Stripverhaal

Van Wikipedia

Het stripverhaal (ook beeldverhaal, comic of strip genoemd) is een van de oudste vormen van literatuur. Een stripverhaal wordt gevormd door een serie van afbeeldingen die een verhaal vormen. Een stripverhaal wordt gemaakt door een striptekenaar en een scenarist. Soms schrijft de tekenaar tevens het scenario, soms werken er meerdere personen aan het tekenwerk (schetsen, inkten, letteren) of aan het verhaal.

[bewerk] Geschiedenis

Een vroege vorm van het stripverhaal is het Tapijt van Bayeux. Op dit doek werden twee jaar na de slag bij Hastings de gebeurtenissen van deze slag uitgebeeld. Meso-Amerikaanse codices gaven mythologische verhalen weer door middel van een ingewikkeld systeem van afbeeldingen en logogrammen, wat dus min of meer hetzelfde systeem was als in hedendaagse stripverhalen. Ook de prehistorische afbeeldingen die in grotten zijn gevonden (zie Grotten van Lascaux) kunnen als een vroege vorm van het stripverhaal worden beschouwd hoewel hun ontstaan misschien mede is te danken aan het ontbreken van geschreven taal.

[bewerk] Krantenstrips in Amerika

Het moderne stripverhaal ontstond in de 19e eeuw ter verfraaiing van de kranten die toen een sterke opkomst doormaakten.

In het begin van de 20e eeuw verschenen in de Amerikaanse kranten de zogenaamde zondagsbijlagen waarin een aantal verschillende typen strips en verhalen werden gecombineerd. Ook deze waren voornamelijk bedoeld om de omzet te verhogen.

[bewerk] Jaren '30 Comics

Aan het eind van de dertiger jaren ontstonden in Amerika de eerst eigenlijke comics, goedkope boekjes met daarin fantastische verhalen of avonturen van bepaalde (terugkerende) hoofdfiguren. Het betrof hier voornamelijk de vorm van plaatjes met daarin de zogenaamde tekstballonnen. In de Tweede Wereldoorlog werd dit medium (de comic) door de Amerikaanse regering gebruikt om bepaalde informatie of goede wenken aan de soldaten in het veld over te brengen. Na de oorlog ontstond hieruit de Amerikaanse comic-cultuur met verhalen als Superman, Batman, Spiderman, The Fantastic Four en vele andere. Aangezien de vrouw in die tijd een ondergeschikte rol speelde, kwamen zij enkel als reddingsonderwerp in beeld. Pas later kwam Wonder Woman, Vampirella en andere krachtige vrouwelijke karakters aan bod. Er ontstond in de jaren negentig zelfs een woord voor bepaalde comics met vrouwelijke hoofdpersonen; "Bad Girl" comics alsook "Good Girl" art.

[bewerk] Klassieke Avonturenstrip in Nederland

In Nederland ontstond al in het eind van de 19e eeuw een soort stripverhaal met plaatjes en daaronder een stuk tekst. Deze stijl zette zich in de 20e eeuw door. Voorbeelden hiervan zijn Tom Poes door Marten Toonder, Kapitein Rob door Pieter Kuhn, Dick Bos door Alfred Mazure en Eric de Noorman door Hans G. Kresse. Het oudste bekende stripboek was een kleine uitvouwstrip, die was bedoeld als reclame van een bekende koffiefabrikant.

In België ontwikkelde Hergé met Kuifje een tekenstijl die later de klare lijn zou genoemd worden.

[bewerk] Lilliput-strips

Vanuit Amerika werden veel zg. Lilliput-stripboekjes vertaald en uitgegeven. Dit waren boekjes van zestien pagina's op strookjes-formaat. Voorbeelden zijn Tarzan, Akim, Tibor.

[bewerk] Striptijdschriften

Na de oorlog ontstond in Frankrijk, België en Nederland een uitgebreide cultuur van stripweek- en maandbladen en als uitvloeisel daarvan de stripboeken. Enkele voorbeelden van tijdshriften zijn Charlie, Pilote, Pep, Robbedoes en Eppo. Als uitvloeisel van deze bladen ontstonden stripreeksen als Kuifje, Suske en Wiske, Lucky Luke en Asterix.

[bewerk] Underground comics

Zie Underground strip voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Begin jaren '70 verschenen in Amerika voor het eerst de undergroundstrips. Deze waren een uiting overeenkomstig met het gedachtegoed van de hippiecultuur. De verhalen werden vooral gemaakt om taboes te doorbreken en stonden bol van de scenes over vrije seks en drugsgebruik. De tekenstijl was vaak ook psychedelisch van aard. De bekendste tekenaar van deze stroming is Robert Crumb, van zijn 'stripheld' Fritz the Cat zijn ook twee tekenfilms verschenen. Andere bekende tekenaars zijn Robert Williams, Victor Moscoso, S. Clay Wilson, Vaughn Bodé en Gilbert Shelton (Freak Brothers). Nederlandse tekenaars zijn Peter Pontiac, Joost Swarte, Theo van den Boogaard, Ever Meulen. Een uitgeverij die zich actief inzette was de Real free press.

[bewerk] De literaire beeldroman

In de jaren '80 werden er steeds meer strips gemaakt die ook voor een ouder publiek bestemd waren. Hugo Pratt maakte met zijn Balade van de zilte zee de eerste Europese striproman, die zich onttrok aan het keurslijf van 48 of 64 pagina's. Jacques Tardi, Comez, Francois Bourgeon en Enki Bilal zijn andere auteurs die zich tevens concentreerden op een volwassen publiek. Maus van Art Spiegelman is een andere bekende strip in dit genre, die wereldwijd onderscheiden werd met literaire prijzen.

[bewerk] Small press

Zie Small press voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de jaren negentig ontstond met het wegvallen van de grote stripbladen de small-pressstroming: kleine boekjes van opkomende tekenaars die ze zelf produceerden en uitgaven.

[bewerk] Culturele waardering

In Nederland wordt de strip veelal nog ervaren als inferieure lectuur. Slechts bekende klassieke series als Bommel en Asterix hebben een grote culturele waardering gekregen en worden ook op sommige scholen beschouwd als literatuur vanwege de dubbele bodem in de verhalen.

[bewerk] Andere landen in Europa

In het buitenland echter is de waardering voor strips anders. In Frankrijk, Italië en Spanje waardeert met dit medium als een volwaardige kunstvorm (de negende kunst). Striptekenaars zijn in Frankrijk net zo beroemd als literaire schrijvers, verschijnen regelmatig op televisie bij praatprogramma's en strips zijn in boekenwinkels net zo ruim vertegenwoordigd als bijvoorbeeld gewone romans. Boeken van Enki Bilal zijn voorpagina nieuws. Jacques Tardi wordt door de gerenomeerde franse literatuuruitgever Gallimard uitgegeven.

[bewerk] Amerika

Ook in Amerika waardeert men strip anders. De comic-verkoop heeft zeer hoge verkoop-oplages en tekenaars van meer cultureler georiënteerde strips illustreren tevens voor bladen als The New Yorker. Maus, uitgegeven door de amerikaanse literaire uitgeverij Pantheon, werd bekroond met een Pulitzer-prijs en ook Jimmy Corrigan van Chris Ware wordt in Amerika als een volwaardig kunstwerk beschouwd, zowel om de grafische als om de verhalende kwaliteit van dit werk. Ghost World van Daniel Clowes werd verfilmd.

[bewerk] Japan

Ook Japan kent een rijke striptraditie in de vorm van de Manga die in tegenstelling tot de westerse en amerikaanse strip ook veel door vrouwen en meisjes gelezen wordt.

[bewerk] België en Nederland

In franstalig België is een soortgelijke waardering voor strips als in Frankrijk. In het Nederlandse taalgebied in net als in Nederland voornamelijk belangstelling voor korte humorstrips als Doorzon en Fokke & Sukke die wekelijks in tijdschriften verschijnen. Verhalen op album-formaat zijn, op de alom bekende reeksen als Sukse & Wiske, Lucky Luke en Asterix etc. na, slechts verkrijgbaar in gespecialiseerde stripwinkels die door een apart alternatief stripdistributieorgaan van hun boeken voorzien worden.

[bewerk] Verschillende vormen van stripverhalen

De strip kan ruwweg in een aantal categorieën worden onderverdeeld, die elk populair zijn in een eigen regio:

een enkel plaatje, al dan niet voorzien van tekst, ook wel cartoon genoemd;
de gag-strip, een (meestal horizontale) strook bestaande uit een of meer plaatjes die een kort verhaal uitbeelden;
de pagina-strip;
een compleet verhaal dat over meerdere pagina's wordt afgebeeld:
- de comic, Amerikaans formaat stripboek van standaard 32 pagina's;
- het stripalbum, meestal 48 of 64 pagina's, soms 56 pagina's;
- de striproman of graphic novel, een stripboek met 'romandikte': minimaal 80 pagina's, maar meestal meer dan 100 pagina's.

Het stripverhaal staat ook wel bekend als de "negende kunstvorm".

[bewerk] Stripinformatiebladen

Het bekendste en meest toonaagevende maandelijkse tijdschrift die schrijft over strips is het Amerikaandse Comics journal. In Nederland zijn er twee grote stripinformatiebladen, de Zozolala en het Stripschrift. Stripschrift is het langst lopende stripinformatieblad ter wereld. Zozolala is een informatieblad dat gratis wordt weggegeven in veel stripboekenwinkels. Zozolala richt zich meer op de progressieve moderne, alternatieve strip. Stripschrift is algemener en behandelt ook veel oudere strips.

[bewerk] Museum

In Brussel bevindt zich het Belgisch Centrum van het Beeldverhaal (BCB), dat geheel gewijd is aan het werk van (met voornamelijk Belgische) striptekenaars en -scenaristen. In het centrum van deze stad vindt men ook enkele muurschilderingen van bekende stripfiguren.

Nederland beschikt pas sinds 2004 over een stripmuseum: in dat jaar opende burgemeester Jacques Wallage van Groningen in zijn stad het Nederlands Stripmuseum.

[bewerk] Uitgevers van Nederlandstalige strips

Arboris
Big Balloon
Casterman
Dargaud
Dupuis
Glenat
Le Lombard
Oog & Blik
Standaard Uitgeverij
Uitgeverij Silvester
Uitgeverij Talent
Sanoma uitgevers
Sherpa

[bewerk] Amerikaanse uitgevers

[bewerk] Superhelden

DC (vroeger bekend als National; tegenwoordig onderdeel van AOL-Time-Warner)
Marvel (vroeger ook wel Timely of Atlas geheten)
Dark Horse
Image
Speakeasy Comics
Devil's Due
Dynamic Entertainment
Harris Publications
Basement Comics
Broadsword Comics
Aspen Comics
Narwain Publishing
Avatar Press
Archie Comics

[bewerk] Underground & Graphic Novels

Drawn & Quarterly
Fantagraphics
Topshelf
Last Gasp
Kitchen Sink

[bewerk] Gestopte Amerikaanse uitgevers

Dell (geeft geen comics meer uit)
EC (nu onderdeel van AOL-Time-Warner oftewel Marvel)
Fawcett (geeft geen comics meer uit)
Valiant
Malibu Comics
Chaos! Comics (failliet)

[bewerk] Stripauteurs

Zie Lijst van stripauteurs

Zie Comic House

[bewerk] Stripverhalen

Zie Lijst van stripverhalen

Zie Lijst van stripfiguren

[bewerk] Stripbladen

[bewerk] Literatuur over comics

In de loop der jaren zijn er ook in de literatuur veel pagina's gewijd aan het fenomeen comics; zowel fictie als non-fictie. In het eerste genre is in 2001 'De Wonderlijke Avonturen van Kavalier en Clay' ('The Amazing Adventures of Kavalier and Clay') van Pulitzer Prize-winnaar Michael Chabon uitgekomen. Het verhaal gaat over twee jonge mannen die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in de VS hun eigen comic, 'The Escapist', maken.

[bewerk] Zie ook

[bewerk] Externe links

Lambiek - Encyclopedie van de Nederlandse stripgeschiedenis
Zilveren Dolfijn - Stripencyclopedie
ComicBase - Onder meer nieuws en recensies.
Stichting Beeldverhaal Nederland
Stripverhalen.net - Over strips van de Frans-Belgische school

{{{afb_links}}}	Strips	{{{afb_rechts}}}
Lijsten: Reeksen - Figuren - Tijdschriften - Auteurs Soorten: Manga - Klare lijn - Graphic novel - Fotostrip - Webstrip Zie ook: Literatuur - Animatie - Cartoon

Categorieën: Strip | Literair genre