Johan Anthierens

Van Wikipedia

Johan Anthierens (Machelen, 22 augustus 1937 —- Dilbeek, 20 maart 2000) was een Vlaams journalist, publicist, satiricus, schrijver en 'dwarsdrijver'.

In de jaren zeventig maakte hij furore in het weekblad Knack met zijn kroniek Ooggetuige.

Hij was ook een tijdlang een controversiële televisievedette, richtte een eigen satirisch weekblad (De Zwijger) op; schreef een smaadschrift over België, een boekje over Willem Elsschot, een ode aan Jacques Brel, en in zijn pamflettistische columns en essays trachtte hij zijn landgenoten een geweten te schoppen.

Inhoud

1 Dwarsligger
2 Biografie
3 Bibliografie
- 3.1 Eigen werk (selectie)
- 3.2 Biografie
4 Prijzen
5 Externe links

[bewerk] Dwarsligger

Johan Anthierens was een fenomeen in de Vlaamse journalistiek. Hij was berucht en beroemd om zijn scherpe pen en zijn vrank en vrije uitspraken. Daarom werd hij vaak het enfant terrible van Vlaanderen genoemd. Tot hij zich zó aan dat woord ging ergeren. Ergernis is mijn eerste natuur was het devies van Anthierens. Meer zelfs, ergernis was zijn inspiratiebron.

Johan Anthierens was een 'zwerfkei'. Hij schreef voor veel bladen (De Morgen, Knack) en telkens weer was hij een gevreesd en geprezen chroniqueur. In een barokke stijl schopte Anthierens genadeloos tegen alle heilige huisjes: de monarchie, de Kerk, kortom het gezag.

Met De Zwijger, een nieuw satirisch weekblad, kreeg Johan Anthierens dé kans van zijn leven, maar het werd zijn grootste mislukking. Het blad ging na twee jaar ter ziele. Het grote publiek kent Johan Anthierens vooral van zijn televisiebijdragen (Noord-Zuid). Maar ook op het scherm blijft hij de eeuwige rebel.

[bewerk] Biografie

Niemand ziet in de jonge Anthierens de onverbeterlijke satiricus, de man van de fluwelen woordspelingen, de scherpe en pittige columnist. Als jongste van vijf broers en zeven zussen wordt Johan verwend. Hij verdoet zijn tijd met 'ventjes tekenen' en brengt er ook op de afdeling Sierkunsten van Sint-Lucas niet veel van terecht. Johan dweept met Pablo Picasso en droomt van een bohémienleven.

Gelukkig is er Jef Anthierens, zijn twaalf jaar oudere broer die al carrière maakt in de pers. Hij smokkelt Johan binnen in de journalistiek. Door Jef krijgt Johan ook smaak in het Franse chanson. De teksten van de anarchistische Leo Ferré, Georges Brassens en Jacques Brel laten hem niet meer los. De BRT-radio geeft hem de mogelijkheid om in de 'Charme van het chanson' die Franse chansonniers in Vlaanderen te introduceren, later volgen de Vlaamse en de Nederlandse kleinkunst. Anthierens gaat ook zelf radioprogramma's presenteren.

Hij daagt de toenmalige BRT-directeur-generaal Paul Vandenbussche uit door een gecensureerd lied van Léo Ferré toch te draaien en de tekst van het verboden Pauslied van Hugo Raspoet voor de microfoon voor te lezen.

Het meeste succes oogst Anthierens in het midden van de jaren zeventig met zijn column Ooggetuige in het weekblad Knack. Wat oorspronkelijk een tv-rubriek moest worden, groeit uit tot een erg persoonlijke kroniek waarin de combinatie van ergernis, ironie, sarcasme en taalvirtuositeit samensmelt en tot de alom herkenbare 'Anthierens'-stijl wordt verheven. Dit is de voorbode van een project waarmee hij een tijd later wil uitpakken.

Johan Anthierens was de eerste laureaat van de Geuzenprijs in 1979, uitgereikt door de oudste studentenvereniging van België 't Zal Wel Gaan. Hij ontving de prijs omwille van 'de onafhankelijkheid waarmee hij als journalist en auteur dogma's en bekrompenheid aanviel'.

Eind jaren 70 werd Anthierens bekend bij het grote publiek in Vlaanderen als panellid van de Wies Andersen Show.

Zijn droom om ooit in Vlaanderen een satirisch weekblad uit te geven gaat voor Johan Anthierens in 1982 in vervulling. Een sterke reclamecampagne gedragen door Anthierens zelf maakt Vlaanderen nieuwsgierig. De inschrijvingen stromen binnen. Naar het voorbeeld van het Franse Le Canard Enchainé moet De Zwijger op een eigenzinnige manier de actualiteit onder de loep nemen. Maar de droom van Anthierens wordt een nachtmerrie.

Is het project té hoog gegrepen? Is Vlaanderen niet rijp voor zijn scherpe satire? Zijn de verwachtingen van de lezers te groot? Krijgt het blad niet de tijd om te groeien? Of was Johan Anthierens te veel columnist en te weinig ploegleider? Na meer dan twee jaar kan ook een kunstgreep – overname door uitgeverij Kritak - geen hulp meer bieden. De Zwijger gaat ter ziele. Jaren later blijft Anthierens het zichzelf verwijten: "'De Zwijger is en blijft een gemiste kans."

Ook op televisie blijft hij de eeuwige dwarsligger : door zijn harde aanpak van Will Tura en Leo Tindemans, maar vooral door zijn kritiek op het "Smurfenlied" van Vader Abraham in Noord-Zuid, een praatprogramma dat hij samen met de Nederlandse Mies Bouwman presenteert, krijgt Johan Anthierens de reputatie van een scherpe interviewer die zijn gasten genadeloos afslacht. Maar Vlaanderen is daar nog niet rijp voor. Anthierens wordt afgevoerd.

Johan Anthierens heeft zich altijd erg onafhankelijk opgesteld. Het grootste deel van zijn carrière werkt hij freelance. Ook al bezorgt hem dat heel wat problemen. Want hij heeft altijd een uitgesproken mening. En die mening is zelden populair.

Na het debacle van De Zwijger gaat Anthierens boeken schrijven. Het zijn veeleer pamfletten waarin Anthierens zijn ergernissen nog beter kwijt kan: de onverschilligheid van de modale Vlaming voor zijn taal, de macht en het ondemocratische van de monarchie, de invloed van de Kerk in Vlaanderen, de commercialisering van radio en televisie… Anthierens jaagt ook de traditionele Vlaamse beweging op stang met een boek over Irma Laplasse en de IJzertoren.

In de Nederlandse media is Anthierens de rebelse waarnemer van België. Zijn taalbarokke kronieken verschijnen in verschillende kranten. De Nederlanders appreciëren zijn stijl en zijn dwars geweten.

In 1998 slaagt hij erin het boek te schrijven waarvan hij altijd droomde : zijn Brel-boek, met als ondertitel 'de passie en de pijn'. Het is een hommage aan Jacques Brel, die hij zo bewondert om zijn tegendraads gedrag en zijn rebelse natuur.

Net voor het einde van de twintigste eeuw wordt Johan Anthierens ernstig ziek. Totaal onverwacht woekert 'de duivel in zijn lijf'. Op 20 maart 2000 overlijdt Johan Anthierens in zijn woning op 62-jarige leeftijd aan de gevolgen van lymfeklierkanker (Ziekte van Hodgkin).

Hij liet een vrouw, Elisabeth, en twee kinderen, Eva en Benjamin,uit zijn eerste huwelijk, achter.

In 2005 werd hij genomineerd voor de titel De Grootste Belg, maar eindigde op nr. 49 buiten de officiële nominatielijst.

[bewerk] Bibliografie

[bewerk] Eigen werk (selectie)

1964 Een keurkorf luisterliedjes, Heideland, Hasselt.
1976 De flauwgevallen priester op mijn tong: vijftien op prijs gestelde Ooggetuige-kronieken, Knack - jaargang 1975, Walter Soethoudt, Antwerpen.
1976 Wies en waarachtig, Het Volk, Gent.
1978 Onder anderen: vijftien onvoorspelbare kronieken, Lannoo, Tielt.
1980 De boterhammen van de bakkerin, Baart, Borsbeek.
1981 Vlerk in vogelvlucht, De Lange, Amsterdam.
1986 Het Belgische domdenken: smaadschrift, Kritak, Leuven.
1987 De Vlaamssche Kronijken (met bijdragen van J. Anthierens, Hugo Gijsels), EPO, Berchem.
1990 Brief aan een postzegel: kritisch koningsboek, Kritak, Leuven (Over zijn visie op de hofhouding).
1992 Willem Elsschot. Het Ridderspoor, Kritak, Leuven.
1993 Tricolore tranen: Boudewijn en het augustusverdriet, EPO, Berchem.
1995 Vaarwel, mijn 1995, EPO, Berchem.
1995 Zonder vlagvertoon, Van Halewijck, Leuven (Over de weerstand tegen het verzet).
1996 De overspannen jaren. Opgetekend van 1960 tot 1996 (met Gerard Alsteens), EPO, Berchem.
1996 De IJzertoren. Onze trots en onze schande, Van Halewijck, Leuven.
1998 Jacques Brel. De passie en de pijn, L.J. Veen, Amsterdam.

[bewerk] Biografie

2003 Leve Mij . Niemands meester, niemands knecht (deel 1)

(een bloemlezing uit de verschillende honderden artikelen, reportages, interviews, columns en kronieken die Johan Anthierens van 1959 tot 1999 voor tientallen Vlaamse en Nederlandse dag-, week- en maandbladen schreef, maakte Brigitte Raskin, in samenspraak met Karel Anthierens, een selectie van de beste en belangrijkste teksten, ongepubliceerde brieven en schetsen), Van Halewijck, Leuven.