Karkonosze
Z Wikipedii
| Karkonosze (Krkonoše) | |
 Panorama Karkonoszy - widok od strony Wielkiego Szyszaka w kierunku Śnieżki |
|
| Megaregion | Pozaalpejska Europa Środkowa |
| Prowincja | Masyw Czeski |
| Podprowincja | Sudety z Przedgórzem Sudeckim |
| Makroregion | Sudety Zachodnie |
| Mezoregion | Karkonosze Krkonoše |
Karkonosze (pol. n. tradyc. do 1946 Góry Olbrzymie, czes. Krkonoše, czes. gwar. góral. Kerkonoše, niem. Riesengebirge, ang. Giant Mountains) (332.37) - najwyższe pasmo górskie Sudetów, położone na pograniczu Czech i Polski. Ich najwyższy szczyt to Śnieżka (1603,15 m n.p.m.).
Spis treści |
[edytuj] Rzeźba Karkonoszy
W rzeźbie Karkonoszy wyróżnia się dwa grzbiety o przebiegu wschód-zachód oraz grzbiety południowe, tzw. "Rozsochy". Grzbiet główny rozciąga się od Przełęczy Szklarskiej do Przełęczy Okraj; dzieli się na Grzbiet Śląski, Grzbiet Czarny i Grzbiet Kowarski.
[edytuj] Budowa geologiczna
Geologicznie rzecz biorąc, Karkonosze są starymi górami. Należą do jednostki geologicznej zwanej blokiem karkonosko-izerskim, a ich obecne ukształtowanie jest wynikiem waryscyjskich ruchów górotwórczych, po których nastąpił okres denudacji i erozji, który doprowadził do zniszczenia skał okrywy i odsłonięcia głębinowych granitów. Łączna powierzchnia wynosi około 650 km2, z czego na terytorium Polski znajduje się niecała 1/3 - około 185 km2. W skład bloku karkonosko-izerskiego wchodzą również Góry i Pogórze Izerskie, Kotlina Jeleniogórska oraz Rudawy Janowickie.
Zasadniczy masyw został ponownie wydźwignięty w orogenezie alpejskiej (trzeciorzęd), ale jego poszczególne części podniosły się nierównomiernie, podzielone uskokami i spękaniami, częściowo wypełnionymi przez skały wylewne. Ruch ten objął Karkonosze, ale Kotlina Jeleniogórska nie została podniesiona.
Południowa i wschodnia część gór zbudowana jest z serii skalnych - ordowickich i sylurskich: zlepieńców, fyllitów i zieleńców oraz proterozoicznych: gnejsów, granitów rumburskich i łupków łyszczykowych. Zachodnia część głównego grzbietu gór oraz północne pogórze jest zbudowane z granitu warycyjskiego. W Polsce jest on nazywany granitem karkonoskim, a w Czechach karkonosko-izerskim.
Po ustaniu alpejskich ruchów górotwórczych nastąpił okres silnej erozji, nasilony zwłaszcza w czasie zlodowaceń i po ustąpieniu lądolodu. Powstały wtedy najbardziej atrakcyjne elementy rzeźby Karkonoszy, nadające niektórym ich fragmentom znamiona wysokich gór typu alpejskiego. Najbardziej charakterystycznymi śladami tego okresu są kotły polodowcowe o skalistych ścianach, u których podnóży leżą stożki usypowe i napływowe, niżej zaś moreny denne, czołowe i boczne, stawy i jeziora cyrkowe, średnie i wysokie torfowiska. Wietrzenie w wysokogórskim, niemal polarnym, klimacie doprowadziło do powstania znamiennych wieńców gruzowych, kopców darniowych (thufurów), gruntów strukturalnych, gołoborzy, rynien gruzowych, a przede wszystkim niezliczonych skałek, którymi Karkonosze są wręcz usiane i które stanowią o ich turystycznej atrakcyjności. Na ich powierzchniach można znaleźć dobrze wykształcone kociołki wietrzeniowe, a w łożyskach rzek i potoków - marmity, czyli garnki polodowcowe, będące lejowatymi zagłębieniami w skałach koryta o średnicach oraz głębokościach dochodzących nawet do kilku metrów. Wytworzone zostały głównie w okresie polodowcowym przez wirujące w wodzie kamienie, żłobiące studzienki.
[edytuj] Flora
Chociaż szata roślinna Karkonoszy została znacznie przekształcona przez działalność człowieka, należy do najbogatszych i najcenniejszych w całych Sudetach. Góry te, mimo niewielkiej wysokości, posiadają wyraźnie ukształtowane i zróżnicowane piętra roślinne. Ze względu na ostry klimat, położone są one nawet o kilkaset metrów niżej niż w innych górach wysokich (choćby Tatrach). Przeważnie im wyższe piętro, tym lepiej zachowana jest pierwotna przyroda, ale w Karkonoszach szczytowe i grzbietowe partie są łatwo dostępne i zostały już znacznie przekształcone przez człowieka.
Piętro podgórskie (do około 500 m n.p.m.) zostało praktycznie w całości zamienione w łąki i pola uprawne, występują tylko nieliczne zagajniki mieszane.
Piętro regla dolnego (do około 1000 m n.p.m.) dawniej stanowiły lasy mieszane, z przewagą buka, zaś obecnie zostały w większości zastąpione borami świerkowymi. Pierwotne fragmenty regla dolnego zachowały się w rejonie enklaw parku narodowego - na Chojniku i w okolicach Wodospadu Szklarki.
Piętro regla górnego (do około 1250 m n.p.m.) stanowiły zwarte lasy świerkowe, wcześniej zastąpione już świerkami sadzonymi przez człowieka, często z odmian nizinnych, a więc niedostosowanych do tutejszych warunków. Między innymi to stało się przyczyną łatwego ich zniszczenia w końcu lat 70. Tutejsze lasy, od lat narażone na kwaśne deszcze spowodowane przemysłową emisją zanieczyszczeń z licznych niemieckich, czeskich i polskich elektrowni opalanych węglem brunatnym, padły łatwą ofiarą masowo występującej wskaźnicy modrzewianeczki. Larwy tego owada zjadają młode igliwie, w wyniku czego usychają całe wyrośnięte drzewa. Na górnej granicy regla świerki przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska, czy jarzębina.
Jeszcze wyżej (do około 1450 m n.p.m.) sięga piętro kosodrzewiny, w którym przeważają połacie tego gatunku sosny górskiej oraz zioło- i traworośla.
Wreszcie w najwyższym piętrze subalpejskim dominują gatunki zielne i porosty naskalne. Zresztą właśnie roślinność zielna i krzewiasta jest tu gatunkowo najbogatsza i wśród niej występuje najwięcej typowo górskich, chronionych, a czasem nawet endemicznych odmian. Interesujące są też torfowiska wysokie z niewielkimi stawkami-oczkami.
[edytuj] Fauna
Świat zwierzęcy Karkonoszy jest skromniejszy, a wynika to z faktu, iż od dawna Karkonosze były penetrowane przez ludzi. Dlatego od kilku stuleci nie pojawiają się tu duże drapieżniki - ich śladem są tylko nazwy takie, jak Niedźwiadki, Wilcza Poręba, Gawry. Żyje tu natomiast sporo zwierzyny płowej, niżej dzików i drobniejszych ssaków. Na początku XX w. sprowadzono z Korsyki muflony, zwane także owcami górskimi. Bogaty jest świat ptaków, a najbogatszy - bezkręgowców, wśród których znajduje się najwięcej gatunków chronionych i endemicznych. Najlepiej obecnie przyrodniczo zachowanymi rejonami Karkonoszy są rezerwaty ścisłe oraz podnóża Lasockiego Grzbietu (doliny Złotnej i Srebrnika).
[edytuj] Klimat
Chociaż Karkonosze nie należą do gór wysokich, klimat w nich panujący odpowiada właśnie europejskim górom wysokim - jest znacznie ostrzejszy, niż wynikałoby to z ich wysokości. Średnia roczna temperatura dla Śnieżki wynosi 0,4°C, dla Szrenicy 1,9°C, zaś dla Karpacza czy Szklarskiej Poręby oscyluje już wokół 6,0°C. Roczna suma opadów na Śnieżce przekracza 1200 mm, na Szrenicy i Wielkim Szyszaku nawet 1400 mm. Jeżeli dodać do tego częste silne wiatry (nierzadko huraganowe), zjawiska fenowe (odpowiednik halnego w Tatrach) i gwałtowne zmiany pogody, to Karkonosze mogą okazać się dla wędrowców bardzo niebezpieczne.
Charakterystyczne dla Karkonoszy są w zimie osady w postaci szreni lub szadzi, pokrywające lodowymi igiełkami drzewa i budynki.
[edytuj] Park narodowy
W celu ochrony najcenniejszych elementów tamtejszej przyrody utworzono w 1959 roku Karkonoski Park Narodowy, który w roku 1992 został włączony do transgranicznego rezerwatu biosfery UNESCO Karkonosze/Krkonoše (MAB = Man and the Biosphere).KPN powstał 16.01.59r.
[edytuj] Atrakcje turystyczne
Głównymi ośrodkami turystycznymi Karkonoszy są: Jelenia Góra, Szklarska Poręba oraz Karpacz. Oprócz krajobrazów Sudety znane są z wód leczniczych i uzdrowisk (na przykład w Cieplicach Śląskich).
[edytuj] Pochodzenie nazwy
Nazwa Karkonosze ma długi rodowód. Pierwsza nazwa gór pojawia się w II w. n.e. - grecki geograf Ptolemeusz, Karkonosze opisał na mapie Korkonotoi. Następnie używane były też nazwy: Montes Niviferi (Góry Śnieżne), Gigantei (Góry Olbrzymie), bądź w języku niemieckim Schneegebirge lub Riesengebirge. W polskich opisach podróżniczych z wieków VIII-XIX używana jest nazwa Karkonosze (K. Ujejski, 1847 r.) jak i Góry Olbrzymie (W. Pol, 1847 r.) . Prawdopodobnie nazwa wywodzi się z prastarego pierwiastka Kar, oznaczającego kamień lub górę.
[edytuj] Zagospodarowanie turystyczne
Za podstawową formę zagospodarowania turystycznego uważa się bazę noclegową, Przede wszystkim tzw. bazę otwartą, czyli taką, która jest ogólnie dostępna, należą do niej: różnego rodzaju miejsca w hotelach, domach wycieczkowych, schroniskach czy pensjonatach. Dzisiaj dla turystyki górskiej największe znaczenie mają schroniska oraz tzw. prywatne kwatery. Wiele schronisk powstałych w czasach PRL-u dzisiaj uważa się za przestarzałe, w związku, z czym wymagają one przebudowy. Często jednak brak funduszy, zmusza właścicieli do zamykania ośrodków, a co za tym idzie daje to możliwość nowym firmom budowlanym, których przedsięwzięcia kierowane są powszechną dostępnością. Ostatnie lata przyniosły zjawisko budowy nowych, dobrze wyposażonych pensjonatów, które wyróżniają się nie tylko swoją oryginalnością, ale także przystosowaniem dla osób niepełnosprawnych.
Poruszając kwestię osób niepełnosprawnych, powinniśmy zwrócić uwagę, na to, że nie zawsze niepełnosprawny spotyka się z niezbędnymi mu udogodnieniami. Pomijając trudności związane z transportem, często skazany jest na przeszkody nie do pokonania już na miejscu swojego wypoczynku (pobytu). Coraz częściej jednak władze administracyjne miejscowości wczasowych myślą o niepełnosprawnych. Nie zmienia to jednak, w większości przypadków, faktu, iż organizując jakikolwiek wyjazd, człowiek niepełnosprawny musi zawzięcie szukać dogodnego mu miejsca do pobytu.
Niewiele, bowiem obiektów posiada ofertę dla osób przykutych do wózka inwalidzkiego. Chodzi tu oczywiście o podjazdy, windy a nawet samo przystosowanie pokoi i łazienek. Przecież wczasy osób niepełnosprawnych to nie tylko rehabilitacja, chcą oni tak samo jak inni ludzie wyjechać gdzieś wyłącznie w celu miłego spędzenia czasu.
Nawiązując do tematu, nie należy zapominać o sprawach przystosowania samych szlaków turystycznych dla osób niepełnosprawnych. Co roku w ramach „Górskiej Rehabilitacji” w Karkonoszach odbywają się obozy wspinaczkowe przeznaczone dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Specyficzne dla tego miejsca jest sieć asfaltowych ścieżek, które przebiegają w bezpośrednim sąsiedztwie skał, a zarazem stanowią dogodny dojazd dla osób mających problemy ruchowe. Należy tutaj dodać, iż w lipcu 2006 roku „Śnieżka została zdobyta” przez osobę poruszającą się, na co dzień, na wózku inwalidzkim.
Ważnym elementem zagospodarowania turystycznego są urządzenia techniczne Projekty ich budowy w Karkonoszach maja bardzo długa historię. Jeszcze przed I wojną światową opracowany został plan budowy kolejki zębatej na Śnieżkę, jednak projekt ten nie został zrealizowany. Ale już do końca 1945 roku w Karkonoszach funkcjonowały dwa wyciągi terenowe w Szklarskiej Porębie. Potrzeby narciarstwa zjazdowego, zaspokajane są przez czynne sezonowo wyciągi typu orczykowego i zaczepnego. Jeżeli idzie natomiast o saneczkarstwo, które uznawane jest za dyscyplinę sportową, konieczne stało się utrzymywanie w Karpaczu kilku torów saneczkowych.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Karkonosze
- Karkonosze - legendy, miejsca, szlaki, geologia, klimat
- Karkonosze z lotu ptaka
- Karkonosze - informacja, opisy, historia
- Karkonosze - noclegi, informacje, kamery internetowe
- Karkonosze
- Karkonosze - informacje i fotografie
- Karkonosze - informacje
- Karkonosze - galeria fotografii
- Karkonosze - forum internetowe
- Szklarska Poręba Karkonosze
