Henriette Roland Holst
Van Wikipedia
Henriette Goverdine Anna Roland Holst-van der Schalk (Noordwijk, 24 december 1869 – 21 november 1952) was een Nederlands dichteres en socialiste. (Soms wordt haar naam gespeld als Henriëtte, maar haar geboorte-akte spelt haar naam zonder trema.) Haar roepnaam was Jet, en bij velen stond ze bekend als "tante Jet".
Inhoud |
[bewerk] Jeugd
Roland Holst groeide op in het welgestelde, liberaal-christelijke gezin van notaris Theodoor Willem van der Schalk en Anna Ida van der Schalk-van der Hoeven. Roland Holst ging vier jaar op kostschool in Velp en studeerde Frans in Luik.
Al snel komt Henriettes talent als dichteres tot ontwikkeling. Ze trouwt in 1896 met de beeldende kunstenaar Richard Roland Holst (Rik) en raakt bevriend met de dichter Herman Gorter, die haar aanzet tot het lezen van Das Kapital van Karl Marx. In diezelfde tijd wordt ze politiek actief en begint haar carrière als schrijfster op politiek, historisch en filosofisch gebied.
Haar neef is Adriaan Roland Holst (1888 - 1976), "de Prins der Nederlandse dichters".
[bewerk] Dichtwerk
Rond 1890 maakt Henriette kennis met Albert Verwey (met Willem Kloos behoorde hij tot de voormannen van de Beweging van Tachtig (“Tachtigers”) en tot de oprichters van De Nieuwe Gids. In 1892 maakt ze kennis met de kunstschilder Jan Toorop. Ze draagt aan Toorop en Verwey haar eerste sonnetten op: aan Toorop o.a. “’k Ben nu geen vrouw; ik ben nu enkel dichter” en aan Verwey o.a. “Ik wil niet meer als vroeger tot U gaan”. In deze gedichten etaleert ze haar intense behoefte kunstenaar, meer precies: dichter(es) te worden.
Eén van de sonnetten aan Toorop wordt in 1892 gepubliceerd. In 1893 verschijnen zes van haar sonnetten in De Nieuwe Gids. Haar roem is onmiddellijk gevestigd. Kloos schrijft haar: "Laat mij maar dadelijk zeggen, dat u de grootste dichter is, die op ’t ogenblik leeft”.
Henriette maakt in diezelfde tijd voor het eerst kennis met het werk van Herman Gorter.
Op 28 juni 1892 komen haar vader en haar jongere zuster om het leven door een ongeluk. Kort daarna wordt ze ten huize van Albert Verwey voorgesteld aan de beeldende kunstenaar Richard Roland Holst (Rik). Rik kende ook Herman Gorter goed. Het duurt niet lang of ook Henriette maakt kennis met Gorter.
Gorter is in die tijd al een gevestigd dichter. Hij had in 1889 zijn Mei gepubliceerd. Hij raadt haar aan Plato, Dante en Spinoza te lezen.
In 1894 verschijnen van Henriette 25 sonnetten in het eerste nummer van het Tweemaandelijks Tijdschrift van Verwey. In 1896 verschijnt de bundel Sonnetten en Verzen in Terzinen geschreven. De vormgeving van de bundel is verzorgd door Rik.
Later zouden nog vele bundels volgen:
Lyrische poëzie:
- De nieuwe geboort (1902); vijfde druk: 1928
- Opwaartsche wegen (1907); derde druk: 1921
- De vrouw in het woud (1912); derde druk: 1923
- Het feest der gedachtenis (1915); tweede druk: 1917
- Verzonken grenzen (1918); tweede druk: 1920
- Tusschen twee werelden (1923)
- Verworvenheden (1927); derde druk: 1929
- Vernieuwingen (1929)
- Keur uit de gedichten (1928), verzameld en van een inleiding voorzien door S. A. Baelde. Met twee portretten.
- Tusschen tijd en eeuwigheid (1934)
Dramatische poëzie:
- Thomas More (1912); vierde druk: 1930
- Het offer (1921)
- De kinderen; een feestelijk spel (1922)
- Arbeid; een spel tot inwijding (1923), opgenomen in: Tusschen twee werelden (1923)
- Kinderen van dezen tijd; een leekenspel (1931); tweede druk: 1931
- Wij willen niet; een anti-oorlogsspel (1931)
- De moeder; een leekenspel (1932)
- De roep der stad; een leekenspel (1933)
- Der vrouwen weg; een spreekkoor (1933)
[bewerk] Socialisme
Op 27-jarige leeftijd werd Roland Holst lid van de SDAP. Ze was daarna avond aan avond bezig in rokerige zaaltjes arbeiders op te roepen tot strijd om hun armzalige lot te verbeteren. Ze kwam in het partijbestuur, en werd in 1900 afgevaardigd naar de Internationale.
In 1911 stapte Roland Holst, als orthodox marxiste, uit de SDAP. In tegenstelling tot de meeste andere ortodoxe marxisten, stapte ze niet onmiddellijk over naar de SDP (de latere CPN); tegen het advies van Rosa Luxemburg in bleef ze enige jaren partijloos. Wel richtte ze in 1915, samen met een aantal SDAP- en SDP-leden, de Revolutionair Socialistische Vereeniging op. Deze ging een jaar later in de SDP op, waarbij ook Roland Holst overstapte.
Als socialiste kwam Henriette op internationale congressen in contact met vooraanstaande leiders en activisten als Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht en Trotski.
"Rode Jet" speelde ook een rol tijdens de revolutionaire woelingen van november 1918. Op 13 november trok ze met David Wijnkoop aan het hoofd van een stoet op naar de Oranje-Nassaukazerne in Amsterdam, om zich "met de huzaren te verbroederen". Ingrijpen van de ordetroepen kostte twee doden, de enige slachtoffers van de "revolutie die niet doorging".
[bewerk] 1928 - 1952: Religieus-socialiste
Henriette kende diepe inzinkingen. Ze leed aan depressies, aanvallen van anorexia, bloedarmoede en hartziektes maar als ze zich goed voelde streed ze met een niet aflatende ijver voor een verbetering van de positie van arbeiders, jongeren en vrouwen.
Haar gedichten waren aanvankelijk hartstochtelijk socialistisch. Ze schreef onder andere de Nederlandse tekst voor het strijdlied De Internationale. Later kreeg haar werk een meer religieus karakter. Ze schreef toneelstuken, biografieën (van Rousseau, Gandhi en Tolstoi), journalistiek werk en hoorspelen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was ze actief in het verzet, als redacteur van het verzetsblad De Vonk, later De Vlam. Hoewel steenrijk kon ze zeker geen 'salonsocialist' worden genoemd.
Aan het eind van haar leven schreef ze de autobiografie Het vuur brandde voort. Op 82-jarige leeftijd overleed ze. Voor haar geboortehuis in Noordwijk is in 1969 een borstbeeld geplaatst.
[bewerk] Prijzen
- 1934 - Prijs voor Meesterschap voor haar gehele oeuvre
- 1949 - Prijs voor kunsten en wetenschappen voor haar gehele oeuvre
[bewerk] Werken van Henriette Roland Holst
Dichtbundels:
- het Jeugdwerk (1884 – 1892) is uitgegeven door Garmt Stuiveling in 1969.
- Sonnetten en Verzen in Terzinen geschreven; oorspronkelijke uitgave (grafische verzorging door Richard Roland Holst): Scheltema en Holkema's Boekhandel, Amsterdam 1896.
Herdrukt in eenvoudiger vorm bij uitg. W.L. en J. Brusse, Rotterdam in 1913 en 1922 en bij uitg. BZZTôH, 's-Gravenhage 1983.
Politiek werk:
- De groote spoorwegstaking, de vakbeweging en de SDAP, Den Haag 1903.
- over de spoorwegstakingen van 1903, en de rol van de vakbeweging en de van SDAP daarin.
- Algemeene werkstaking en sociaaldemocratie, Rotterdam 1906.
- dit werk verscheen al 1905 in het Duits, met een voorwoord van Karl Kautsky.
- De opstandelingen, Een lyrisch treurspel in drie bedrijven, Amsterdam 1910.
- een lyrisch werk over de Russische Revolutie van 1905.
- De philosophie van Dietzgen en hare beteekenis voor het proletariaat, Rotterdam 1910.
- eerst in het Duits verschenen, daarna door Sam de Wolff vertaald.
- Revisionistische en Marxistische tactiek in de kiesrecht-beweging, Rotterdam 1910.
- een polemiek tegen het revisionistisch socialisme van Troelstra inzake het stemrecht.
- De strijdmiddelen der sociale revolutie, Amsterdam 1918.
- De revolutionaire massa-aktie. Een studie, Rotterdam 1918.
- De daden der Bolschewiki, Amsterdam 1919.
- geschreven ter verdediging van de Bolsjewieken.
- Verslag van het Derde Internationale Communistische Congres, 1921.
- over het derde congres van de Comintern.
- Communisme en moraal, Arnhem 1925.
- Kapitaal en Arbeid in Nederland, Rotterdam 1932.
- Herman Gorter, Amsterdam 1933.
- een biografie van de Tachtiger Herman Gorter.
- Rosa Luxemburg. Haar leven en werk, Rotterdam 1935.
- een biografie van Rosa Luxemburg.
[bewerk] Boeken over Henriette Roland Holst
- Jaap van Praag (1911 - 1981) schreef de eerste biografie over Henriette Roland Holst.
- Etty, Elsbeth - Liefde is heel het leven niet (1996).
Een uitmuntende biografie.
[bewerk] Gedichten van Henriette Roland Holst online
- Haar bekendste gedicht is ongetwijfeld de Nederlandse vertaling van De Internationale:
http://home.planet.nl/~elder180/internationale/nederlands.htm (op een website met een vertaling van dit strijdlied in 40 talen: http://home.planet.nl/~elder180/internationale/ ). - “De zachte krachten zullen zeker winnen” (met een uitvoerige bespreking door Pim Heuvel):
http://klassiekegedichten.net/index.php?id=17 - “Ook ik ben omstreeks ’t midden mijner dagen” (besproken door Elly Woltjes):
http://klassiekegedichten.net/index.php?id=16 - enkele gedichten op “spiritualiteit.net”:
http://www.spiritualiteit.net/dhtml.htm?page=henriette_roland_holst.htm - “Gedenk mij in uw gebeden!” (ook te beluisteren in een gezongen versie) en “Over het ontwaken mijner ziel” op de site van het Poëtisch Liedgenootschap:
http://tandemtour.net/poetisch/frameset.php?dichter=116
[bewerk] Externe links
- Een biografie, met een zeer uitgebreide literatuurlijst: in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland op de website van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te Amsterdam: http://www.iisg.nl/bwsa/bios/schalk.html
- Emma Binnendijk heeft in 1996 een doctoraalscriptie geschreven: “Tussen droom en werkelijkheid”, waarin “de betekenis van het ‘Russische communisme’ voor het ‘Utopia’ van Henriette Roland Holst” wordt behandeld. Deze scriptie is (incl. een recensie door Paul Arnoldusse) geheel online te raadplegen: http://home.hccnet.nl/e.p.binnendijk/index.html
- Het lemma over Henriette Roland Holst in Knuvelder, G. P. M. - Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde, deel 4, 5e druk, 's-Hertogenbosch 1976 online op de website van de “Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse letteren (dbnl)”: http://www.dbnl.org/tekst/knuv001hand04/knuv001hand04_0019.htm
