Sterrenstelsel

Van Wikipedia

Een sterrenstelsel is een grote verzameling sterren die zich op relatief geringe onderlinge afstand bevinden. In elk sterrenstelsel is ook gas, stof en (waarschijnlijk) donkere materie aanwezig. Het systeem wordt bij elkaar gehouden door de eigen zwaartekracht. Sterrenstelsels hebben doorgaans een spiraalvormige, schijf- of bolvormige structuur, met daaromheen een bolvormige halo waarin de zwaartekracht ook nog invloed heeft.

De astronoom Lord Rosse gebruikte als eerste de term "spiraalnevel" voor de sterrenstelsels die hij bestudeerde. Hij besefte echter nog niet dat onze Melkweg een soortgelijk stelsel was en dat de stelsels die hij bestudeerde op grote afstand buiten onze Melkweg liggen. Pas in 1923 werd door Edwin Hubble aangetoond dat deze spiraalnevels sterrenstelsels waren die buiten ons eigen stelsel liggen.

Als de nachtelijke hemel bekeken wordt, zien we ongeveer in het centrum een strook van dicht op elkaar staande sterren, dat is het sterrenstelsel waar wij van deel uitmaken, de Melkweg. Het geheel daarvan vormt een enorme schijf die we op deze manier op de zijde bekijken, waardoor de sterren dichter opeen lijken te staan. De melkweg is alleen goed te zien bij een donkere hemel, wat in Nederland, vooral in de Randstad, en in grote delen van België niet voorkomt, als gevolg van de lichtvervuiling. Daar het zonnestelsel zelf deel uitmaakt van onze Melkweg, kunnen wij daarvan slechts een deel zien.

De Andromedanevel in het gelijknamige sterrenbeeld geeft een goed totaalbeeld van de figuur zoals ook onze Melkweg er uitziet. M51 in de Jachthonden (Canes Venatici) geeft een mooi bovenaanzicht.

[bewerk] Typen sterrenstelsels

De astronoom Edwin Hubble verzon een systeem om de verschillende vormen van sterrenstelsels in te delen. Het systeem kent drie hoofdgroepen:

• E: elliptische stelsels, variaties van E0 voor bolvormig tot E7 voor langgerekt; meestal weinig gas aanwezig
• S: Spiraalstelsels, variaties van Sa voor strak gewonden spiraal tot Sc voor los gewonden spiraal; meer gas dan in elliptische stelsels
• SB: Balkspiralen, variaties van SBa tot SBc, als boven

Daarnaast zijn er nog sterrenstelsels die niet aan bovenstaande vormen voldoen, deze worden Ir (van Irregular, onregelmatig) genoemd.

Later zijn er door anderen nog verfijningen aangebracht die bijvoorbeeld de gemiddelde spectraalklasse van de sterren, de 'kijkhoek' (recht van boven of op de zijkant) en de mate van concentratie aangeven. Volgens een van deze systemen zou de Andromedanevel klasse kS5 zijn.

[bewerk] Het ontstaan van sterrenstelsels

Na de oerknal bestond de materie in het heelal alleen maar uit waterstof (H) en helium (He) en vooral donkere materie. Door kleine verschillen in de dichtheid van vooral de donkere materie begonnen concentraties van materie te ontstaan. Na een paar honderd miljoen jaar was er onder invloed van de zwaartekracht zoveel bij elkaar geklonterd dat er zich uit het gas sterren konden vormen. Sterrenstelsels komen voornamelijk voor in groepen bestaande uit meerdere stelsels, zogenaamde clusters van sterrenstelsels.

Recent hebben onderzoekers ontdekt dat de meeste sterrenstelsels in het centrum waarschijnlijk een of meerdere zwarte gaten hebben.

{{{afb_links}}}	Astronomie	{{{afb_rechts}}}	{{{afb_groot}}}
Kosmologie - Planetologie - Heelal - Atmosfeer - Hemellichaam - Zonnestelsel - Melkwegstelsel - Oerknal - Planeet - Planetoïde - Komeet - Ster - Sterrenbeeld - Meteoroïde - Messierobject