José Saramago
Van Wikipedia
José Saramago (Azinhaga, 16 november 1922) is een van de belangrijkste Portugese hedendaagse schrijvers. Hij won in 1998 de Nobelprijs voor de Literatuur.
[bewerk] Biografie
José Saramago wordt geboren op 16 november 1922 als kind uit een daglonersgezin op het Portugese platteland, in het dorpje Azinhaga in de provincie Ribatejo. In de officiële registers staat hij echter op 18 november. Zijn ouders zijn Jose de Sousa en Maria de Piedade. 'Saramago' is de naam van een wild kruid, en tevens de roepnaam van zijn vader. Bij de burgerlijke stand wordt deze roepnaam per ongeluk aan zijn naam toegevoegd. José Saramago heet dus voluit José de Sousa Saramago.
Na twee jaar, in 1924 verhuist het straatarme gezin naar Lissabon, waar bijna heel zijn leven zich heeft afgespeeld. Saramago komt wel nog een aantal keren naar zijn geboortedorp terug. Vader begint bij de politie. Zijn twee jaar oudere broer Francisco sterft na twee maand.
Kort daarop moet José Saramago wegens geldgebrek het lyceum inwisselen voor de ambachtsschool, richting automechanica. Na een hele reeks betrekkingen, van autohersteller, slotenmaker en tekenaar tot ambtenaar bij de gezondheidsdienst, komt hij op een drukkerij en in de krantenwereld terecht. Al tijdens zijn studie mechanica is hij echter een fervent bezoeker van de openbare bibliotheek van Lissabon.
In 1944 huwt hij Ilda Reis. Saramago is dan ambtenaar bij de gezondheidsdienst. Hun enige kind, Violante, wordt in 1947 geboren. Dat jaar komt ook zijn eerste roman (Terra de Pecado - Het land van de zonde) uit. Hij schrijft nog een onafgewerkte roman, maar stopt met schrijven omdat hij volgens zichzelf 'niets behoorlijks meer te melden' heeft. Tot 1966 legt hij dan ook de pen neer.
In 1949 wordt Saramago om politieke redenen ontslagen. Eind de jaren vijftig begint hij bij een uitgeverij te werken, zodat hij de Portugese schrijverswereld leert kennen. Vanaf 1955 werkt hij deeltijds als vertaler. In 1966 verschijnt zijn eerste dichtbundel (Os Poemas Possíveis), in 1970 zijn tweede (Provalmente Alegria). In 1967-68 werkt hij aanvullend als literatuurcriticus.
In 1969 sluit hij zich aan bij de illegale Communistische Partij van Portugal. Zijn ster rijst; hij wordt literair criticus en politiek commentator, lid van het bestuur van de zojuist opgerichte Portugese Schrijversbond en tenslotte adjunct-hoofdredacteur.
Na de scheiding van zijn vrouw in 1970 begint hij een relatie met de portugese schrijfster Isabel da Nóbrega, die tot 1986 zal duren.
In 1972 en 1973 is hij redacteur bij het dagblad Diário de Lisboa, waar hij als politiek comentator werkte en waar hij enige tijd het culturele supplement verzorgde. Hij behoorde tot de eerste Directie van de Portugese Schrijvers Vereniging. Gaandeweg begint hij zelf artikelen te schrijven, zichzelf aan cultuur bijbrengend wat hij aan scholing mist. Saramago wordt omstreden als gehard communist en genadeloos criticus, als zelfverklaard atheïst en pessimist.
Na de Anjerrevolutie neigt Portugal korte tijd naar het Communisme. Van April tot November 1975 werkt Saramago, die het communistisch gedachtegoed steunt, als vicehoofdredacteur bij de krant Diário de Notícias. Na een machtswisseling verliest Saramago zijn baan. Hij besluit zich op zijn 53ste aan de literatuur te wijden. Dat is een sprong in het diepe omdat hij al een tijd niet meer schrijft en weinig op zijn palmares heeft (een paar poëziebundels, verzamelde journalistieke stukken en een roman).
Vijf jaar later, in 1980 krijgt hij succes in eigen land met zijn roman 'Opgestaan van de grond', over de mensonwaardige levensomstandighden van de Portugese landarbeiders. In 1981 breekt hij internationaal door met zijn roman 'Memoriaal van het klooster'.
In 1988 huwt Saramago de Spaanse journaliste Pilar del Río. Zij is tevens de vertaalster van een aantal van zijn boeken. Haar familie geeft Saramago's boeken uit.
In 1992 verlaat hij het land en gaat op het Spaanse Canarische eiland Lanzarote in vrijwillige ballingschap wonen. Zijn roman 'Evangelie volgens Jezus Christus' is door Portugese bisschoppen als godslasterlijk bestempeld en daarom door de minister van Cultuur geweigerd als kandidaat voor de Europese Aristeion-prijs. Op Lanzarote schrijft hij een reeks dagboeken en romans.
Op 8 oktober 1998 krijgt José Saramago de Nobelprijs voor Literatuur. Bij de Europese Verkiezingen heeft Saramago zich (op een onverkiesbare plaats) kandidaat gesteld voor de Communistische Partij Portugal.
Saramago houdt een aantal eredoktoraten aan de Universiteit van Turijn (Italië), Universiteit van Sevilla (Spanje), Universiteit van Manchester (Verenigd Koninkrijk) en Coimbra (Portugal).
[bewerk] Publicaties
Poëzie
- Os Poemas Possíveis, 1966;
- Provavelmente Alegria, 1970;
- O Ano de 1993, 1975;
Kronieken
- Deste Mundo e do Outro, 1971;
- A Bagagem do Viajante, 1973;
- As Opiniões que o DL teve, 1974;
- Os Apontamentos, 1976;
Dagboeken
- Cadernos de Lanzarote I, 1994;
- Cadernos de Lanzarote II, 1995;
- Cadernos de Lanzarote III, 1996;
- Cadernos de Lanzarote IV;
Reisboeken
- Viagem a Portugal, 1981;
Theaterstukken
- A Noite, 1979;
- Que Farei Com Este Livro?, 1980;
- A Segunda Vida de Francisco de Assis, 1987;
- Em nome de Deus, 1993;
Verhalen
- Objecto Quase, 1978;
- Poética dos Cinco Sentidos - O Ouvido, 1979;
Romans
- Terra do Pecado 1947 ("Het land van de zonde", niet in het Nederlands vertaald);
- Manual de Pintura e Caligrafia, 1977 ("Handboek van schilderkunst en kalligrafie", niet in het Nederlands);
- Levantado do Chão, 1980; ("Opgestaan van de grond", niet in het Nederlands)
- Memorial do Convento, 1982 (Nederlands: "Memoriaal van het klooster", 1990) ;
- O Ano da Morte de Ricardo Reis, 1984 (Nederlands: "Het jaar van de dood van Ricardo Reis", 1999);
- A Jangada de Pedra, 1986 (Nederlands: "Het stenen vlot", 2002);
- História do Cerco de Lisboa, 1989 (Nederlands: "Het beleg van Lissabon", 1996);
- O Evangelho Segundo Jesus Cristo, 1991 (Nederlands: "Het evangelie volgens Jezus Christus", 1993);
- Ensaio sobre a cegueira, 1995 (Nederlands: "De stad der blinden", 1998);
- Todos os Nomes, 1997 (Nederlands: "Alle namen", 2000);
- O Homem Duplicado, 2002 (Nederlands: "De man in duplo", 2003);
- Ensaio sobre a lucidez, 2004 (Nederlands: "De stad der zienden", 2005)
- As intermitências da morte,2005 (Nederlands: "Het verzuim van de dood", 2006)
De Nederlandse vertalingen verschijnen bij uitgeverij Meulenhoff, hoewel de eerste romans aanvankelijk door De Arbeiderspers werden uitgegeven. Aanvankelijk werden zijn boeken vertaald door Harrie Lemmens, later door Maartje de Kort.
De werken van José Saramago zijn behalve in het Nederlands vertaald in het Spaans, Engels, Frans, Italiaans, Duits, Grieks, Bulgaars, Pools, Russisch, Tsjechisch, Slowaaks, Hongaars, Deens, Fins en Hebreeuws.
Saramago's roman "Het stenen vlot" werd in 2002 verfilmd door George Sluizer. Zijn roman Memoriaal van het klooster werd door de Italiaanse componist Azio Corghi voor zijn opera Blimunda. Diezelfde componist gebruikte het theaterstuk Em nome de Deus ("In naam van God") voor z'n opera Divara.
Het boek 'Het Jaar van Ricardo Reis' is gewijd aan Fernando Pessoa, die Ricardo Reis gebruikte als een van zijn heteroniemen.
[bewerk] Prijzen
Saramago heeft de volgende prijzen gewonnen:
In Portugal
- 1979 - Prijs van de Vereniging van Portugese Critici voor A Noite;
- 1980 - Prijs Stad van Lissabon voor Levantado do Chão;
- 1982 - Prijs Portugese PEN Club voor Memorial do Convento;
- 1982 - Literaire Prijs van de Gemeente Lissabon voor Memorial do Convento;
- 1982 - Critiekprijs van de Portugese Vereniging van Critici voor O Ano da Morte de Ricardo Reis;
- 1984 - Prijs Portugese PEN Club voor O Ano da Morte de Ricardo Reis;
- 1986 - Dom Dinis Prijs voor O Ano da Morte de Ricardo Reis;
- 1992 - Grote Roman en Novelle Prijs van de Portugese Schrijversvereniging voor O Evangelho Segundo Jesus Cristo;
- 1993 - Literaire Levensprijs van de Portugese Schrijvers Vereniging;
- 1995 - Ereprijs van de Portugese Auteurs Vereniging;
- 1995 - Camiões Prijs;
In Italië
- 1987 - Grinzane-Cavour Prijs voor O Ano da Morte de Ricardo Reis;
- 1992 - Internationale Ennio Flaiano Prijs voor Levantado do Chão;
- 1992 - Literaire Prijs van Brancatti (Zafferana/Sicillie) voor het hele oeuvre;
In Engeland
- 1993 - Prijs van de krant The Independent voor O Ano da Morte de Ricardo Reis;
Internationaal
- 1992 - Internationale Literatuurprijs van Mondello (Palermo) voor het hele oeuvre;
- 1998 - Nobelprijs voor de Literatuur;
Onderscheidingen
