Rosmalen (plaats)
Van Wikipedia
|
||||
 |
||||
| Provincie |  Noord-Brabant |
|||
| Gemeente | 's-Hertogenbosch | |||
| Inwoners | 29 353 (1 jan 2005) | |||
| Geografische ligging | 51°43' NB 5°22' OL | |||
| Geografische ligging | {{{coordinaten}}} | |||
| Stadsrechten (lijst) | {{{stadsrechten}}} | |||
| Belangrijke verkeersaders | A2, A59, N606, N625 spoorlijn 's-Hertogenbosch - Nijmegen | |||
| Netnummer | 073 | |||
| Postcodes | 5240-5249 | |||
Rosmalen is een plaats in Noord-Brabant die sinds 1996 samen met de plaatsen Hintham, Kruisstraat en Maliskamp deel uitmaakt van de gemeente 's-Hertogenbosch. In dat jaar telde Rosmalen circa 30.000 inwoners.
Rosmalen behoorde tot 1996 bij de gelijknamige gemeente, die bestond uit de kernen Rosmalen, Kruisstraat, Maliskamp en Hintham. Deze plaatsen maken op dit moment nog onderdeel uit van de woonplaats 'Rosmalen'. Post aan een persoon wonend in Hintham wordt dan ook geadresseerd aan 'Rosmalen'. Hintham is geen aparte woonplaats voor TNT Post.
Voormalige gehuchten waaruit Rosmalen is ontstaan, zijn Bruggen, Coudewater, Heeseind, Molenhoek, Sprokkelbosch en Varkenshoek. Heeseind behoort tegenwoordig tot de gemeente Maasdonk.
De gemeente 's-Hertogenbosch heeft Rosmalen verdeeld in drie stadsdelen Rosmalen Zuid, Rosmalen Noord en De Groote Wielen. Rosmalen Zuid en Rosmalen Noord worden gescheiden door de Brabantse Lijn. De Groote Wielen wordt gerekend als een apart stadsdeel, vanwege het feit, dat dat een Vinex-locatie is.
Rosmalen is bekend vanwege het jaarlijkse tennistoernooi van Rosmalen en als vestigingsplaats van het voormalige automuseum Autotron Rosmalen.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Hoewel de naam Rosmalen doet denken aan een paardenmolen, heeft de naam Rosmalen daar niks mee te maken. Rosmalen wordt al in 815 als "Rosmalla" of "Rosmella" genoemd in een oorkonde. Rosmalla betekent Riet in laag gelegen land. Ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog werd het dorp geschreven als Rosmael. Uit opgravingen blijkt dat zelfs al in de prehistorie sprake was van vaste bewoning. Het dorp is lang agrarisch van aard gebleven. Over de vroege bestaansperiode van Rosmalen is verder weinig bekend.
Als in of omstreeks 1185 in de directe nabijheid een nieuwe stad wordt gesticht ('s-Hertogenbosch), bestaat Rosmalen dus al ruim drie en een halve eeuw. Het dorp is dan echter nog zeer bescheiden van omvang. Vermoedelijk had het dorp toen al wel een kerk of kapel, die toegewijd was aan Sint Lambertus. Als dorpje onder rook van de nieuwe stad, komt Rosmalen al snel onder diens invloedssfeer te liggen.
Op 22 augustus 1300 bekrachtigt Hertog Jan II van Brabant de uitgifte van 'gemeijne gronden' aan de bewoners van Rosmalen. Dit moment mag worden gezien als het ontstaan van Rosmalen als zelfstandig opererende gemeenschap.
In 1309 stelt de hertog een oorkonde uit waarmee het polderbestuur "Van der Eijgen" wordt ingesteld. Het zegel van dit oorkonde is bewaard gebleven. Het vertoont een antieke ploeg en een Maaslands vierblad/klaverblad. Dit zegel, waarvan de oudst bewaarde afdruk uit 1348 stamt, heeft model gestaan voor het huidige Rosmalense dorpswapen. Het heeft overigens ook model gestaan voor het gemeentewapen dat tot en met 1995 werd gebruikt.
In 1434 sticht mevrouw Milla de Kampen samen met de heer Peter de Gorter het klooster Mariënwater in het Rosmalense gehucht Coudewater. Reden voor deze stichting is een visioen of droom die Peter de Gorter kreeg, waarin hem de oprichting van een klooster werd opgedragen. Hij zag, toen hij zijn bijenkolonie bezocht, een dubbelklooster geheel opgebouwd uit bijenwas. Coudewater was het eerste dubbelconvent van Birgittijnen en Birgittinessen in het bisdom Luik.
Op 25 oktober 1505 wordt Rosmalen verheven tot hoge, middelbare en lage heerlijkheid met Ridder Jan van Baexen als heer.
In het midden van de zestiende eeuw wordt de tufstenen kapel of kerk te Rosmalen, gewijd aan Sint Lambertus verbouwd tot de vorm die de kerk nu ongeveer nog heeft. Een kraagsteentje uit de Mariakapel vermeldt nog tot op heden dit jaartal.
Als in 1629 de stad 's-Hertogenbosch na een zeer langdurig beleg door Frederik Hendrik capituleert, gaan ook de tot de Meierij van 's-Hertogenbosch behorende dorpen "over" naar Staatse handen. De val van de hoofdstad der Meierij heeft vele vervelende consequenties voor de dorpen, waaronder Rosmalen. Zo gaat de rooms-katholieke Sint-Lambertus over in Protestantse handen. Het bestuur van Rosmalen vindt onderdak in een gedeelte van de kerk.
In de achttiende eeuw ondervindt Rosmalen diverse rampen, waaronder overstromingen door de nabijgelegen Maas. In 1719 wordt Rosmalen getroffen door langdurige droogte en hitte. Onder het vee breekt een besmettelijke ziekte uit, waardoor bijna al het vee in de gemeenschap sterft. In 1767 lijdt het dorp zeer veel "door donder, bliksem, hagel en stormwind". Er vallen 2 doden. Het koren op het veld is verpletterd, 300 bomen worden uit de grond gerukt, 80 huizen worden vernield. In 1781 vindt een van de meest tragische rampen uit de geschiedenis van Rosmalen plaats. De "roode loop" (een cholera of dysenterie-epidemie) breekt uit. In twee maanden tijd sterft ongeveer 3 procent van de bevolking.
Bij koninklijk besluit van 10 november 1823 krijgt de katholieke gemeenschap Rosmalen haar Sint Lambertuskerk terug. De protestanten krijgen de schuilkerk toebedeeld.
In 1870 kopen de heren Dr. E. v.d. Bogaert en dr. L. Pompe, oprichters van de "Maatschappij tot verpleging van krankzinnigen op het land", het landgoed Coudewater en stichten een psychiatrisch ziekenhuis te Rosmalen.
In 1923 begint Jan Heijmans een zelfstandig bedrijf voor grond- en waterwerken. Rosmalen zal een belangrijk aannemersdorp worden. Heijmans NV is inmiddels uitgegroeid tot een speler van Europees formaat.
In 1934 wordt de Parochie van de H. Bernadette Soubirous in de Maliskamp gesticht. In 1935 wordt deze eerste in Nederland aan Bernadette toegewijde kerk ingezegend.
Op 23 oktober 1944 wordt Rosmalen, na hevige gevechten op de Kruisstraat, bevrijd van de Duitse bezetter. Een dag later volgt Hintham.
In 1960 wordt de tienduizendste inwoner geboren. Hierna groeit Rosmalen van een eenvoudig dorp uit naar een forensenplaats met meer dan 25.000 inwoners in 1985.
Na jarenlange strijd wordt in oktober 1995 door de Eerste Kamer het wetsvoorstel aangenomen, dat de gemeenten 's-Hertogenbosch en Rosmalen per 1 januari 1996 samenvoegt. Rosmalen heeft zich hier altijd tegen verzet, wat zich ondermeer vertaald heeft in een klinkende zege voor Rosmalens Belang bij de gemeenteraadsverkiezingen die bij de gemeentelijke herindeling nodig waren.
Op 18 maart 1999 besluit de gemeenteraad van 's-Hertogenbosch het oude gemeentewapen als dorpswapen in te stellen, met dien verstande dat het "klavertje" wordt vervangen door een Maaslands vierblad, de ploeg wordt in de oorspronkelijke stijl uit 1348 hersteld en de Maaslandse kleuren rood-wit worden de hoofdkleuren. Het nieuwe dorpswapen staat bovenaan deze pagina afgebeeld. De gemeenteraad van 's-Hertogenbosch heeft op 8 maart 2000 besloten, dat de Vlag van Rosmalen ook werd veranderd. Deze werd rood wit van kleur met een Scandinavisch kruis.
[bewerk] Evenementen in Rosmalen
Jaarlijks wordt er op het terrein van het autotron het Tennistoernooi van Rosmalen georganiseerd. Dit toernooi was het eerste grastoernooi op het Europese vasteland, waardoor zij de naam van Continental Grass Tournament mogen dragen. Dit toernooi geldt als voorbereiding op Wimbledon.
Het centrum van Rosmalen kent vier evenementen. Met Carnaval verandert Rosmalen in Zandhazendurp. Het Rosmalens carnaval duurt vier dagen, van zaterdag tot en met dinsdag. Op zaterdag wordt de prins ingehaald met een kinderoptocht. Met Koninginnedag is er een vrijmarkt, welke in veel dorpen en steden wordt georganiseerd. Vanaf de eerste zaterdag in augustus is er 5 dagen lang de Rosmalense kermis op het Gildeplein. Op de tweede zondag in september is er het KOM-festival.
[bewerk] Geografie
[bewerk] Buurgemeenten
Rosmalen grenst aan de gemeente Sint-Michielsgestel (waaronder de kern Berlicum), de overige plaatsen in de gemeente 's-Hertogenbosch (waaronder naast de stad zelf ook de kernen Empel, Hintham, Kruisstraat en Maliskamp), de gemeente Maasdonk (waaronder de kern Nuland) en de gemeente Lith (de kern 't Wild). Oss is de eerste plaats waar de trein stopt, als je in de richting van Nijmegen vertrekt.
Rosmalen ligt op de Centrale Slenk een dekzandrug van Oss naar Drunen. Rosmalen ligt in een laag gebied, dat in de winter vaak onder water kwam te staan als de Maas overstroomde. Om het water tegen te houden, is er een winterdijk gebouwd. De winterdijk is nog ten dele terug te vinden. Zo is het buurtschap Bruggen op een stuk winterdijk gebouwd. Het gezegde "Rosmalen, ellendig land: 's winters in het water, 's zomers in het zand." herinnert ons nog aan de tijd dat de dijk er nog niet was. Doordat Rosmalen op genoemde dekzandrug lag, was het in de zomer snel te droog voor succesvolle landbouw. Rosmalen was hierdoor vroeger een armere plaats.
[bewerk] Media
Rosmalen kent twee lokale omroepen: één lokale publieke omroep voor de gehele gemeente 's-Hertogenbosch (Boschtion) en één lokale commerciële omroep speciaal voor Rosmalen (ROS-Kabelkrant). Daarnaast is er nog een aantal regionale omroepen te ontvangen, zoals Radio 8FM waarvan de studio aan de Canadasingel ligt. De Rosbode wordt wekelijks aan huis gebracht.
[bewerk] Onderwijs
Rosmalen heeft 10 bassischolen, OBS De Hoeven, RK BS De Vlek, OBS De Hobbit, RK BS De Borch, OBS De Overlaet, RK BS 't Ven, RK BS De Troubadour, Wittering.nl, Bassischool De Groote Wielen en RK BS Den Krommen Hoek. Rosmalen heeft 1 school voor het speciaal onderwijs, De Herman Broerenschool. Daarnaast is er ook nog het Rodenborch-College, een middelbare school voor VMBO-T, HAVO, VWO en VWO-plus.
[bewerk] Vervoer
De regio 's-Hertogenbosch ligt vrij centraal in de Benelux. In een vrij acceptabele tijd ben je in steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Arnhem, Maastricht, en Antwerpen. Het is dan niet verwonderlijk, dat een aantal hoofdwegen in de buurt liggen. Zo heeft Rosmalen een eigen afslag aan de A2 en twee afslagen aan de A59. Voor lokaal verkeer in de richting van Veghel kan men via de N606 volgen. Dit is de weg via Berlicum en Heeswijk-Dinther.
Rosmalen heeft ook een eigen treinstation aan de Brabantse Lijn op het baanvak 's-Hertogenbosch naar Nijmegen. Rosmalen heeft ooit 2 stations gehad. Een bij Sprokkelbosch en een aan de Stationsstraat. Beide stations werden in 1938 gesloten. In 1981 kreeg Rosmalen weer een station, ditmaal aan het huidige Stationsplein, tegenover het toenmalige gemeentehuis aan de Hoff van Hollantlaan.
Rosmalen is ook per bus bereikbaar. Zo rijdt er dagelijks een buurtbus naar Veghel. Rosmalen wordt ook verzorgd door het stadsvervoer en streekvervoer van Arriva Personenvervoer Nederland.
[bewerk] Winkelen
In het Centrum zijn er veel winkels te vinden, voornamelijk (dames-)kledingwinkels en schoenenwinkels. De Dorpsstraat is het winkelhart van Rosmalen. In de Dorpsstraat heb je een klein winkelcentrum, de Vreeburgpassage. Deze geldt als doorloop tussen de Dorpsstraat en de Torenstraat.
Ten zuiden van de spoorlijn heb je in de Molenhoek de Molenhoekpassage. Iets verderop, aan de Oude Baan zijn er nog een paar buurtwinkeltjes. De wijk Sparrenburg had vroeger een eigen buurtwinkel. Deze is in 1997 definitief gesloten.
In het Centrum van de Groote Wielen komt er een winkelcentrum voor het stadsdeel De Groote Wielen. In deze wijk zal er ook een medisch centrum komen.
[bewerk] Trivia
- De klemtoon van Rosmalen ligt op Ros. Al wordt de naam Rosmalen in grote delen buiten Brabant verkeerd uitgesproken. Met de klemtoon op ma.
- In Rosmalens dialect wordt Rosmalen uitgesproken als Rusmolle, met klemtoon op Rus.
- Het volkslied van Rosmalen heeft dezelfde tekst en melodie als dat van Heerewaarden voor wat betreft het refrein. Alleen de plaatsnamen zijn veranderd. In het volkslied ligt de klemtoon wel op de tweede lettergreep.
- Tijdens Carnaval heet Rosmalen Zandhazendurp.
[bewerk] Externe links
Alles over Rosmalen
Beknopte geschiedenis Sint Lambertuskerk
Heemkundekring Rosmalen
Dorpsherinneringen door Krien van Hirtum
|
|
 |
|---|---|
| Hoofdplaats: Rosmalen | |
| Dorpen en Gehuchten: Bruggen | Hintham | Kruisstraat | Maliskamp | Sprokkelbosch |Varkenshoek | |
| Stadsdelen: De Groote Wielen | Rosmalen Noord | Rosmalen Zuid | |
| Wijken in Rosmalen: Avenue2 |Broekland | Centrum van de Groote Wielen | Centrum (Rosmalen) | Hintham Noord | Hintham Zuid | Hondsberg | Hoven | Kattenbosch | Lanen | Molenhoek | Overlaet | Sparrenburg | 't Ven |Vlietdijk |Watertuinen | |
| Bedrijventerreinen: Bedrijventerrein Brabantpoort | |
