Jaworze (województwo śląskie)
Z Wikipedii
Współrzędne: 49°48' N 018°56' E
| Jaworze | |
| Województwo | śląskie |
| Powiat | bielski |
| Gmina | Jaworze |
| Powierzchnia | 21,23 km2 km² |
| Położenie | 49° 48' N 18° 56' E |
| Liczba mieszkańców • liczba ludności |
6 195 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
33 |
| Kod pocztowy | 43-384 |
| Tablice rejestracyjne | SBI |
|
Położenie na mapie Polski
  Jaworze
|
|
Jaworze (niem. Ernsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Jaworze, na Śląsku Cieszyńskim.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.
Miejscowość jest siedzibą gminy Jaworze, która swym zasięgiem obejmuję tylko tę miejscowość. Wójtem jest Zdzisław Bylok.
[edytuj] Historia
1302 - 1305 - pierwsze zapiski dotyczące Jaworza w księgach biskupstwa wrocławskiego. Według tradycji Wiola córka księcia Mieszka Cieszyńskiego, budującej się wsi nadała nazwę Jaworze.
1369 - książę cieszyński Przemysław I Noszak przejeżdżał przez Jaworze udając sie do Łowicza na spotkanie z królem Kazimierzem Wielkim i Ludwikiem Węgierskim, gdzie wystąpił jako sojusznik Polski w przygotowanej wojnie o przyłączenie Śląska do Polski.
1410 - Bolesław I Cieszyński ze swoim wojskiem drogą przez Jaworze ruszył pod Grunwald
1434 - pierwsze zapisane w dokumentach nazwisko właściciela - Mikołaj von Arnsdorf
1440 - zapis w księgach Uniwersytetu Jagiellońskiego imienia pierwszego studenta z Jaworza - Jan syn Andrzeja
Lata 60. XVI wieku – książę cieszyński Wacław III Adam utworzył Księstwo Bielskie i włączył doń Jaworze, które podzielono na trzy dzielnice: Jaworze Dolne, Jaworze Górne i Jaworze Średnie, należące do trzech właścicieli: Jana, Melchiora i Aleksandra Jaworskich. Kolejnymi właścicielami Jaworza byli Piotr Górecki (1613-1631), Jan Bludowski do 1654, Centnarowie Schlickowie, Starzyńscy, Klochowie
1654 – Habsburgowie przejęli Jaworze wraz z Księstwem Cieszyńskim
13 sierpnia 1683 – tzw. drogą solną przez Jaworze przemaszerowała pod dowództwem hetmana Mikołaja Sieniawskiego część armii polskiej zmierzającej pod Wiedeń
1701 - hrabia Arnold Leopold Laszowski nabył Jaworze Dolne od hrabiego Ferdynanda Henryka Sobka
1759 - syn Arnolda Jerzy Ludwik Laszowski kupił Jaworze Górne, później Średnie. Po jego śmierci wieś przejęła córka Julia, następnie jej brat Jerzy Adam, potem mąż Julii - Arnold Saint-Genois
1772 - przez Jaworze uciekała do Cieszyna tzw "generalność" konfederatów barskich z marszałkiem Michałem Janem Pacem i biskupem Adamem Krasińskim. Do tej generalności przedzierał się tajny kurier spod Baru - Józef Wybicki, późniejszy autor hymnu narodowego.
1782 - wybudowano kościół ewangelicki
1798 - na wierzchołku wzgórza Goruszka (411 m.), znajdującym się w centrum Jaworza, baronowie Saint-Genois d'Anneaucourt, ówcześni właściciele tej miejscowości, wybudowali glorietę. Na tę datę budowy wskazuje napis "1798" wyryty pod dachem na jednej z kolumn. W roku 2003 przeprowadzono remont kapitalny glorietty i uporządkowano rozległy park.
1802 - wybudowano kościół katolicki
1813 - pod Lipsk, w swoją ostatnią drogę przez Jaworze jechał książę Józef Poniatowski z resztkami wiernych ułanów, wśród których był Kazimierz Brodziński zachwycający się w swoich pamiętnikach porządkiem, czystością, oświatą i przywiązaniem do polskości ludu cieszyńskiego.
1862 - Śląski Urząd Krajowy w Opawie zatwierdził Jaworze jako uzdrowisko. Maurycy Saint Genois i jego syn Filip wybudowali pomieszczenia uzdrowiskowe i otworzyli atrakcyjny przypałacowy park dla kuracjuszy. Pierwszym znanym kuracjuszem leczącym się tutaj był Karol Szajnocha.
1870 -1890 Jaworze rozkwitło jako uzdrowisko. Leczono w nim choroby układu oddechowego, pokarmowego, nerwowego oraz krążenia. Odkrywcą i propagatorem Jaworza jako uzdrowiska był Wincenty Pol. Wraz z Polem w Jaworzu przebywali malarz Aleksander Kotsis oraz profesor Fryderyk Skobel. Gościł też w uzdrowisku Jan Karłowicz.
1873 - powstała Ochotnicza Straż Pożarna
1888 - wybudowano linię kolejową i stację na obrzeżu Jaworza i Jasienicy
1896 - wakacje spędziła tutaj Maria Konopnicka.
koniec XIX wieku - materiały do pracy o kościołach drewnianych na Śląsku zbierał w Jaworzu ks. Józef Londzin.
1902 - założono szkołę w Jaworzu-Nałężu
1906 - Jaworze kupił hrabia Jan Larisch
1910 - otwarto polską szkołę w Jaworzu Średnim
1918 - część budynków i urządzeń zdrojowych przejął dr Zygmunt Czop i kontynuował tradycje uzdrowiskowe
1927 - 1930 - Jerzy Czop syn Zygmunta wybudował nowy zakład leczniczy. Zakład ten działał do wybuchu II wojny światowej. Przebywała tutaj wielokrotnie Maria Dąbrowska, przebywali i leczyli się Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Stanisław Ligoń, Mira Zimińska-Sygietyńska, Zofia Kossak-Szczucka, Gustaw Morcinek, Melchior Wańkowicz oraz Jan Parandowski, który tutaj kończył pisać "Dysk olimpijski". W Jaworzu miał willę premier Janusz Jędrzejewicz, przyjeżdżał też jego brat-minister oświaty profesor Wacław Jędrzejewicz oraz pisarz Jerzy Zawieyski.
1945 - wojenne przemarsze wojsk zakończyły oddziały Armii Czerwonej pod dowództwem generała Andrieja Greczki.
Po wojnie tradycje uzdrowiskowe kontynuował Beskidzki Zespół Leczniczo Rehabilitacyjny w Jaworzu. Jego pierwszą dyrektorką była dr med. Maria Niżegorodcew, która skupiła zespół wybitnych polskich specjalistów do walki z gruźlicą płuc. Pracowali tutaj profesorowie: S.Grochmak, Fr.Groer, M.Ciećkiewicz i S. Hornung. Wypracowane tu metody leczenia zostały rozszerzone na cały kraj.
Zobacz też: Jaworze, Jaworze Dolne, Jaworze Górne
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy i zdjęcia satelitarne:
