Zwarte Zee

Van Wikipedia

Voor andere betekenissen van Zwarte Zee, zie Zwarte Zee (doorverwijspagina)

Zwarte Zee

Locatie	tussen Europa en Klein-Azië
Zee
Coördinaten
Oppervlakte	422.000 km²
Diepte (max.)	2210 m
Diepte (gem.)	m
Breedte
Max. breedte
Lengte
Overig
Luchtfoto

De Zwarte Zee ligt ingeklemd tussen Europa en Klein-Azië. De landen rond de Zwarte Zee zijn Turkije, Bulgarije, Roemenië, Rusland, Oekraïne en Georgië. De zee is bij Istanbul via de zee-engte van de Bosporus, de Zee van Marmara en de Dardanellen met de Egeïsche Zee en Middellandse Zee verbonden. Het diepste punt is 2210 meter. De oppervlakte bedraagt 422.000 km².

[bewerk] Geografische kenmerken

De Zwarte Zee wordt gevoed door vijf grote rivieren: de Donau, de Dnjepr, de Dnjestr, de Don en de Koeban. Verder zijn er vier rivieren die in Turkije ontspringen. Te weten van west naar oost, Sakarya, Kızılırmak, Yeşilırmak en de Çoruh. De laatste stroomt bij Batoemi in Georgië de zee in. Het kustgebied is in het westen en noorden vlak, maar in het oosten en zuiden en ook bij het schiereiland de Krim bergachtig. Ten oosten daarvan ligt de Zee van Azov.

Door de relatief nauwe verbinding tussen de Zwarte Zee en de Middellandse Zee lopen twee stromingen:

een oppervlakkige stroming met oppervlaktewater van de Zwarte Zee, dat een relatief laag zoutgehalte (ca. 18 ‰) heeft vanwege de overvloedige wateraanvoer door de grote rivieren;
een dieptestroming met veel zouter water (ca. 40 ‰) uit de Middellandse Zee.

Door het hogere soortelijk gewicht verspreidt het zoute dieptewater zich over de gehele bodem van de Zwarte Zee. Van menging met het oppervlaktewater is vrijwel geen sprake. Dit heeft tot gevolg dat er nagenoeg geen zuurstof wordt toegevoerd aan de diepere lagen. Beneden de 150 meter diepte is de Zwarte Zee een anoxische, dode zee, terwijl de oppervlaktewateren juist tamelijk visrijk zijn. Dode organische materie uit de bovenlaag zinkt in grote hoeveelheden naar de diepte, waar deze materie door de anaerobe bacteriën slechts gedeeltelijk wordt afgebroken. Hierbij komt zwavelwaterstof vrij, dat de diepere waterlagen vergiftigt.

[bewerk] De Zwarte-zeevloedgolf

Tot het 6e millennium v. Chr. was de Zwarte Zee een zoetwatermeer, dat nog niet in verbinding stond met de (zoute) Middellandse Zee (Ballard, 2001). Onderzoekers denken dat toentertijd het water ongeveer 155 m lager stond dan nu, waardoor het meer een ongeveer 150000 km² kleiner oppervlak had (de huidige Zee van Azov was bijvoorbeeld land. Dit was veroorzaakt door de laatste ijstijd toen het globale zeeniveau met zo'n 3 meter gedaald was door de grote hoeveelheid water dat in de ijskappen vastzat. Daarnaast was het klimaat aan de rand rond zo'n ijskap zeer droog, een ijswoestijn genaamd. De oorzaak daarvan was dat boven zo'n gletsjer een permanent hogedrukgebied lag die alle neerslag naar zich toetrok. Hierdoor krompen zowel de Zwarte Zee als de Middellandse Zee steeds verder waardoor er langs de kusten terrassen onstonden naarmate het water zich steeds verder terugtrok. Bij het einde van de ijstijd steeg het waterpeil in de Middellandse Zee veel sneller opnieuw door de verse instroom van water vanuit de Atlantische Oceaan. De Zwarte Zee werd enkel gevoed door enkele grote rivieren hierdoor onstond er een steeds groter hoogteverschil in het waterniveau tussen beide zeeën. Door de stijging van het water in de Middellandse Zee was de landengte van de Bosporus echter reeds jaren steeds kleiner geworden. Midden in deze landengte lag bovendien een dal dat tegenwoordig de Bosporus vormt. Door dit dal was het zoute water van de Middelandse Zee het bekken dat nu de Zwarte Zee vormt beginnen binnen stromen. Dit zorgde voor erosie in het dal waardoor de doorgang steeds dieper en breder werd. Geschat wordt dat het tussen de dertig en negentig dagen duurde eer deze vloedgolf het bekken van de Zwarte Zee opnieuw gevuld had. Bij deze ramp kwamen een onbekend aantal mensen en dieren om. Overlevenden zouden aan de basis liggen van het verhaal van de Zondvloed dat als eerste genoteerd werd in Uruk als een onderdeel van de verhalen rond Gilgamesj in het derde millenium voor Christus. Deze theorie wordt de Ryan&Pitman Noah's vloed hypothese genoemd.

Al bij al blijft deze theorie momenteel sterk omstreden en zijn er die op basis van Russisch (oa , Valentina Yanko-Homnach) onderzoek de gehele theorie afdoen als zeer onwaarschijnlijk. Duitse wetenschappers situeren hem dan eerder rond 5500 v. Chr. Uit al dit blijkt dat er nog zeer veel onderzoek gedaan moet worden en dat deze discussie de komende jaren nog geregeld in het nieuws zal komen.

[bewerk] De naam

In de oudheid werd de Zwarte Zee regelmatig bevaren door de Grieken, die deze zee aanduidden met de naam Pontos Euxeinos, de Gastvrije Zee. In feite was dat een geval van taboevermijding. De Zwarte Zee was juist berucht om zijn stormen in de herfst en winter. Oorspronkelijk werd zij daarom Pontos Axeinos genoemd, de Ongastvrije Zee. Maar de Griekse zeelui waren bang om met het gebruiken van deze naam de goden van de zee te provoceren en kozen daarom voor een eufemistische naam.

De slechte weersomstandigheden liggen stellig ten grondslag aan de Turkse naam Kara Deniz, waaraan de in de meeste moderne talen gangbare naam "Zwarte Zee" is afgeleid.