Stanisław ze Szczepanowa

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Treść tego hasła może nie być zgodna z zasadami neutralności przyjętymi w Wikipedii.
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.

Stanisław ze Szczepanowa

Herb

Dewiza	Victor sub gladio Zwycięzca pod mieczem
Data wyboru	1072
Urodzony	26 lipca 1030
Zmarł	11 kwietnia 1079

Stanisław ze Szczepanowa lub Stanisław Szczepanowski herbu Prus (ur. 26 lipca 1030 w Szczepanowie, zm. 11 kwietnia 1079 w Krakowie) — polski duchowny katolicki, biskup krakowski, męczennik, święty, patron Polski.

Atrybuty: Przedstawiany w szatach biskupich. U nóg postać wskrzeszonego rycerza Piotra z Piotrawina.

Ówczesny biskup krakowski Lambert wyznaczył go na swego następcę. W 1072 za zgodą księcia Bolesława Śmiałego został konsekrowany na biskupa krakowskiego.

Spis treści

1 Spór między Bolesławem Śmiałym a św. Stanisławem
2 Kult św. Stanisława
3 Św. Stanisław w sztuce
4 Zobacz też
5 Literatura
6 Film
7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Spór między Bolesławem Śmiałym a św. Stanisławem

Nie są znane dokładne przyczyny sporu, jaki powstał pomiędzy nim a królem. Gall Anonim, piszący swą Kronikę trzydzieści kilka lat po śmierci biskupa Stanisława, doskonale znał przyczyny konfliktu, lecz w swoim dziele świadomie pominął ów wątek. Relacja Galla Anonima pozostaje do dziś jedynym ówczesnym źródłem pisanym. Od Galla dowiadujemy się, że biskup popełnił zdradę, za którą król wydał go na śmierć przez obcięcie członków.

Autorem żywota św. Stanisława znanego w 2 wersjach, krótszej Vita minor i dłuższej Vita maior jest Wincenty z Kielc.

Pierwsza wersja: Wersja pozostawiona przez Wincentego Kadłubka mówi, że stanął w obronie niewiernych żon rycerzy walczących na wyprawie kijowskiej, które król rozkazał okrutnie ukarać, mimo iż ich mężowie im przebaczyli. Król rozkazał swoim sługom zabicie biskupa w kościele na Skałce w czasie odprawiania przez niego mszy świętej, a gdy ci nie chcieli sam własnoręcznie zamordował świętego.

"Zabójstwo św. Stanisława", Jan Matejko

Druga wersja: Profesor Tadeusz Wojciechowski w swojej pracy z 1904 r. Szkice historyczne jedenastego wieku wysuwa tezę, iż św. Stanisław został skazany za zdradę narodu. Twierdzenie to opiera na Kronice Galla Anonima, gdzie sam autor nazywa go traditor episcopus - zdrajca. Słowo "traditor" jest wieloznaczne. Sam Gall używał je w kilku znaczeniach. W Kronice zastosował je w sumie 13 razy, ale tylko trzykrotnie na określenie zdrady polegającej na konszachtach z nieprzyjacielem zewnętrznym. W średniowiecznej łacinie zdrajców określano częściej słowem "proditor". Według tej tezy przedmiotem sporu pomiędzy Bolesławem Śmiałym a św. Stanisławem były nie "niewierne żony", lecz władza w młodym państwie polskim. Wojciechowski stwierdził, że Stanisław reprezentował inną frakcję polityczną - przeciwną królowi, a pochlebną interesom wielkich feudałów oraz cesarzowi niemieckiemu Henrykowi IV i królowi czeskiemu Wratysławowi. Spisek został odkryty, a Stanisław, na mocy sądu arcybiskupiego, został za zdradę króla skazany na śmierć przez poćwiartowanie członków.

św. Stanisław ze Szczepanowa jako patron Królestwa Polskiego

[edytuj] Kult św. Stanisława

Kult świętego Stanisława rozpoczął się z chwilą przeniesienia jego zwłok, dokonanego w 10 lat po jego śmierci - jeszcze za życia Władysława Hermana, brata królewskiego. Powstała później legenda o rozbiciu dzielnicowym Polski, jako karze za ten czyn świętokradczy (za taki uważano właśnie zamordowanie biskupa); Polska rozpadła się tak jak członki ćwiartowanego biskupa. Oczekiwano jednak cudu za wstawiennictwem Stanisława, jako patrona zjednoczenia. Ślady kultu świętego Stanisława na Śląsku pochodzą jeszcze z przed roku 1163 (płaskorzeźba w kościele świętego Wincentego na Olbinie pod Wrocławiem przedstawiająca męczeństwo świętego Stanisława). Z terenów poza Polską można wskazać na dwunastowieczną chrzcielnicę w Tryde pod Lundem w Szwecji (sceny z procesu o wieś Piotrowin i męczeństwo biskupa.) Starania mające na celu rozpoczęcie procesu kanonizacyjnego rozpoczęto pod wpływem analogicznej historii w Anglii (Thomas Becket). 17 września 1253 r. w bazylice świętego Franciszka w Asyżu Stanisław został kanonizowany przez papieża Innocentego IV. Został wpisany do Martyrologium rzymskiego na dzień 8 maja. W Polsce od II połowy XII wieku rozwinął się kult Świętego Stanisława, a katedra wawelska w Krakowie jest pod jego wezwaniem. Również w Krakowie znajduje się jego sanktuarium w kościele Paulinów na Skałce. W 1765 król Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Świętego Stanisława. W roku 1963 papież Jan XXIII ustanowił świętego Stanisława wraz ze Świętym Wojciechem i NMP Królową Polski pierwszorzędnym Patronem Polski. Nie ma pewności, że relikwie przechowywane w katedrze na Wawelu są relikwiami św. Stanisława.

Rzeźba z kościoła pw. Świętego Józefa w Muszynie

[edytuj] Św. Stanisław w sztuce

W ikonografi osobę polskiego świętego przedstawia się w szatach pontyfikalnych. Jego atrybuty to orzeł, pastorał, umarły Piotrowin. Najstarszym zachowanym do naszych czasów cyklem ikonograficznym przedstawiającym żywot świętego stanowią ilustracje z Legendarium Andegaweńskiego pochodzącym z ok. 1333 roku. W wieku XV rośnie liczba przedstawień polskiego świętego. Od tego czasu ukazuje się go zazwyczaj z postacią wskrzeszonego Piotra, który w miarę upływu czasu przedstawiany jest w ikonografi jako postać o coraz mniejszych rozmiarach. Najczęstrzymi scenami pojawiającymi się w średniowiecznych cyklach ikonograficznych związanych z legendą o świętym są: kupno wsi Piotrawin, wskrzeszenie Piotra, Piotr zeznający przed królem, zabójstwo Stanisława, posiekanie zwłok, pilnowanie fragmentów ciała świętego przez cztery orły, pogrzeb. Św. Stanisławowi zostały poświęcone dwa wielkie dzieła muzyczne. Pierwszym jest oficjum rymowane Historia gloriosissimi Stanislai Wincentego z Kielczy, napisane na uroczystość kanonizacji lub translacji (z którego pochodzi sławny hymn Gaude, mater Polonia (ok. 1253)), drugim - Beatus Vir Henryka Mikołaja Góreckiego, zamówiony w 1978 przez (jeszcze) kardynała Karola Wojtyłę na 900-lecie męczeństwa świętego, w prawykonany w 1979 i dedykowany już papieżowi Janowi Pawłowi II. Przez ostatnie dwanaście lat swego życia Franciszek Liszt pisał oratorium Św. Stanisław, nie dokończył go jednak. Kilka lat temu Paul Munson zebrał istniejące fragmenty i skompletował dwie sceny (I i IV); pozwoliło to wydać płytę CD z nagraniem utworu oraz wprowadzić utwór do sal koncertowych.

[edytuj] Zobacz też

Historia Polski (do 1138)

[edytuj] Literatura

Marian Plezia, Dookoła sprawy świętego Stanisława. Studium źródłoznawcze, w Analecta Cracoviensa, 1979 (XI) (II wyd.: Kraków 2003).
Fiorella Simoni, L'immagine di Stanislao di Cracovia nella produzione storico-letteraria tra XII e XIII secolo, w Franciscana - Bollettono della Società internazionale di studi francescani, 2004 (VI).
Małgorzata Koskowska, Święty Stanisław ze Szczepanowa, Niepokalanów 1997.
Krzysztof Rafał Prokop, Poczet biskupów krakowskich, Kraków 2004.
Norbert Wójtowicz, Cnotliwe życie nie zawsze stanowi gwarant wywyższenia, Szewska Pasja, R.2 (1997), nr 2–3 (10–11).
Józef Ignacy Kraszewski, Boleszczyce.