia
 |
|
|
|
|
De Der Aa-kerk (ook: A-kerk) is, naast de Martinikerk, het tweede Middeleeuwse kerkgebouw in het centrum van de stad Groningen (afgezien van de afgebroken Sint-Walburgkerk en Broerkerk). Gezien vanaf de Vismarkt torent de kerk, gelegen aan het A-Kerkhof, hoog uit boven de Korenbeurs.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Oorspronkelijk stond hier een kapel gewijd aan Sint-Nicolaas en Maria. Sint-Nicolaas was de schutpatroon van de schippers die vlakbij in de Westerhaven hun schepen afmeerden. De kapel ontving in 1247 de status van parochiekerk en kreeg de naam Onze Lieve Vrouwe ter Aa. Groningen onstond in twee "kluften" of wijken. Een kern was gegroepeerd rond het prefectenhof en de Walburgkerk en was op het bestuur en de landbouw gericht. De andere kern lag rond de Aa-kerk en huisveste vissers en handelaren.
De kapel werd verschillende malen verbouwd, zodat er in de vijftiende eeuw (1425-1465) een bakstenen kruisbasiliek stond. De kerk onderging daarna nog verschillende wijzigingen als gevolg van vernielingen door oorlogsgeweld en blikseminslag en het daaropvolgende herstel.
De drie opeenvolgende torens van de der Aa-kerk
Afbeeldingen van het beleg door "Bommen Berend" in 1672 laten zien dat de Aa-kerk, die binnen het bereik van de Munsterse kanonnen stond, zijn spits had verloren. Na het ontzet werd een nieuwe houten spits gebouwd.
Op 123 april 1710 stortte de toren spontaan in. Er was één slachtoffer te betreuren. In 1711 werd met de bouw van een nieuwe toren begonnen. Hierbij werd het schip iets ingekort. In de twintigste eeuw werd de kerk enkele malen gerestaureerd, voor het laatst in 1982.
De der Aa-kerk in de 20e eeuw
Het gebouw is tegenwoordig niet meer als kerk in gebruik, maar wordt gebruikt voor het houden van tentoonstellingen en dergelijke, zoals het bekende Noorderlicht.
[bewerk] Afmetingen
De Der Aa-kerk heeft een koor, schip en sacristie. Het koor is 500 m², (20 x 25 meter), schip is 625 m² (25 x 25) en de sacristie is 30 m², in totaal dus 1155 vierkante meter. De breedte van de kerk is dus 25 meter en de lengte van koor en schip samen 50 meter, maar de hele lengte van de kerk (inclusief de toren) bedraagt 60 meter. De hoogte van de toren van de Der Aa-kerk is 76 meter, de hoogte van de gewelven is 26 meter.
[bewerk] De naam
Er is wat verwarring over de naam van de kerk, die de meeste stadjers kennen als de A-kerk. Van oorsprong heette hij de Kerk van Onze Lieve Vrouwe ter Aa. Na de reformatie heeft de kerk verschillende namen gehad: Ter Aa-kerk, Dra-kerk, Der Aa-kerk en A-kerk. Na de restauratie van de kerk in de jaren tachtig heeft men besloten de naam officieel vast te stellen als de "Der Aa-kerk". De naam is afgeleid van de vlakbij stromende Drentsche Aa, die deel uitmaakt van de Groninger stadsgracht. De omgeving van de kerk, met name de straat van het Hoge der Aa naar de Grote Markt, vormt waarschijnlijk het oudste deel van de Groninger nederzetting.
[bewerk] Orgels
Nadat de kerk het honderd jaar zonder orgel had gedaan (bij de instorting van de toren in 1710 ging het eerste door Arp Schnitger gebouwde orgel verloren), gaf Koning Willem I in 1814 toestemming om het Schnitgerorgel uit de Broerkerk over te plaatsen. Dit gebeurde in 1815 door orgelmaker J.W. Timpe, die het orgel moest aanpassen aan de situatie in de Der Aa-kerk. In 1857 kreeg orgelbouwer Van Oeckelen de opdracht om het orgel drastisch te verbouwen, waardoor het hoofdwerk van negen naar dertien registers werd uitgebreid. Op dit moment is het orgel weer in restauratie, en nadat de restauratie van het pleisterwerk is voltooid, zal het worden teruggeplaatst in de nu lege kast. Het orgel is, net als de kerk, een rijksmonument.
 Schnitgerorgel van de Der Aa-kerk |
 Het "Bolswarder" orgel |
Naast het Schnitgerorgel heeft de Der Aa-kerk nog een (niet werkend) orgel: het "Bolswarder orgel", gebouwd rond 1635 en geplaatst in de Broerekerk te Bolsward. Na diverse veranderingen en omzwervingen kwam het in de Martinikerk terecht. Toen de kerk gerestaureerd werd, ontdekte men bevestigingsgaten voor een orgel in het zuidertransept. Men ging toen op zoek naar een passend orgel, en zodoende hangt het nu in de Der Aa-kerk te pronken.
