Bitwa pod Kircholmem
Z Wikipedii
| Bitwa pod Kircholmem Wojna o Inflanty 1600-1611 |
|||||||||||||||||
 Pieter Snayers, Bitwa pod Kircholmem, 1630 |
|||||||||||||||||
| Data | 27 września 1605 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Salaspils (Łotwa), 25 km od Rygi | ||||||||||||||||
| Wynik | zwycięstwo Polaków | ||||||||||||||||
| Przyczyna | zmagania o dominium Maris Baltici | ||||||||||||||||
| Terytorium | Inflanty | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Bitwa pod Kircholmem (obecnie miejscowość Salaspils na Łotwie, 25 km na południowy wschód od Rygi) – bitwa stoczona 27 września 1605 w czasie polsko-szwedzkiej wojny o Inflanty w latach 1600-1611. Przyczyną bitwy były zmagania o dominium Maris Baltici.
Spis treści |
[edytuj] Wstęp
Było to jedno z najświetniejszych zwycięstw I Rzeczypospolitej. Blisko czterotysięczna polsko-litewska armia pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza (1040 piechoty, 2500 jazdy i 4 bądź 7 dział, w tym oddziały kozackie i tatarskie), głównie dzięki twórczemu użyciu przez wodza polskiego husarii jako siły przełamującej, rozgromiła ponad trzykrotnie liczniejszą armię szwedzką pod dowództwem Karola IX Sudermańskiego (8,2 tys. piechoty, 2,5 tys. jazdy i 11 dział – oprócz Szwedów walczyli zaciężni żołnierze holenderscy, szkoccy i niemieccy).
Wojska Rzeczypospolitej straciły ok. 100 żołnierzy (200 zostało rannych), z czego tylko 13 husarzy i towarzyszy pancernych, oraz 150 koni. Niewielką liczbę zabitych tłumaczy się tym, że atak – i w jego konsekwencji zwycięstwo – nastąpiły bardzo szybko – a jeźdźcy kryli się za końskimi karkami. Jednak strata koni oznaczała wyeliminowanie z walki na dłuższy czas praktycznie całej chorągwi jazdy, gdyż długo ćwiczone konie husarskie były trudne do zastąpienia.
Szwedzi stracili ok. 6-7,5 tys. żołnierzy (znaczna część padła w czasie ucieczki), czyli ponad połowę stanu osobowego armii, z czego wielu dowódców, m.in. gen. Andersa Lenartssona, Fryderyka, ks. Lüneburskiego. Sam Karol IX ocalał jedynie dzięki rajtarowi Henrykowi Wrede, który oddał swego konia monarsze, co przypłacił życiem. Ponadto Szwedzi zostali zmuszeni do odstąpienia od oblężenia Rygi.
Zwycięstwo, choć efektowne i rozstrzygające kampanię 1605 roku, nie przyniosło zwycięstwa strategicznego – zaangażowanie na kilku frontach sił Rzeczypospolitej dało Szwecji szansę odbudować siły i zdobyć Inflanty, a następca Karola IX – Gustaw II Adolf na stałe anektował Inflanty do swojego królestwa oraz zaatakował inne ziemie Rzeczypospolitej.
[edytuj] Przebieg bitwy
J. K. Chodkiewicz w celu "rozmontowania" obronnego szyku Szwedów nakazał swym wojskom udawany odwrót zboczem wzgórza. Obawiając się wymknięcia słabego przeciwnika Karol IX nakazał Szwedom nacierać pod górę, popełnił też drugi błąd wysyłając do pierwszego starcia zaledwie połowę swoich żołnierzy. Rozwijając się do ataku kawaleria Karola IX ustawiła się – na modę zachodnią – na skrzydłach piechoty. Szwedzi liczyli, że zdołają ostrzelać przeciwników kilkoma salwami.
Chodkiewicz zadziałał błyskawicznie – jego piechota i artyleria ostrzelały wspinających się pod górę Szwedów, a następujący zaraz potem atak husarii zaskoczył ich całkowicie. Lekka jazda Skandynawów nie mogąc w walce wręcz powstrzymać najlepszej kawalerii Europy rzuciła się po kilkunastu minutach walki do ucieczki, mieszając znajdujące się z tyłu rezerwy szwedzkie. Karol IX podjął dwie nieudane próby powstrzymania goniących jego żołnierzy oddziałów litewskich, ale przy drugiej sam o mało nie zginął. W tej sytuacji zrezygnował z bitwy i wycofał się wraz z ocalałymi z pogromu kawalerzystami, pozostawiając na miejscu pierwszego starcia swoją pozbawioną osłony piechotę i armaty. Padły one łatwo łupem Litwinów.
[edytuj] Literatura
- Tadeusz M. Nowak, Jan Wimmer, Historia oręża polskiego 963-1795, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981, ISBN 8321401333.
- Henryk Wisner, Kircholm 1605, Bellona 2005, ISBN 83-11-10032-2
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Kircholm 1605 (pdf) - szczegółowe opracowanie poświęcone kampanii w Inflantach oraz bitwie pod Kircholmem, przygotowane z okazji 400. rocznicy bitwy. Tekst zawiera m.in. rozdział nt. obchodów tej rocznicy na Łotwie, 27 września 2005 r.
