Bolsward

Van Wikipedia

Gemeente Bolsward


(Wapen van Bolsward)		(Vlag van Bolsward)

Bolsward

Oppervlakte
- Land
- Water

9,42 km²
9,13 km²
0,29 km²

Inwoners
Bevolkingsdichtheid

9.516 (1 juli 2006)
1042 inw./km²

Geografische ligging

53°06' NB 5°53' OL

Belangrijke verkeersaders

A7, N359

Netnummer

0515

Postcodes

8700 - 8702

Officiële website

www.bolsward.nl

stadhuis van Bolsward

bordes van het stadhuis van Bolsward

houtsnijwerk in de raadszaal van Bolsward door Japick Gysberts, vader van Gysbert Japicx

voorgevel van het stadhuis van Bolsward

Satellietfoto van Bolsward

Appelmarkt in 2005

Bolsward ( uitspraak (info·uitleg)) (Fries: Boalsert ( uitspraak (info·uitleg))) is een stad en gemeente in de provincie Friesland (Nederland). Het is een van de Friese elf steden. De gemeente telt 9.516 inwoners (1 juli 2006, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 9,42 km² (waarvan 0,29 km² water), hiermee is Bolsward qua oppervlakte de kleinste gemeente van Friesland. Bolsward is de enige officiële kern binnen de gemeente en had 9160 inwoners op 1 januari 2004. Binnen de gemeentegrenzen ligt verder alleen nog de buurtschap Laad en Zaad.

[bewerk] Geschiedenis

De plaats is ontstaan op een drietal terpen, waarvan in ieder geval de oudste (waar de Sint Maartenskerk op staat) dateert van voor het begin van de jaartelling. De Broerekerk, in 1980 door brand verwoest en nu als ruïne geconserveerd, is het oudste gebouw van de stad en dateert deels uit het eind van de 13e eeuw. Ook uit de middeleeuwen stamt het miraculeuze Mariabeeld Onze-Lieve-Vrouwe van Sevenwouden, tegenwoordig bewaard in de Sint Franciscuskerk aan de Dijlakker. Bolsward kreeg stadsrechten in 1455 mede dankzij de beroemde redenaar pater Brugman. Het fraaie stadhuis, gebouwd rond 1615, staat symbool voor de bloei van de stad in de zeventiende eeuw. Het werd in 1765 vergroot en verfraaid in de rococostijl. Bolsward was ook een van de Hanzesteden. Een Hanze of Hanza was een samenwerkingsverband van Duitse en Nederlandse kooplieden uit de Middeleeuwen die in hetzelfde product handelden in verschillende steden.

[bewerk] De Patriottentijd

In de achttiende eeuw liep het inwoneraantal van Bolsward achteruit naar 2.500 inwoners. De plaatselijke textielindustrie had zwaar te lijden onder de buitenlandse concurrentie; de boter- en kaasmarkt van de veepest, die op het Friese platteland woedde. In 1773 stelde de stadhouder Willem V voor de vroedschap - n.b. bestaande uit zes burgemeesters en vierentwintig vroedschapsleden - te halveren. Er waren onvoldoende gekwalificeerde kandidaten geschikt voor benoeming. Bovendien waren Katholieken (ongeveer 30% van de bevolking), Doopsgezinden (5%) en Luthersen en Joden (5%) destijds uitgesloten van dat ambt. Omdat er onenigheid ontstond in de vroedschap en kwam er een nieuw voorstel in 1776, waarbij de raad met slechts een derde zou worden verminderd. In 1778 stelde de stadhouder voor het onderwerp te laten rusten, omdat als nog een lid tegenstemde. Niettemin liet de prinsgezinde burgemeester Schelto van Heemstra in zijn derde ambtsperiode de vroedschap op autocratische wijze "uitsterven".

In december 1782 werd burgemeester Van Heemstra, die niet in Bolsward woonde en evenals zijn voorganger nooit ambtengeld had betaald, buitenspel gezet. Bovendien had Van Heemstra in augustus van dat jaar een oranjegezinde stadssecretaris willen benoemen, zonder goedkeuring van de vroedschap. Vanwege het felle provinciale verzet tegen Van Heemstra - die vaak afwezig was en bij gelegenheid op zichzelf stemde - raakte de regent zijn burgemeesterzetel en jarenlange afvaardiging naar de Provinciale Staten (sinds 1770) kwijt. De stadhouder reageerde koeltjes, toen Van Heemstra in een brief zijn beklag deed.

De patriotten in Bolsward hadden een aantal kundige en daadkrachtige zegslieden, o.a. notaris Elgersma en aardewerkfabrikant F. Tichelaar. De patriottische stadsregering van Bolsward herstelde de grootte van de vroedschap, zich baserend op oude rechten uit 1637. De feitelijke benoeming van nieuwe vroedschapsleden werd nog lange tijd tegengehouden, omdat de voorgedragen kandidaten te weinig kapitaal zouden hebben. Lidmaatschap van de gereformeerde kerk en het bezit van een huis waren destijds noodzakelijke voorwaarden.

Na het vertrek van hertog van Brunswijk ontstond er een nieuwe situatie in de Republiek. Jozef II probeerde met enkele schepen een toegang tot Antwerpen te forceren. Het gevolg was de zogenaamde keteloorlog. In Leeuwarden werd geprobeerd een provinciaal leger te organiseren. De angst voor woeste Kroaten, dienst doend in het Oostenrijks leger, speelde een niet onbelangrijke rol in de propagandaoorlog.

De patriotten hebben in januari 1785 in Bolsward een vrijwillige schutterij opgericht, waarvan iedereen lid kon worden. Slechts één burgemeester stemde voor, een beslissing die nog zwaar op hem zou rusten. De anderen waren afwezig die dag. Het duurde nog anderhalf jaar, tot augustus 1786, voordat provinciale toestemming werd verleend en de officieren konden worden benoemd. In diezelfde tijd leidde Daendels het exercitiegenootschap in Hattem, dat zich moest verdedigen tegen de stadhouderlijke troepen. De vrijwillige schutterij in Bolsward diende onmiddellijk een voorstel tot aankoop van kruit en munitie in, omdat eveneens het "democratisch bolwerk" Utrecht werd bedreigd. Het voorstel tot aanschaf kwam van de nieuw aangetreden en altijd vrolijke Cornelis van den Burg, die enkele weken eerder (en op "democratische" wijze) als burgemeester was benoemd.

In de zomer van 1787 laaide het conflict op, niet alleen omdat Utrecht werd aangevallen, maar ook omdat in Friesland op 1 juni nieuwe regeringsreglementen in werking zouden treden. Het werd de exercitiegenootschappen in Friesland verboden nieuwe wapens aan te schaffen en bij de dreiging van een Pruisische inval Holland hulp te bieden. Een tiental Friese statenleden verschanste zich in Franeker. In Bolsward werden een aantal defensieve maatregelen getroffen: in september 1787 is Bolsward door de vrijwillige schutterij in staat van paraatheid gebracht. De bolwerken werden opgehoogd onder leiding van de uit Duitsland afkomstige schoolmeester H.C. Achenbach. Er werd 500 gulden geleend van de advocaat Taco Mesdag om de arbeiders uit te betalen . Niet iedere patriot was bereid de rebellerende "Franeker Staten", waar een tiental patriottische statenleden zich had teruggetrokken, te steunen. Er hebben zich felle discussies voorgedaan, nadat een plaatselijke herberg was omsingeld door een vliegend legertje van vijftig Friese patriotten, afkomstig uit Barradeel.

De volgende dag werden stadspoorten gesloten en de bruggen gebarricadeerd, nadat een poging was gedaan de stadskas naar Leeuwarden te brengen. De verantwoordelijke persoon werd achternagezeten tot de brug bij Oosterwierum. Burgemeester Eerdmans stelde voor het geld aan de Staten in Franeker te schenken. Na een week gedelibereer erkende de dralende en zwaar onder druk gezette vroedschap van Bolsward als enige stad in Friesland de "coupplegers" in Franeker. Ettelijke oranjeklanten meldden zich ziek of bleven thuis. Inmiddels dreigde Court Lambertus van Beyma, de leider van de Friese patriotten, de dijken door te steken als Friesland bezet zou worden. Een textielhandelaar uit Bolsward, Albert Lycklema à Nijeholt, vertrok samen met de zilversmid Jelgerhuis om een aantal kanonnen uit Sloten naar Lemmer te verslepen. Toen op zondagmiddag na de kerkdienst duidelijk werd dat er onvoldoende steun van de bevolking was, de financiële middelen beperkt waren, Frankrijk niet te hulp zou komen en een deel van het Pruisisch leger naar het noorden oprukte, werd het de patriotten aangeraden via Lemmer en Stavoren naar Amsterdam te vluchten.

De achtergebleven officieren en burgergecommitteerden - eerder die maand in de haast benoemd om de vroedschap te controleren - werden begin oktober opgesloten in het blokhuis te Leeuwarden. Onder hen bevond zich de doopsgezinde koopman en fabrikant Wopko Cnoop, die een kort journaal of dagboek bijhield van zijn belevenissen. Cornelis van den Burg kreeg een van de zwaarste straffen die destijds in de Republiek zijn uitgesproken. Hij werd in mei 1789 ter dood veroordeeld, vanwege zijn radicale opvattingen. Evenwel, knielende op het schavot kreeg hij te horen, dat hij voor twintig jaar uit Friesland werd verbannen. Van den Burg vertrok met bestemming Saint-Omer in Noord-Frankrijk. Daar wachtten enkele duizenden patriotten tot de kansen zouden keren.

In januari 1795 - bij de komst van het Bataafse legioen - is burgemeester Van Heemstra afgezet. Hij vluchtte van Oenkerk naar Emden. Katholieken en doopsgezinden kregen meer rechten, en afgevaardigden naar de Nationale Vergadering. De erfelijkheid van ambten werd plechtig afgezworen. In 1811, tijdens de laatste jaren van het Franse bewind, werd de raad van Bolsward alsnog gehalveerd.

[bewerk] Bolsward als bedevaartsoord

zie: Onze Lieve Vrouwe van Sevenwouden

[bewerk] Zetelverdeling gemeenteraad

CDA 5 zetels
PvdA 4 zetels
Bolswards Belang 1 zetel
Gemeentebelangen Bolsward 1 zetel
GroenLinks 1 zetel
VVD 1 zetel

[bewerk] Bezienswaardigheden

Oude binnenstad met grachtjes
Stadhuis
Martinikerk
Broerekerk

[bewerk] Festiviteiten

Elfstedentocht op de fiets. Iedere tweede pinksterdag van het jaar. Bolsward is dan start-, doorkomst- en finishplaats.
Heamielfeest. Vier dagen feest in juni. Viering van het klaar zijn met het halen van het hooi van het land. O.a. met een kermis en op donderdag het eten van de traditionele 'hooimaaltijd' en een markt.
Bolletongersdei. In het nederlands 'stierendonderdag', met een markt op de eerste donderdag van oktober

[bewerk] Bekende Nederlanders uit Bolsward

Joop Bakker (27 mei 1921), Nederlands politicus en burgemeester (overleden 2003)
Titus Brandsma, de zalig verklaarde priester, is over de hele wereld bekend. In 1881 werd hij geboren als Anno Sjoerd Brandsma, op een boerderij even buiten Bolsward.
Gysbert Japiks, de bekendste Friese renaissancedichter.
Annemarie Jorritsma-Lebbink, Tweede Kamerlid en later minister, woonde geruime tijd in Bolsward, voor zij burgemeester van Almere werd.
Larry van Wieren (3 mei 1951), ijshockeyinternational en -coach.
Joop Mulder, festival directeur Oerol.
Frits van der Meer, wetenschapper en schrijver. winnaar P.C.Hooftprijs 1964
Eppie Bleeker sprinter in de jaren 70. Behaalde 2x een bronzen medaille op een WK
Sander de Rouwe. Het op één na jongste tweede kamerlid. Zit voor het CDA in Den Haag.

[bewerk] Bekende kunstenaars uit Bolsward

Graveurs Bote of Boëtius en Schelte à Bolswart die veel gewerkt hebben in Antwerpen, Johan van Munnickhuysen, Pieter Tanjé en Michiel Elgersma
Zilversmeden waarvan o.a. Lolle Jeltes bekend om zijn graveerwerk en Claes Fransen Baardt bekend om zijn drijfwerk geboren rond 1628