Liberalizm
Z Wikipedii
| Ten artykuł jest częścią serii Liberalizm  |
|
Nurty i kierunki Liberałowie Organizacje liberalne Międzynarodówka Liberalna Tematy powiązane |
| edytuj ten szablon |
Liberalizm (z łac. liberalis – wolnościowy, od łac. liber – wolny) jest to ideologia, kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest nadrzędną wartością. Najogólniej mówiąc liberalizm odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną (aczkolwiek w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego.
Liberalizm wywodzi się z okresu Oświecenia. Skupiał on zwolenników tej epoki i związanych z nią nurtów filozoficznych. Postulował przeprowadzenie szeregu reform społeczno-politycznych, takich jak zniesienie ustroju feudalnego, ograniczenie przywilejów szlacheckich, zastąpienie pańszczyzny wolnością gospodarczą, wprowadzenie równości obywateli wobec prawa, ograniczenie roli Kościoła, zniesienie monarchii i absolutyzmu, wprowadzenie demokracji opartej na konstytucyjnej zasadzie trójpodziału władzy czy też respektowanie praw człowieka, swobód obywatelskich i zasad tolerancji. W opozycji do liberalizmu pojawiła się ideologia konserwatywna, broniąca "starego ładu", odrzucająca indywidualizm, stawiająca wyżej znaczenie wspólnoty niż prawa jednostki, krytykująca demokrację i próby zniesienia hierarchicznego ustroju społecznego, przywiązana do tradycji oraz religii postrzeganej jako źródło wartości.
W 1823 roku we Francji odbyło się spotkanie grupy liberałów, na którym przyjęto dokument ("Plan liberałów na rzecz wzmocnienia rewolucji") w którym to zawarte były postulaty nawiązania intensywnych stosunków pomiędzy liberałami z innych krajów. Na spotkaniu w Genewie z 1924 r. powołano do życia Międzynarodowe Porozumienie Partii Radykalnych i Podobnych Partii Demokratycznych, na czele którego stanął francuz M.F. Buisson. W kwietniu 1947 roku w Oksfordzie odbył się kongres założycielski Międzynarodówki Liberalnej.
Klasyczny liberalizm stracił już swoją rację bytu, gdyż wszelkie jego postulaty zostały w praktyce zrealizowane. Nie mniej jednak odwołuje się do niego wiele współczesnych nurtów politycznych:
- Europejski liberalizm - opowiada się za rozszerzeniem zakresu swobód obywatelskich (liberalizm polityczny) oraz ograniczeniem ingerencji państwa w rynek (liberalizm gospodarczy). Typowy przedstawiciel to ELDR.
- Amerykański liberalizm - postuluje zwiększenie roli państwa, zarówno w sferze społecznej jak i w gospodarce, celem wyrównania szans. W poglądach ekonomicznych bliższy europejskiej socjaldemokracji niż europejskiemu liberalizmowi. Typowi przedstawiciele: część amerykańskiej Partii Demokratycznej.
- Katolicki liberalizm - zespół poglądów wyznawanych przez katolików aprobujących ideologię liberalną i dążących do tego, by Kościół uznał ustrój społeczny oraz polityczny opierający się na liberalizmie. Ruch ten ma swoją genezę w rewolucji francuskiej.
- Konserwatywny liberalizm - charakteryzuje się konserwatyzmem światopoglądowym, natomiast w sferze ekonomi opiera się na klasycznym liberalizmie ekonomicznym takich ekonomistów jak Milton Friedman czy Ludwig von Mises. Partie konserwatywno-liberalne w Europie zachodniej praktycznie nie występują. W USA znacząca część Republikanów ma poglądy konserwatywno-liberalne. W Polsce mianem partii konserwatywno-liberalnej określa się Unię Polityki Realnej.
- Libertarianizm - opowiada się za ograniczeniem państwa do roli "nocnego stróża", i wycofaniem go z zajmowania się zarówno gospodarką jak i sprawami społecznymi. Typowi przedstawiciele: amerykańska Partia Libertariańska.
- Neoliberalizm - kierunek we współczesnej ekonomii przyjmujący za podstawę funkcjonowania gospodarki wolną grę sił rynkowych, lecz dopuszczający ingerencję państwa w określonym zakresie
- Zielony liberalizm - termin odnoszący się do liberałów którzy inkorporowali część założeń zielonej polityki do swojej ideologii.
Spis treści |
[edytuj] Liberalizm ekonomiczny
Liberalizm ekonomiczny (leseferyzm) postuluje wycofanie się państwa z ingerencji w gospodarkę. Postuluje prywatyzację, deregulację, obniżenie podatków i barier celnych.
Ekonomiczny liberalizm jest przeciwny socjaldemokratycznemu modelowi państwa opiekuńczego. Europejscy liberałowie nie są generalnie przeciwni umiarkowanej ingerencji państwa w służbę zdrowia, edukację, emerytury, walkę z biedą i bezrobociem. Konserwatywni liberałowie i libertarianie postulują ograniczenie roli państwa również w tych dziedzinach, proponując całkowitą prywatyzację lub mieszane modele prywatno-państwowe (jak np. w polskim zreformowanym systemie emerytalnym).
Liberałowie nie postulują bezpośredniej walki z biedą i bezrobociem. Sposobem rozwiązania tych problemów jest obniżenie podatków, a tym samym pozostawienie w kieszeni podatnika pieniędzy na inwestycje, które to tworzą miejsca pracy i powodują obniżenie poziomu bezrobocia.
[edytuj] Liberalizm społeczny
Liberalizm społeczny jest za zachowaniem i rozszerzeniem praw i wolności obywatelskich, takich jak wolność słowa, wolność prasy, wolność religii itd. Partie liberalne są świeckie, choć niekoniecznie antyklerykalne. Pod tym względem do partii liberalnych zalicza się też partie lewicowe i centrolewicowe.
Europejscy i amerykańscy liberałowie są za równouprawnieniem niezależnie od płci i rasy, w tym prawom zakazującym dyskryminacji w miejscu pracy. Duża część liberałów jest za prawem do aborcji, do eutanazji, dekryminalizacją niektórych środków psychoaktywnych i równymi prawami dla homoseksualistów, w tym za prawnym uznaniem związków partnerskich choć niekoniecznie nadaniem im tych samych praw, jakie posiadają małżeństwa. Poglądy te odrzuca konserwatywny liberalizm.
Kontrowersje w środowiskach liberalnych budzi podejście do sprawy narkotyków, które w modelowym kapitalizmie byłyby towarem jak każdy inny, sterowanym tylko kwestią popytu i podaży, dlatego idea legalizacji posiadania i obrotu wszelkimi środkami odurzającymi budzi sprzeciw części środowisk liberalnych.
[edytuj] Liberalizm klasyczny
Klasyczne poglądy liberalne cechuje nastawienie, że ani rząd, ani żadna grupa czy jednostka społeczna, nie powinny w żaden sposób zakłócać wolności jednostki, a jedynym dopuszczalnym zniewoleniem jest sytuacja, gdy jednostka stanowi rzeczywiste zagrożenie dla czyjejś wolności lub mienia. Państwo liberalne nie powinno "wtrącać się" w sprawy swoich obywateli, a podstawą budowania praw powinny być prawa naturalne.
Klasyczny liberalizm był za demokracją, jednak z zapewnieniem ochrony mniejszości przed tyranią większości.
Ekonomicznie klasyczny liberalizm był za polityką laissez faire i przeciw merkantylizmowi. Zgodnie z jego założeniami, ingerencja państwa w gospodarkę jest niepotrzebna, a nawet bardzo szkodliwa, gdyż biedzie najlepiej potrafi zaradzić szybko rozwijająca się gospodarka.
[edytuj] Przykłady
Istnieją projekty związane z utworzeniem niezależnych quasi-państw o ustroju liberalnym.
[edytuj] Zobacz też
- Bertrand Russell
- lumpenliberalizm
- obywatelstwo
- państwo
- wolność
- wolność słowa
- Forum Liberalne
- liberalny system polityczny
