Van Wikipedia
Tom Poes & Heer Bommel puzzel
Marten Toonder (Rotterdam, 2 mei 1912 – Laren, 27 juli 2005) was een belangrijk Nederlands stripauteur. Hij kreeg grote bekendheid als schrijver en tekenaar van Heer Bommel en Tom Poes. Hij was tevens de broer van schrijver Jan Gerhard Toonder.
Marten Toonder werd geboren op het Burgemeester Meineszplein te Rotterdam. Hij maakte kennis met strips door de comics die zijn vader, die zeekapitein was, uit de Verenigde Staten van Amerika meenam. Na zijn HBS-tijd maakte hij met zijn vader een zeereis naar Argentinië, waar hij in 1931 de Disney-striptekenaar Dante Quinterno ontmoette, die hem inspireerde zelf ook strips te gaan tekenen. Hiervoor ging hij naar de Rotterdamse kunstacademie, maar die verliet hij al snel weer.
In 1935 trouwde hij met Afine Kornélie Dick, een buurmeisje uit zijn jeugd dat als Phiny Dick zelf strips heeft getekend en geschreven; ook maakte ze teksten bij de tekeningen van haar man voor de strip Kappie.
Toonder-monument Rotterdam
Hij richtte Toonder Studio's op, een bedrijf dat films en reclame produceert. In 1964 verhuisde Toonder met zijn vrouw naar Greystones om zich geheel te wijden aan het striptekenen. Hij bemerkte tot zijn verbazing dat het Ierse landschap erg leek op dat wat hij al jaren in zijn Bommel-strips had getekend.
Phiny overleed in 1990, en in 1996 trouwde hij opnieuw, met de componiste Tera de Marez Oyens, die later dat jaar overleed. Sindsdien woonde hij weer in Nederland, en wel in het Rosa Spier Huis te Laren.
Toonder overleed op 93-jarige leeftijd in zijn slaap.
In 1938 verscheen in een Zweedse krant voor het eerst een strip van hem. Vanaf 1941 verschenen in De Telegraaf de zogeheten stripromans die Toonder het meest bekend hebben gemaakt, met als hoofdpersonen Tom Poes en Olivier B. Bommel. De striproman heeft een eigen, karakteristiek formaat: een bladzijde tekst met een paginabrede band van plaatjes erboven, geen tekstballonnen. Hierdoor wordt de aandacht bij de plaatjes niet afgeleid door tekstballonnen en krijgt de tekst een eigen leven. Er zijn 177 Bommelverhalen als striproman verschenen, later meerdere keren opnieuw uitgebracht in boekvorm. Daarnaast zijn ook verhalen verschenen als gewone strip.
De beste verhalen kenmerken zich door subtiele humor en een min of meer verborgen maatschappijkritiek (bijvoorbeeld in het verhaal De Bovenbazen, het monster Trotteldrom, het huilen van Urgje, het nieuwe denken, de bevrijding van Sollidee). Ook kennen ze een bijzonder taalgebruik. Woorden als denkraam en minkukel werden ook buiten de strips van Toonder bekend.
Een aantal van de Bommelverhalen zijn als tekenfilm uitgebracht, maar deze waren niet erg succesvol. De tekenfilms hadden wel de grollen, maar misten de subtielere humor die uit de verhalen spreekt. Een uitzondering is de film Als je begrijpt wat ik bedoel. Deze film kreeg een compliment van Walt Disney en Warner Bros. omdat ze vonden dat zelfs zij niet zo'n film konden maken.
Toonder-monument Rotterdam (detail)
Andere series van stripverhalen van Toonder zijn:
- De verhalen van Panda en zijn tegenspeler, de gentleman-oplichter Joris Goedbloed.
- Koning Hollewijn
- Kappie
In december 2005 verscheen het boek (met dvd) De Tao van Toonder van Frank Hartingsveld bij uitgeverij Panda, die ook zijn volledige werk aan het uitbrengen is. In dit boek wordt de levensfilosofie van Toonder uiteen gezet aan de hand van zijn uitspraken in interviews. Na een geschil over auteursrechten werd in 2006 een rechterlijk verkoopverbod van kracht voor De Tao van Toonder.
In 1992 ontving Toonder de Tollens-prijs voor zijn hele oeuvre.
Sommige zegswijzen uit de verhalen, meestal uit de mond van Heer Bommel zelf, zijn deel geworden van de Nederlandse taal. Enkele van de meest gebruikte neologismen zijn: denkraam, zielknijper en minkukel. Nieuwe uitdrukkingen zijn onder andere: kommer en kwel, als je begrijpt wat ik bedoel, een eenvoudige doch voedzame maaltijd en verzin toch eens een list!
[bewerk] Bibliografie
[bewerk] Autobiografisch
- Vroeger was de aarde plat (autobiografie deel I, 1912-1939) (1992)
- Het geluid van bloemen (autobiografie deel II, 1939-1945) (1993)
- Onder het kollende meer Doo (autobiografie deel III, 1945-1965) (1996)
- Tera (epiloog 1998) (1998)
[bewerk] Tom Poes- en Bommelverhalen
1941 :
|
- Tom Poes ontdekt het geheim der blauwe aarde (=Avonturen van Tom Poes); De Toverpijp; Tom Poes in den toovertuin; De geheimzinnige roverhoofdman; De Drakenburcht; Het verdwijneiland; De Reuzenvogel (verhalen)
|
1942 :
|
- De rare uitvinding; Het eiland van Grim, Gram en Grom; De zieke hertog; Het monster-ei; Kaspar de draak; De laatste markies van Carabas; Het land van de blikken mannen (verhalen)
|
1943 :
|
- De betoverde spiegel; De bergmensen; Het geheim van het Noorderlicht; De Bommelschat; De schat op de zeebodem (verhalen)
|
1944 :
|
- Tom Poes ontmoet een oude bekende; De Superfilm-onderneming; De meester-schilder; De Chinese waaier, (verhalen)
|
1947 :
|
- De wonderdokter, De watergeest; De talisman; De nieuwe ijstijd (verhalen)
|
1948 :
|
- Het monster van Loch-Ness; De geheimzinnige sleutel; De grootgroeiers; De zeeslang; Heer Bommel stuit de vooruitgang (verhalen)
|
1949 :
|
- De Pierrace; Het vibreerputje; Solfertje; Horror de Ademloze; De betoverde prinses (verhalen)
|
1950 :
|
- Kwetal de breinbaas; Het Lijm-Teem; De volvetters; Het wegwerk (verhalen)
|
1951 :
|
- Tom Poes en eh... dinges; De Partij van de Blijheid; Tom Poes en Mom Bakkesz; De kneep van Knipmenis (verhalen)
|
1952 :
|
- De geheimzinnige gaper; De Partenspeler; Het wroeg-wezen; De Schoonschijners; De gebroeders Weeromstuit (verhalen)
|
1953 :
|
- Heer Bommel en vriend Vijand; De wens-werkster; Heer Bommel en zijn iksel; Het kunsthars-hart; De Bommelkuur; De klokker; De pruikenmaker (verhalen)
|
1954 :
|
- De spiegelaar; Het tijddeurtje (= Heer Bommel gaat vereeuwen); De A-prillers; Tom Poes en de waarzegger; De doffe Doffer (verhalen)
|
1955 :
|
- De knollengaard; Het slaagsysteem; De daadsteller; De knip-hoed; De klonters (verhalen)
|
1956 :
|
- De muzenis; De Atlantiër; De giegelgak; De wraakgier; Het mengeldier (verhalen)
|
1957 :
|
- De split-erwt; De achtgever; De Zwarte Zwadderneel; Het stenenbeen-probleem; De zwelbast (verhalen)
|
1958 :
|
- Heer Bommel gaat het overdoen; De argwaners; De kwanten; De beunhaas; De Kiekvogel (verhalen)
|
1959 :
|
- De dankputters; De feunix; De windhandel; De nozellarven (verhalen)
|
1960 :
|
- De dropslaven; De herenopstand; De Hachelbouten; De Bommellegende; De toornviolen (verhalen)
|
1961 :
|
- Het Lemland; De plamoen (=De gezichtenhandel); Het ontstoffen; De wezelkennis; Het boze oog (verhalen)
|
1962 :
|
- De niks; De Pikkinring; Het huilen van Urgje; De tijwisselaar (verhalen)
|
1963 :
|
- De grauwe razer; Het kukel; De wilde wagen; De bovenbazen (verhalen)
|
1964 :
|
- De grootdoener; De liefdadiger; Het monster Trotteldrom (verhalen)
|
1965 :
|
- De killers; De vuursalamander; De Labberdaan; De pasmunt; De wisselschat (verhalen)
|
1966 :
|
- De grote Barribal; Het Nieuwe Denken; Bombom de Geweldige; De trullenhoedster (verhalen)
|
1967 :
|
- Het Booroog; De Maanblaffers; De sloven; Heer Bommel en zijn heldendaden (verhalen)
- Als je begrijpt wat ik bedoel... (verhalenbundel)
|
1968 :
|
- De kwade inblazingen; De hupbloemerij; De bevrijding van Sollidee; De Viridiaandinges; De tuttelwurm (verhalen)
- Geld speelt geen rol (verhalenbundel)
|
1969 :
|
- De verdwenen heer; De astromanen; Het platmaken (verhalen)
- Een Heer moet alles alleen doen (verhalenbundel)
|
1970 :
|
- De onbetaalbare reis; De mob-beweging; De blijdschapper; De slijtmijt (verhalen)
- Zoals mijn goede vader zei, verhalenbundel
- Een eenvoudige doch voedzame maaltijd, verhalenbundel
|
1971 :
|
- De erfpachter; De waarde-ring; De pijpleider; Het kongruwer (verhalen)
- 'k Wist niet dat ik het in mij had, verhalenbundel
- Parbleu, verhalenbundel
|
1972 :
|
- De ombrenger; De kwinkslagen; De loodhervormer; Het verdwijnpunt (verhalen)
- Praw! Der Hemeldonderweder, verhalenbundel
- Een groot denkraam, verhalenbundel
|
1973 :
|
- Het losgetrilde inzicht; De Krookfilm; De transmieter; De Vrezelijke Krakken (verhalen)
- Met uw welnemen, verhalenbundel
- Altijd dezelfde, verhalenbundel
- Verzin toch eens een list!, verhalenbundel
|
1974 :
|
- De pronen; De Doorluchtigheid; De Hopsa's (verhalen)
- Overgehaalde landrotten, verhalenbundel
- Met mijn teer gestel, verhalenbundel
- Zeg nu zelf..., verhalenbundel
|
1975 :
|
- Het spook van Bommelstein; De kaligaar; De opvoedering; De wind der verandering (verhalen)
- En daar houd ik mij aan, verhalenbundel
- Wat enigjes, verhalenbundel
- (1975-1978:) heruitgave van 48 van de eerste vijftig Bommelverhalen als afzonderlijke boekjes
|
1976 :
|
- De weetmuts; Het Griffioen-ei; Het vergeetboekje; De zonnige kijk (verhalen)
- Grofstoffelijke trillingen, verhalenbundel
- Mijn eigen eenzame weg, verhalenbundel
|
1977 :
|
- De grijze kunsten; De Grote Onthaler; De gekikkerde vorst (verhalen)
- Hoe vreselijk is dit alles, verhalenbundel
- Zaken zijn zaken, verhalenbundel
- De Grote Onthaler (boekuitgave)
|
1978 :
|
- De denktank; De uitvalsels; De geweldige wiswassen (verhalen);
- HM, verhalenbundel
- Als u mij wilt verschonen, verhalenbundel
|
1979 :
|
- De toekomer; De andere wereld; De Unistand (verhalen)
- Ach mallerd, verhalenbundel
- Héél stilletjes, verhalenbundel
|
1980 :
|
- De wadem; De minionen (verhalen)
- Daar zit iets achter, verhalenbundel
- Had ik maar beter geluisterd, verhalenbundel
|
1981 :
|
- Het spijtlijden; Heer Bommel maakt volledig (verhalen)
- Hier ligt een mooie taak, verhalenbundel
- De andere wereld (boekenweekgeschenk, met voorwoord)
- Een ragfijn spel, verhalenbundel
|
1982 :
|
- De aamnaak; Het ontsollen; De antiloog (verhalen)
- Ook dat nog, verhalenbundel
- Een enkel opbeurend woord, verhalenbundel
|
1983 :
|
- De spalt; Een Bommelding (verhalen)
- Dit gaat te ver, verhalenbundel
|
1984 :
|
- De zelfkant; De vergelder (verhalen)
- Mooi is dat, verhalenbundel
- Het uiterste gevraagd, verhalenbundel
|
1985 :
|
- Het Bommel-verschiet (verhaal)
- Daar kan ik niet tegen, verhalenbundel
- Soms verstout ik mij, verhalenbundel
|
1986 :
|
- Het einde van eindeloos (verhaal)
- Dat geeft te denken, verhalenbundel
- Een Bommelding (uitgave als boek)
- Een kleine handreiking, verhalenbundel
- Heer Bommel en ik
|
1987 :
|
- Hanezang, poëmen van Querelijn Xaverius, Markies de Canteclaer van Barneveldt, bijeengelezen door M. Toonder
- Wat ben je toch knap, verhalenbundel
- Dát zag ik nu eens net!, verhalenbundel
|
1988 :
|
- Ik voel dat heel fijn aan, verhalenbundel
- Als dat maar goed gaat, verhalenbundel
|
1989 :
|
- Vleugeljaren, poëmen van Querelijn Xaverius, Markies de Canteclaer van Barneveldt, bijeengelezen door M. Toonder
|
1990 :
|
- Heer Bommel komt op, verhalenbundel
- Heer Bommel vervolgt, verhalenbundel
- start van de Integrale Bommel-Uitgave in veertig luxebanden
|
1995 :
|
- De Thoma Fele nec non et de larva Bommelsteiniana (Latijnse vertaling van Het spook van Bommelstein)
|
1998 :
|
- Heer Bommel sluit aan, verhalenbundel
|
[bewerk] Bewerkingen
Vanaf 5 februari 2007 wordt een hoorspel uitgezonden op Radio 6 en Radio 1, onder regie van Peter te Nuyl. Het bestaat uit 75 verhalen in 440 afleveringen van een kwartier, waaronder de 48 verhalen die Marten Toonder zelf zijn beste vond.
[bewerk] Externe links