Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gnieźnie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Archikatedra gnieźnieńska od południowego zachodu

Archikatedra gnieźnieńska od wschodu

Archikatedra gnieźnieńska - gotycki kościół katedralny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie.

[edytuj] Kalendarium Archikatedry

kon. IX wieku - prostokątne oratorium jednonawowe.
ok. 970 - budowa świątyni na planie krzyża (o kształcie treflowym) przez Mieszka I.
977 - pogrzeb księżnej Dąbrówki, żony księcia Polan Mieszka I.
kon. X wieku - budowa świątyni na planie prostokąta przez Bolesława Chrobrego.
999 - pogrzeb św. Wojciecha, kanonizowanego później przez papieża Sylwestra II, mianowanie arcybiskupem Radzima Gaudentego.
7 marca a 15 marca 1000 - pielgrzymka cesarza Ottona III do grobu św. Wojciecha, Zjazd gnieźnieński, I metropolia kościelna w Polsce.
1018 - pożar świątyni jednonawowej.
1018-1025 - budowa świątyni trójnawowej, dwuwieżowej.
1025 - koronacja księcia Bolesława I Chrobrego.
1025 - koronacja Mieszka II Lamberta.
1038 - najazd księcia czeskiego Brzetysława I i zniszczenie świątyni.
poł. XI wieku - budowa świątyni romańskiej.
1064 - konsekracja świątyni.
ok. 1090 - katastrofa budowlana części wschodniej świątyni.
1097 - konsekracja po usunięciu szkód budowlanych.
1076 - koronacja księcia Bolesława II Śmiałego.
1103-1104 - synod z udziałem legata papieskiego.
1113 - pielgrzymka pokutna księcia Bolesława III Krzywoustego.
1127 - uroczystości odnalezienia i umieszczenia w Archikatedrze głowy św. Wojciecha.
ok. 1175 - fundacja brązowych (spiżowych) Drzwi Gnieźnieńskich.
1177 - wielki zjazd, gdzie książę Mieszko III Stary wystąpił jako "dux totius Poloniae".
1295 - koronacja księcia Przemysła II.
1300 - ostatnia koronacja Wacława II, króla czeskiego.
1331 - najazd Krzyżaków i zniszczenie świątyni.
1342 - początek budowy świątyni gotyckiej (na miejscu poprzedniej romańskiej) przez abpa Jarosława Bogorię Skotnickiego.
1358 - przyjęcie króla Kazimierza III Wielkiego w prezbiterium przez abpa Jarosława Bogorię Skotnickiego z kapitułą archikatedralną.
ok. 1390 - koniec budowy prezbiterium i nawy.
1613 - pożar dachów i chełmów wież.
1620, 17 marca - Adam z Wągrowca zostaje wezwany, by wypróbować nowe organy (poprzednie zostały zniszczone w czasie pożaru)
1641-1652 - przebudowa wnętrza w stylu barokowym przez prym. Macieja Łubieńskiego.
1760 - kolejny pożar dachów i chełmów wież oraz zapadnięcie się sklepienia prezbiterium.
1761-1767 - przebudowa wnętrza w stylu klasycystycznym z elementami przemijającego stylu barokowego przez prym. Władysława Łubieńskiego.
1931 - tytuł Bazyliki mniejszej z nadania papieża Piusa XI.
1945 - kolejny pożar chełmów wież i dachów spowodowany ostrzałem artyleryjskim pocisków zapalających przez Rosjan oraz częściowe zniszczenie gotyckiego sklepienia w emporze międzywieżowej, a w następstwie tego również organów (w dwa dni po ucieczce Niemców).
1953-1965 - restauracja świątyni w stylu gotyckim tzw. regotyzacja (usunięcie z prezbiterium i nawy głównej wystroju barokowego i przywrócenie im form gotyckich).
3 czerwca 1979 - wizyta największego z Polaków papieża Jana Pawła II (obecnie Sługi Bożego).
3 czerwca 1997 - II Zjazd gnieżnieński w 1000 rocznicę śmierci św. Wojciecha (ponowna wizyta papieża Jana Pawła II oraz siedmiu prezydentów państw Europy środ. i wschod.).
12 marca 2000 - III Zjazd gnieźnieński w rocznicę Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa (wizyta pięciu prezydentów państw Europy środ. i wschod.).
15 marca-16 marca 2003 - IV Zjazd gnieźnieński pod hasłem "Quo Vadis Europo?" (udział ponad 600 osób z ponad 200 miejscowości i 80 ruchów katolickich).
12 marca-14 marca 2004 - V Zjazd gnieźnieński w przededniu akcesji 10 nowych państw do UE (udział 700 reprezentantów wielu ruchów i stowarzyszeń chrześcijańskich z Zachodu i Wschodu).
16 września-18 września 2005 - VI Zjazd gnieźnieński pod hasłem "Europa dialogu" (udział 800 zaproszonych osobistości życia politycznego, religijnego i społecznego 15 państw Europy).

[edytuj] Wnętrze Archikatedry

Budowla trójnawowa, typu bazylikowego z prezbiterium i ambitem z poł. XIV wieku, najstarszymi częściami Archikatedry (miejsca ostatniego spoczynku wielu wybitnych, zasłużonych dla niej i kościoła w Polsce postaci). Poniżej opis planu pomieszczeń na poziomie przyziemia:

01. prezbiterium, a w nim:

barokowa złocona konfesja, a pod nią wczesnobarokowy relikwiarz - trumienka z cyzelowanej, trybowanej blachy srebrnej z 1662 (z właściwym relikwiarzem - trumienką wewnątrz to jest drewnianą prawdopodobnie cedrową skrzynką z XII wieku pokrytą płaskorzeźbami) ze szczątkami św. Wojciecha (restaurowana w 1987 po słynnej kradzieży), a za nią płyta nagrobna św. Wojciecha z czerwonego marmuru ze średniowiecznej tumby z 1480.
stylowy złocony tron prymasowski z 1835, a przed nim nieco nowszy złocony klęcznik z herbem prym. Stefana kardynała Wyszyńskiego (po stronie północnej).
fotele dla członków kapituły metropolitalnej (z obu stron).
belka tęczowa z gotyckim krucyfiksem z drzewa lipowego z ok. 1430, a pod nią od lewej ambona, główny ołtarz ofiarny z herbami na ścianach bocznych abpa Henryka Muszyńskiego, metropolity gnieźnieńskiego (ze strony północnej) i papieża Jana Pawła II (ze strony południowej) oraz chrzcielnica z nakryciem w kształcie ośmiokątnej piramidy z blachy miedzianej z I poł. XV wieku.

02. nawa główna, a w niej:

krzesła dla wiernych.

03. ambit i 04. nawy boczne (północna i południowa), a w nich ławki dla wiernych z obu stron i wokół nich:

płyta nagrobna prym. Jakuba z Sienna - z brązu z końca XV wieku.
cztery płyty nagrobne fundacji prym. Jana Łaskiego.
pomnik kard. Stefana Wyszyńskiego (prymasa tysiąclecia) z 1982.
płyta nagrobna kardynała Zbigniewa Oleśnickiego - z czerwonego marmuru.

Wieniec pomieszczeń dookoła:

05. kapitularz stary (między wieżami, z wejściem do pomieszczenia lewego w podstawie wieży południowej).

06. pomieszczenie w podstawie wieży północnej (z wejściem do podziemia).

07. pomieszczenie przywieżowe północne (obecnie sklep pamiątkarski).

08. kruchta północna z dużymi dwuskrzydłowymi drzwiami od zewnątrz i gotyckim portalem wewnątrz z ok. 1400 z tympanonem Ukrzyżowania wykonanym ze sztucznego kamienia (z wejściami do sklepu pamiątkarskiego oraz biura pielgrzyma i kawiarni przykatedralnej).

09. drewniane, dwuskrzydłowe drzwi frontowe (z ruchomą niegdyś częścią skrzydła lewego) z 1900 dawnej biblioteki archikatedralnej (obecnie biuro pielgrzyma na parterze i kawiarnia przykatedralna na piętrze z wejściem od wewnątrz kruchty północnej).

10. kaplica prymasa Potockiego, w jej krypcie byli pochowani: 1738 - prym. Teodor Potocki, 1829 - prym. Ignacy Krasicki (um. 1801), 1939 - bp Antoni Laubitz, 1956 - inf. Aleksy Brasse.

11. kaplica prym. Sprowskiego (Bożego Ciała), w jej krypcie byli pochowani: 1464 - prym. Jan Sprowski, 1693 - bp Wojciech Stawowski, 1721 - prym. Stanisław Szembek.

12. kaplica Doktorów (św. Jana Nepomucena), w jej krypcie byli pochowani: kan. Jasicki, kan. Oczko, kan. Kantecki, kan. Robertson, kan. Balcer Pstrokoński.

13. zakrystia wikariacka z mniejszymi jednoskrzydłowymi drzwiami od zewnątrz.

14. zakrystia prałacka.

15. kaplica św. Walentego, w jej krypcie byli pochowani wikariusze katedralni.

16. kaplica Pana Jezusa, w jej krypcie byli pochowani kanonicy gnieźnieńscy.

17. kaplica prym. Gembickiego (Niepokalanego Poczęcia NMP), w jej krypcie był pochowany prym. Wawrzyniec Gembicki.

18. kaplica Kołudzkich, w jej krypcie byli pochowani księża Kołudzcy.

19. kaplica prym. Olszowskiego (św. Andrzeja), w jej krypcie byli pochowani: 1454 - prym. Władysław Oporowski, 1677 - prym. Andrzej Olszowski.

20. kaplica Bogorii (MB Częstochowskiej), w jej krypcie byli pochowani: 1376 - abp Jarosław Bogoria Skotnicki, 1685 - prym. Jan Wydżga.

21. kaplica św. Stanisława (sufragana Jana Gniazdowskiego - sufragańska), w jej krypcie byli pochowani: 1608 - bp Jan Gniazdowski, 1661 - kan. Stanisław Sławieński.

22. kaplica prym. Baranowskiego, w jej krypcie był pochowany 1615 - prym. Wojciech Baranowski. (Łowicz?)

23. kaplica prym. Dzierzgowskiego (św. Mikołaja), w jej krypcie był pochowany 1559 - prym. Mikołaj Dzieżgowski.

24. kruchta południowa z mniejszymi dwuskrzydłowymi drzwiami od zewnątrz (dawna kaplica św. Józefa).

25. kaplica prym. Łubieńskiego lub Łubieńskich, w jej krypcie byli pochowani: 1480 - prym. Jakub z Sienna, 1537 - prym. Andrzej Krzycki, 1652 - prym. Maciej Łubieński, 1926 - prym. Edmund kardynał Dalbor. Obecnie przy kaplicy pod nawą południową spoczywa sześć trumien arcybiskupów i prymasów Polski:

prym. Jan Łaski 1456-1531,
prym. Maciej Drzewicki 1467-1535,
prym. Maciej Łubieński 1572-1652,
prym. Teodor Potocki 1664-1738,
prym. Ignacy Krasicki 1735-1801,
prym. Edmund kardynał Dalbor 1868-1926.

26. kapitularz nowy na piętrze z przedsionkiem na parterze (dawna kaplica kanoników Chebdów).

27. kruchta południowa z dużymi dwuskrzydłowymi drzwiami od zewnątrz, portalem wewnątrz z 2 poł. XIV wieku z tympanonem Sądu Ostatecznego i osadzonymi w nim romańskimi, brązowymi, dwuskrzydłowymi Drzwiami Gnieźnieńskimi z ok. 1175.

28. pomieszczenie przywieżowe południowe (obecnie kasa biletowa).

29. pomieszczenie w podstawie wieży południowej - prawe (z wejściem do kasy, na chór i obie wieże).

30. pomieszczenie w podstawie wieży południowej - lewe (zaplecze kapitularza starego).

na zewnątrz: