Huisorde van Oranje
Van Wikipedia
De Huisorde van Oranje is een Huisorde, dat wil zeggen een particuliere onderscheiding, die op 19 maart 1905 door Koningin Wilhelmina werd ingesteld. De orde wordt verleend als beloning van personen, hetzij Nederlanders, hetzij vreemdelingen, die zich verdienstelijk hebben gemaakt ten aanzien van de koning(in) of het Koninklijk Huis. De koning(in) is Grootmeester van de orde en benoemt als zodanig zijn/haar opvolger. Alle toekenningen van de orde gaan per hofbesluit en vallen formeel buiten de Ministeriële verantwoordelijkheid van de Ministers.
Bij hofbesluit van 30 november 1969 werd de orde aanzienlijk veranderd. Voortaan zou de orde worden opgedeeld in vier groepen:
Inhoud |
[bewerk] De Huisorde van Oranje
De Huisorde van Oranje wordt verleend in drie graden:
- Grootkruis
Deze draagt een kruis dat 68 millimeter lang 54 millimeter breed is aan een 101 millimeter breed oranje lint over de rechterschouder en een ster met het medaillon van de Orde. De grote van de ster is nooit vastgelegd.
- Groot Erekruis
Deze graad draagt een kruis dat 68 millimeter lang 54 millimeter breed is aan een 55 millimeter breed oranje lint om de hals.
- Erekruis
De Erekruizen worden aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst gedragen. Niet-leden van de Koninklijke familie dienen eerst de laagste graad te verdienen voordat zij in een hogere graad kunnen worden benoemd.
De versierselen zijn gelijk aan die van de Grootkruizen, commandeurs en ridders der eerste klasse van de Huisorde zoals die tot 1969 bestond.
[bewerk] De Orde van Trouw en Verdienste
Deze op 30 november 1969 ingestelde orde strekt tot onderscheiding van hen die het Koninklijk Huis door verdienstelijke en karaktervolle vervulling van hun taak of verrichting van hun dagelijks werk, eervol en trouw terzijde hebben gestaan.
De Orde kent twee graden:
- Kruis in goud
Dit kruis wordt aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst gedragen.
- Kruis in Zilver
Dit kruis wordt aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst gedragen.
Hofpersoneel kan de orde verleend krijgen in goud (na veertig dienstjaren) en in zilver (na vijfentwintig dienstjaren).In de praktijk wordt de Orde van Trouw en Verdienste vaak ook na een iets geringer aantal jaren verleend.
De kruizen van de orde zijn gelijk aan die van een Erekruis in de Huisorde. Zij verschillen daarvan in de kleur van het emaille, dat is nassaublauw, het lint is oranje.
[bewerk] De Kroonorde
De Kroonorde wordt uitgereikt aan vreemdelingen die bijzondere diensten jegens het Koninklijk Huis hebben bewezen. De orde is opgedeeld in vijf graden:
- Grootkruis
- Groot Erekruis met plaque
- Groot Erekruis
- Erekruis met rozet
- Erekruis
En de orde kent vervolgens drie eremedailles:
- goud
- zilver
- brons
[bewerk] De Eremedailles voor Kunst en Wetenschap en voor Voortvarendheid en Vernuft
Deze medailles zijn thans losgekoppeld van de orde en kennen beiden nog maar één graad: goud. Deze eremedailles worden en werden heel zelden toegekend. De onderscheiding heeft daarom veel aanzien in Nederland.
Dragers van de Eremedaille voor Kunst en Wetenschap
- Ir. van Doorne, uitvinder van een automatische transmissie.
- Hella S. Haasse
- Henk Wesseling
Dragers van de Eremedaille voor Voortvarendheid en Vernuft
- De ministers Den Uyl, van Agt en De Gaay Fortman werden door Koningin Juliana onderscheiden met deze medaille vanwege hun voortvarende oplossing van een gijzeling in Nederland.
[bewerk] De Huisorde bij zijn instelling in 1905 en de later ingestelde graden.
In deze vorm heeft de Huisorde tot 30 november 1969 bestaan:
- Grootmeester
Deze functie werd bekleed door Wilhelmina. De ordestatuten geven de grootmeester het recht om zelf een opvolger te benoemen.In 1948 was dat Koningin Juliana en in 1980 Koningin Beatrix. De grootmeester draagt geen bijzondere ordetekenen maar het is niet ongebruikelijk voor een grootmeester van een orde om de insignia van de orde te dragen.
- Grootkruis
Deze draagt een kruis dat 68 millimeter lang 54 millimeter breed is aan een 101 millimeter breed oranje lint over de rechterschouder en een ster met het medaillon van de Orde. De grote van de ster is nooit vastgelegd.
- Grootofficier
Deze droeg ditzelfde kruis aan een oranje lint om de hals en een medaillon in een "ruit", bedoeld was een ster of plaque, met het medaillon van de Orde op de linkerborst.
- Commandeur
Deze droeg ditzelfde kruis aan een 55 millimeter breed oranje lint om de hals.
- Officier
De officier droeg, naar Duitse trant, een "steckkreuz". Het van een pin voorziene kruis, het is iets kleiner dan dat van de drie hoogste rangen, wordt zonder lint op de linkerborst bevestigd.
- Ridder der 1e klasse
De ridders der Eerste Klasse droegen hun, weer iets kleinere, kruis aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst.
- Ridder der 2e klasse (sinds 1908)
Zij droegen dit kruis in zilver in plaats van goud aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst
- Eremedailles in zilver en brons.
De eremedailles droegen een medaille met een gestileerd monogram " W" aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst.
- Gouden Kruis van Verdienste
Dit ongeëmailleerde gouden ordekruis werd aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst gedragen. Dames droegen een iets kleiner kruis aan een strik op de linkerborst.
- Zilveren Kruis van Verdienste
Dit ongeëmailleerde zilveren ordekruis werd aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst gedragen. Dames droegen een iets kleiner kruis aan een strik op de linkerborst
Eredames droegen een iets kleiner kruis van de orde aan een strik op de linkerborst.
- Eremedaille voor Kunst en Wetenschap in goud en zilver
Deze medailles werden aan een 55 millimeter breed oranje lint om de hals gedragen.
- Eremedaille voor Voortvarendheid en Vernuft in goud, zilver en brons (sinds 1917)
Deze medailles werden aan een 55 millimeter breed oranje lint om de hals gedragen.
- Medaille voor Moed en Zelfopoffering (sinds 1910)
De medaille werd wel geslagen maar nooit verleend. Het statuut zag voor dat militairen de ovale medaille aan een 55 millimeter breed oranje lint onder de kraag van het uniform om de hals zouden dragen.Deze draagwijze komt overeen met die van het IJzeren kruis, anderen zouden de medaille aan een 37 millimeter breed lint op de linkerborst dragen.
[bewerk] Geschiedenis van de Huisorde van Oranje
Het Huis van Oranje heeft, al had dat gezien de soevereiniteit over het Prinsdom gekund, nooit een Huisorde bezeten. In het Huis Nassau heeft de Très Noble Ordre de la Fidélité slechts een korte en onbeduidende rol gespeeld.
In de 19e eeuw was dat voor de koningen geen bezwaar; koning Willem I kon vrijelijk over de Nederlandse ridderorden beschikken en deze naar goeddunken verlenen. De gewoonte om veel te reizen ofstaatsbezoeken af te leggen en daarbij talloze onderscheidingen te verlenen ontstond ook pas in de late 19e eeuw.
De Orde van de Eikenkroon, gesticht door Groothertog Willem II die, in een personele unie, ook regeerde als Koning Willem II der Nederlanden, en vlak voor de invoering van de Luxemburgse grondwet haastig was ingesteld, was formeel gezien een zuiver Luxemburgse aangelegenheid en geen Huisorde. Willem II verleende deze orde niet vaker dan 30 maal.
Willem III nam zijn toevlucht tot het verlenen van deze Luxemburgse orde omdat hij zich door de ministers-presidenten, Thorbecke voorop, gehinderd voelde in het verlenen van ridderorden, een belangrijk instrument in het Koninklijke patronaat.
Op dag van zijn inhuldiging verleende Willem III 300 kruizen in de Orde van de Eikenkroon, er volgden nog duizenden. De koning verleende de onderscheiding zo vaak binnen Nederland dat men de orde hier als een Nederlandse Huisorde, buiten de controle van de Ministerraad, ging zien. In het buitenland sprak men over deze orde dan ook als " Nederlands".
Ook de in 1858 ingestelde,en tegen de zin van de Nassause co-grootmeester in Nederland in vijf graden verleende, Orde van de Gouden Leeuw van Nassau, werd in Nederland geregeld, maar minder vaak, verleend.
In feite was ook de Ministerraad de huisorden als een aanvulling op de Nederlandse decoraties gaan zien. Wanneer een benoeming in de exclusieve Orde van de Nederlandse Leeuw niet op zijn plaats leek vroegen de ministers de Koning of hij een ridderkruis van de Orde van de Eikenkroon kon toekennen. De anders vaak zo zuinige Willem III betaalde al deze flonkerende onderscheidingen uit eigen zak.
De oprichting van een tweede orde van verdienste werd overwogen maar de ministers verwachten daarvoor geen steun in de Tweede Kamer, in meerderheid niet gecharmeerd van de ridderorden en gepikeerd omdat de begroting van de ridderorden ieder jaar weer fors overschreden werd, te vinden.
De Grondwet leek duidelijk: "Ridderorden worden bij wet ingesteld" zo staat en stond daar al sinds 1815 te lezen. De instelling van een Orde kon dus niet buiten de kamers om geschieden en de Orde van de Eikenkroon vervulde de rol van de huidige Orde van Oranje-Nassau.
Het ontstaan van de Huisorde.
In de negentiende eeuw was al door kamerleden de mogelijkheid geopperd om een huisorde in te stellen zodat het aantal benoemingen in de als exclusief ervaren Orde van de Nederlandse Leeuw, en ook het beslag op de rijksbegroting door het decoreren van de familie en relaties van de koning, af zou nemen. Het kwam er niet van.
Op .. maart 1890 overleed Koning Willem III en op datzelfde moment gingen twee van de vier ridderorden voor Nederland verloren.
Koningin Wilhelmina volgde haar vader immers wèl op in Nederland maar niet in Luxemburg. Zo ging de Luxemburgse Orde van de Eikenkroon voor de Nederlandse Kroon verloren. Willem III was zo onverstandig geweest om de Orde van de Gouden Leeuw van Nassau bij de oprichting op 31 maart 1858 formeel tot Luxemburgse Orde te bestemmen.
De Orde van de Gouden Leeuw van Nassau was daarmee een huisorde in het Hertogdom Nassau en een staatsorde in Luxemburg. De Orde werd immers gedeeld met de oudere, Ottoonse, tak van het Huis Nassau dat in het Hertogdom van die naam regeerde. Nu volgde op grond van het huisverdrag diezelfde, in 1866 in zijn eigen hertogdom onttroonde, Nassause hertog zijn verre Nederlandse verwant op in Luxemburg.
Al bij de begrafenis van de koning moesten veel hoge bezoekers volgens het protocol gedecoreerd worden en was alleen de Orde van de Nederlandse Leeuw beschikbaar… Deze tientallen grootkruizen en commandeurskruizen drukten in 1890 zwaar op de begroting.
De Tweede Kamer was niet te spreken over de aanvullende begroting en men vroeg om inzage in de lijst van gedecoreerden. Ook toen werden onderscheidingen aan vreemdelingen niet in de Staatscourant gepubliceerd. De kamerleden suggereerden ook nu de mogelijkheid om een huisorde te stichten.
Op 19 october 1891 lezen we in de handelingen van de Tweede Kamer dat " De koningin wellicht buiten de wettelijke regeling een huisorde kan instellen". De tweede kamer staat dus aan de wieg van de huisorde van Oranje.
In 1892 werd bij wet, zoals de grondwet dat immers eist, de Orde van Oranje-Nassau ingesteld. Ook nu brachten de kamerleden de stichting van een huisorde ter sprake. Bij de discussie werd opgemerkt dat een dergelijke orde, zo hij niet bij wet werd ingesteld, ook geen Nederlandse orde zou zijn. Er gebeurde in eerste instantie niets.
Na haar inhuldiging en huwelijk heeft Koningin Wilhelmina veel gereisd. Daarbij moesten naar de zede van de tijd vele tientallen decoraties worden verleend. De tweede kamer maakte 1900 en 1901 dan ook bezwaar tegen de forse overschrijdingen van de begroting die voortkwamen uit de inhuldiging, het bezoek aan de Wereldtentoonstelling in Parijs en het Koninklijke Huwelijk.
Als reactie op deze kritiek schreef Koningin Wilhelmina in 1903 aan de Minister van Financiën dat zij " de decoratiën aan vreemdelingen, zowel bij Hoogstederzelven reizen als bij die van Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins der Nederlanden voor eigen rekening zou nemen". De koningin zou daarmee het voorbeeld van haar vader hebben gevolgd. De brief werd in het Kabinet van de Koningin ad acta gelegd. Het is onbekend of er ooit gevolg aan de toezegging is gegeven. In 1904 ondernamen Wilhelmina en Prins Hendrik stappen om tot een huisorde te komen. Er is een brief uit februari van dat jaar bekend waarin Hendrik in zijn vaderland, Mecklenburg-Schwerin laat navragen onder welke voorwaarden de Huisorde van de Wendische Kroon werd verleend. Op 24 maart liet de Directeur van het Kabinet van de Koningin bij de Ministerraad navragen of er grondwettelijke bezwaren tegen het stichten en buiten de " tussenkomst van de Heeren Ministers" verlenen van een huisorde bestonden. De Koningin liet ook weten dat zij voornemens was om de Orde van de Gouden Leeuw van Nassau te verlenen, en wel op " den voet van de Overeenkomst gesloten tusschen Zijne Majesteit Koning Willem III en Zijne Hoogheid den Hertog van Nassau". De ministerraad besprak de zaak en ontdekte dat er veel constitutionele haken en ogen aan de zaak zaten. Het onderzoek zou tijd vergen en diverse ministers en ministeries begonnen, tot teleurstelling van Wilhelmina die bij haar aanstaande reis naar Italië graag een huisorde wilde beschikken, uitvoerige nota's uit te wisselen. De Premier Dr. Abraham Kuyper schreef de Koningin op 2 april dat er " gewichtige vragen van Historische en Staatsrechtelijke aard" werden opgeworpen. Het ging om het volgende:
- Wat heeft de regering met Huisorden van doen wanneer dat woord in wet en grondwet niet voorkomt.
- Kan men in Nederland wel, net als in Duitse vorstendommen, een Huisorde instellen?
- Kan een constitutioneel koning Huisorden stichten zoals een absoluut vorst dat kan of kon?
- Kan de persoon van de koning het ene ogenblik ons staatshoofd zijn en op een ander moment een hoofd van een linie van een Vorstelijke familie?
- Is er wel een verschil tussen Huisorden en de door de Grondwet bedoelde ridderorden?
- Welke rol spelen de ministers, de "verantwoordelijke raadslieden van de kroon" bij toekenningen van huisorden?
Voor de vragen en problemen rond de ( her)oprichting van de Orde van de Gouden Leeuw van Nassau, zie aldaar.
De Ministers en de om raad gevraagde Raad van State en Hoge Raad van Adel hebben langdurig en diepgaand overlegd maar er is geen overeenstemming bereikt; in een minderheidsstandpunt liet het liberale Staatsraad Mr. P.W.A. Cort van der Linden vastleggen dat een koning zonder de ministers geen regeringsdaden kon verrichten ,De meerderheid van de Raad van State achtte het stichten van een Huisorde wel mogelijk wanneer deze "geen burgerlijke of militaire diensten aan de staat bewezen" beloont.
De Hoge Raad van Adel ( zij kende vijf leden) was ook verdeeld. Daar zag men, anders dan in de Raad van State, in meerderheid een Huisorde als een Orde in de zin van de grondwet. Dat betekende dat de koning geen Huisorden kon stichten of verlenen. De minderheid keek vooral naar de grondwettelijke bepaling dat "de Koning zijn Huis naar eigen goedvinden inricht".
Dit laatste argument gaf uiteindelijk de doorslag. De Ministerraad maakte in een brief van 7 januari 1905 geen bezwaar tegen de instelling van een Huisorde. Over de kosten werd in geen van de genoemde vergaderingen gesproken en de Staten Generaal werden niet bij de instelling van de Huisorde van Oranje betrokken.
Gezaghebbende juristen hebben uit het voorgaande geconcludeerd dat de Huisorden geen Nederlandse Orden in de zin van de strafwet zijn. Men kan worden vervolgd wanneer men zonder recht een Nederlandse ridderorde draagt. Bij een ten onrechte gedragen Huisorde is dat niet het geval.
Voor het ontwerp van de Orde werden diverse juweliers en edelsmeden benaderd. De keus viel op een ontwerp van de Duitser August Witte. Het ordekruis was van goud met een rode bies met een gouden wapenschild waarop een in blauwe emaille uitgevoerde hoorn van het Prinsdom Oranje te zien is. De ordespreuk stond in een opengewerkte band tussen de armen van het kruis. Na Witte's overlijden in 1908 werd de fabricage overgenomen door De Koninklijke Utrechtse Fabriek van Zilverwerken (Koninklijke Begeer). Deze fabriek leverde veel fraaiere onderscheidingen dan Witte en kwam ook met een nieuw ontwerp voor een kruis dat nu geheel geëmailleerd zou zijn. Het kruis, dat ook nu nog gebruikt wordt, is een Latijns kruis met een medaillon waarop een in blauwe emaille uitgevoerde hoorn binnen een helderrood geëmailleerde band met in gouden letters het motto "JE MAINTIENDRAI "te lezen is. Tussen de armen kwam een krans van bladeren van de oranjeboom. De vele verschillende en zonder veel systeem ingestelde medailles voor kunsten, zangkunst en wetenschap die door de kunstlievende koning Willem III werden verleend werden vervangen door een medaille die deel uitmaakte van de Huisorde. De dragers van de gouden eremedaille staan volgens het statuut van de orde gelijk aan de graad van grootofficier in de Huisorde van Oranje, de dragers van de zilveren eremedaille gelijk aan de officieren en de dragers van de in 1917 ingestelde bronzen eremedaille zijn in rang gelijk aan de ridders.
De Huisorde onder Koningin Wilhelmina.
Op 19 maart 1905 stelde Koningin Wilhelmina in een in Den Haag opgemaakte acte de Huisorde van Oranje in. De orde was " een eereteken dat kon worden toegekend aan personen, hetzij Nederlanders , hetzij vreemdelingen, die zich verdienstelijk hadden gemaakt ten aanzien van Ons of Ons Huis". Op deze dag benoemde de Koningin A.J.C. Baron van Pallandt van Neerijnen tot de eerste kanselier van de Orde. De eersten die in de orde werden opgenomen waren Koningin Emma, Prins Hendrik en Wilhelmina's tante Prinses Marie, op dat moment de enige Prinses der Nederlanden. Van de mogelijkheid om de Huisorde, het leek wel om hùn Huisorde te gaan, te verlenen maakten Wilhelmina, Hendrik en Emma royaal gebruik. Ook de Prins–Gemaal en de voormalige regentes namen een aantal huisorden mee op reis om deze naar het uitkwam te verlenen. Aan deze spontane verleningen die later door een besluit van de Grootmeesteres werden gesanctioneerd kwam na enige tijd een einde. Een bijzondere verlening van de Huisorde was de benoeming tot "eredame" in de Huisorde van H.K.H. Prinses Juliana. Koningin Wilhelmina benoemde zichzelf bij die gelegenheid ook tot eredame. Daarmee werd onderstreept dat deze rang niet hoger of juist lager is dan die van de grootkruizen. Achtien jaren na haar troonsafstand werd Juliana, opnieuw Prinses, door haar dochter in 1998 tot Grootkruis benoemd.
De grootmeesteres van het Pruisische hof, Gravin v.Brockdorff geboren Baronesse de Loën kreeg een Huisorde met diamanten verleend. Anders dan in het in deze zaken royalere Duitsland vaak het geval was ging het om splintertjes die de naam "briljant" nauwelijks mogen dragen.
Deze bijzondere, in de statuten niet voorziene en eenmalig gebleven, benoeming tot Eredame "met briljanten" was om protocollaire redenen nodig. Het hof van de Duitse Keizer en Keizerin was zo groot en in zoveel rangen en standen verdeeld dat het protocollair nodig was om voor de gravin een passende onderscheiding in het leven te roepen.
Keizer Wilhelm van Duitsland toonde zich vereerd met de ook aan hem verleende orde, hij was zeer gehecht aan zijn titel van " Prins van Oranje" en trots op zijn afstamming van Willem de Zwijger. Over de kleur van het lint merkte hij op dat dit gelijk was aan dat van zijn"Hoge Orde van de Zwarte Adelaar". De Nederlandse gezant kon de Keizer geruststellen, de huisorde wordt over een andere schouder gedragen en verwarring kon daarom niet ontstaan.
De dirigent Mengelberg werd in 1913 onderscheiden met de gouden Eremedaille voor Kunst en Wetenschap. Hij deelde deze eer met de dichter Willem Kloos die de medaille in zilver verleend kreeg.
In 1918 werden de eerste Eremedailles voor Voortvarendheid en Vernuft verleend.Een aantal officieren kreeg een onderscheiding voor technische innovaties en in het geval van Henri Koot voor het ontcijferen van de codetelegrammen van andere regeringen. In 1924 volgden de drie bemanningsleden van de Uiver, het eerste vliegtuig dat naar Nederlands Indië vloog. Zij ontvingen de medaille in zilver.
Na de oorlog werd de Huisorde gezuiverd waarbij men de statutaire procedure die daarvoor was voorzien negeerde. Koningin Wilhelmina stelde vast dat een " eerloze daad" zou leiden tot uitsluiting uit de Huisorde. Mengelberg, die in de oorlog had gedirigeerd terwijl Arthur Seyss-Inquart in de zaal zat verloor zijn gouden ere-medaille. In 1945 werden de bevelhebbers van de geallieerde legers die Nederland bevrijden met hoge onderscheidingen vereerd. Naast de Militaire Willems-Orde, de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau werd daarbij ook gebruikgemaakt van de Huisorde van Oranje.
De Huisorde onder Koningin Juliana.
De eerste decennia van haar regering werd de Huisorde als altijd verleend, maar in de jaren '60 toen ook vruchteloze pogingen werden ondernomen om het stelsel van de Nederlandse staatsorden een meer eigentijds karakter te geven heeft de Koningin daarbij ook de Huisorde betrokken. Deze orde voldeed in de ogen van de Vorstin niet meer; er waren rangen en graden die nooit werden verleend en een orde met zoveel graden paste niet meer in de meer en meer egalitaire maatschappij. Zij wenste een herziening die de rechten van het lagere hofpersoneel niet zou aantasten en waarbij de hogere rangen vooral voor verdienste en niet bij jubilea zouden worden verleend.
De commissie Houben heeft de koningin desgevraagd geadviseerd om geen huisorden meer te verlenen bij staatsbezoeken en in het vervolg Nederlanders buiten de Koninklijke Familie alleen nog in de laagste graad van de Orde te benoemen. Later kon dan bevordering volgen. De commissie adviseerde ook de instelling van een Orde van Trouw en Verdienste met ridders in twee graden.
De uiteindelijke ingreep van de Koningin was zeer excentriek en eigengereid; toen de kanselarij van de Huisorden niet met een voor haar bevredigend voorstal kwam heeft de koningin op 30 november 1969 in een " Hofbesluit" de orde in drieën gehakt. Er ontstonden dus drie orden die samen één huisorde zijn. Dat is juridisch vreemd maar niet onmogelijk. Dat deze huisorden geen leden of ridders kennen en er alleen " kruizen" zijn is, niet te verenigen met de aard van een ridderorde.Een orde is immers een instituut die een groep mensen omvat en van oudsher een gemeenschap is.
Het vermijden van de term "ridder" in de vernieuwde Huisorde is een omstreden ingreep van de Vorstin.
In afwijking van het ingebrachte advies werd er ook een Kroonorde ingesteld die, zo staat in het " Hofbesluit te lezen, bij staatsbezoeken dienst zou doen. Ook nu kwam van een scheiding van de Huisorden en Staatsorden niets terecht.
Een door de Koningin en Prins zeer gewaardeerde Engelandvaarder, de heer J.S. Noach, werd in 1969 met een erekruis in de Huisorde onderscheiden omdat hij het Kruis van Verdienste niet had gekregen. Hier werd de huisorde dus meteen weer gebruikt om de onderscheidingen van de staat aan te vullen.
De koningin verleende Grootkruizen in de Huisorde aan haar schoonzoons Claus van Amsberg en Pieter van Vollenhoven. Ook Prins Karel Hugo van Bourbon-Parma was bij zijn huwelijk nog het Grootkruis in de Huisorde verleend. De volgende schoonzoon, Jorge Guillermo werd, hij was immers geen Nederlands onderdaan, grootkruis in de Kroonorde.
Na de bezetting van de Franse Ambassade in Den Haag heeft Koningin Juliana op 19 september 1974 haar tevredenheid over de afwikkeling van deze terreuractie betuigt door de drie meestbetrokken ministers; den Uyl, van Agt en De Gaay Foortman de Ere-Medaille voor Voortvarendheid en Vernuft te verlenen. Deze verlening geschiede niet onder ( hun eigen) ministeriële verantwoordelijkheid.
De Huisorde onder Koningin Beatrix.
Omdat de Grootmeester van de Orde zelf een opvolger benoemt werd Koningin Beatrix in 1980 (bij hofbesluit) tot Grootmeesteres gemaakt. Koningin Beatrix maakt spaarzaam gebruik van de Huisorde. Bij staatsbezoeken verleent zij geregeld het Grootkruis in de Kroonorde aan de echtgenotes van bezoekende presidenten en ook de hof- en huishoudingen werden met decoraties in de Kroonorde en de Orde van Oranje-Nassau bedacht. Van de in 1905 en in 1968 nagestreefde scheiding van de staats- en huisorden is ook in haar regering nog niets terechtgekomen. De intentie is er wel maar de protocollaire realiteit dwingt het hof en het Ministerie van Buitenlandse Zaken steeds weer tot concessies.
Opvallend zijn de vele huisorden, het ging uiteraard meestal om erekruizen, die aan de artsen van de veelvuldig zieke prinsen Claus en Bernhard werden verleend.
Beatrix' persoonlijke voorkeur en interesse blijkt uit de toekenning van de Eremedaille voor Kunst en Wetenschappen aan Nederlandse en buitenlandse kunstenaars.
Koningin Beatrix heeft de schrijfster Hella Haasse, de ballerina Alexandra Radius, dirigent Bernard Haitink, de beeldhouwer Andre Volten, Carel Birnie van het Nederlands Danstheater en de cellist Mstislav Rostropovitch met deze prestigieuze eremedaille onderscheiden.
| Bronnen en referenties: |
