Typologia antropologiczna

Z Wikipedii

Typologia antropologiczna – dział antropologii mający na celu opisanie zróżnicowania systematycznego wewnątrz gatunku Homo sapiens.

Spis treści 1 Historia i uwagi 2 Klasyfikacja 2.1 Czarni 2.2 Biali 3 Zobacz też 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia i uwagi

W 1756 Karol Linneusz wyróżnił rasy ludzkie w zależności od zajmowanych kontynentów: Homo europaeus, Homo asiaticus, Homo afer, Homo americanus. Inna klasyfikacja Linneusza opierała się na podziale wg barwy skóry i wprowadzała nazwy: Homo albus, Homo cupreus, Homo badius, Homo niger i Homo fuscus.

W 1784 J. F. Blumenbach zaproponował nową terminologię, mówiąc o rasach: kaukaskiej, amerykańskiej, mongolskiej, etiopskiej i malajskiej.

W 1812 G. Cuvier zastosował kryterium barwy skóry i podzielił gatunek ludzki na trzy wielkie rasy (odmiany): białą, żółtą i czarną. Ten zasadniczy podział utrzymał się do dziś. Jan Czekanowski (1882–1965) za Cuvierem – przyjął istnienie trzech odmian, jednak w ich ramach wyróżnił 6 ras, z których trzy stanowią tzw. czyste formy odmianowe (rasa nordyczna, laponoidalna i nigrycka), a trzy – tzw. wtórne - powstałe w wyniku ustabilizowania się krzyżówek między formami czystymi (śródziemnomorska, armenoidalna i arktyczna).

Wielu współczesnych badaczy na podstawie badań genetycznych kwestionuje w ogóle sens typologii antropologicznej, gdyż okazało się, że ludzie o tym samym kolorze skóry wykazują większe zróżnicowanie genetyczne w obrębie własnej grupy niż w porównaniu z ludźmi o odmiennym kolorze skóry. Należy jednak pamiętać, że "odmiana" w założeniu nie jest jednak wyróżniana na podstawie różnic genetycznych, a fenotypowych. Ponadto inne badania genetyczne, zwłaszcza związane z epidemiologią (głównie chorób, w których rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne) wykazują zależność między rasą a częstością zachorowań na daną chorobę niezależnie od miejsca zamieszkania.

[edytuj] Klasyfikacja

I. Podział ras i typów człowieka według polskiego profesora Jana Czekanowskiego ( źródło: Czekanowski J., Człowek w czasie i przestrzeni, Warszawa 1967; Zarys Antropologii Polski, Warszawa 1934).

Odmiany:

1. Czarna ( - negroidzi Afryki subsaharyjskiej, wysp Azji płd-wschodniej, Melanezji i Australii)
2. Żółta ( - mongoloidzi Azji północnej i wschodniej)
3. Biała ( - europeidzi Europy, zachodniej Azji i północnej Afryki)

Biali dzielą się na:

• rasa nordyczna - wzrost wysoki, smukła budowa ciała, krótki tułów, długie kończyny, wąskie dłonie i stopy, biała skóra o różowawym odcieniu, niebieskie oczy, jasne popielatawe włosy, wąski i prosty nos, podłużna twarz i wydłużona głowa. Przykłady fotograficzne

• rasa śródziemnomorska - dosyć niski wzrost, dłuższy tułów, śniada skóra, ciemnie włosy o odcieniu kasztanowatym, ciemne oczy, dosyć wąski nos, owalna twarz i bardzo wydłużona głowa Przykłady 8-9

• rasa laponoidalna - niski wzrost; krępa, silna budowa ciała; małe, szerokie dłonie i stopy o wysokim podbiciu; krótkie kończyny; Przykłady fotograficzne 1-3

• rasa armenoidalna- wzrost średni, skóra matowo biała, włosy i oczy bardzo ciemne, skrajnie krótka głowa o płasko ściętej potylicy, długa ku dołowi zwężającą się twarz i wąski a bardzo wydatny nos orli Przykłady fotograficzne

• typ orientalny - wykazujący nawiązania armenoidalne, odznacza się dosyć wysokim wzrostem, smukłą budową ciała, ciemno-sniadą skóra o żółtwaym odcieniu, czarnymi kedzierzawymi włosami, wydłużoną głową, wąskim nosem i wąską twarzą

• typ paleoeuropeidalny (kromanioidalny) ma cechować zespolenie długogłowości z króką i szeroką twarzą, szerokim nosem, jasnymi oczyma i jasnymi włosamio rudawym odcieniu (typ Brünn i po części typ Borreby według klasyfikacji Coona).

• typ paleoazjatycki - odcina się od poprzedniego ciemniejszą pigmentacją. Niekiedy występuję dysharmonijna pigmentacja: jasne oczy przy ciemnych włosach. Szkielet jest ciężki a czaszka masywna(typ Brünn i po części typ Borreby według klasyfikacji Coona).

Typy mieszane:

• typ subnordyczny - mieszaniec rasy nordycznej i laponoidalnej, jasno pigmentowany, wykazuje tendencje do odcieni ciemniejszych w porównaniu z przedstawicielami rasy nordycznej. Jest on wzrostu średniego o budowie krępej, krótkogłowy, szerokolicy o nosie średnio szerokim Przykłady fotograficzne 1-6

• typ dynarski - mieszaniec rasy armenoidalnej i nordycznej, wyróżnia się jasną skórą, ciemnymi włosami, przy szerokiej skali odcieniu oczu, wysokim wzrostem, krótkogłowością, długą, trójkątna twarzą, wąskim garbatym nosem smukłą budową ciała i dużymi stopami Przykłady fotograficzne

• typ północno-zachodni - mieszaniec rasy nordycznej i śródziemnomorskiej, jasna, często piegowata skóra, z tendencją do zespolenia z jaskrawo rudymi włosami, względnie dysharmonijna pigmentacja oczu i włosów (włosy ciemne, oczy jasne radziej odwrotnie), głowa wydłużona, długa dosyć szeroka twarz, wąski nos, wysoki wzrost i smukła budowa ciała (podtypy anglosaski i Tronder (jasno i rudowłosi) i podtypy atlantyckie (ciemnowłosi) - według klasyfikacji Coona) Przykłady fotograficzne, Przykłady fotograficzne 7-9

• typ litoralny - mieszaniec rasy armenoidalnej i śródziemnomorskiej, nie różni się pod względem pigmentacji od właściwych śródziemnomorców. Jest natomiast wyższy o ciężkiej budowie ciała, pośredniogłowy, z twarzą szeroką i nosem nieco szerszym (podtyp zdynarycyzowany według klasyfikacji Coona) Przykład 1, Przykład 7

• typ sublaponoidalny - mieszaniec rasy śródziemnomorskiej i laponoidalnej, uderza licznymi właściwościami przypominającymi typ paleoazjatycki. Różni się jednak bardziej zaokrągloną głową i węższym nosem (jeden z wariantów typu alpejskiego według klasyfikacji Coona)Przykład 2

• typ alpejski - mieszaniec rasy armenoidalnej i laponoidalnej, skóra dosyć jasna, włosy ciemne, oczy piwne lub ciemne, twarz średnio długa, dosyć wąski nos, głowa okrągła i wzrost dosyć niski, na pograniczu średniego Przykłady 1-4, Przykłady

---

II. Inną metodę klasyfikacji zaproponował harvardzki profesor Carleton S. Coon w latach 60. XX wieku.Poniżej podział odmian ludzkich w jego ujęciu:

Odmiany:

1. Australoids (australoidzi Australii <Aborygeni>, Oceanii i południowo-wschodniej Azji)
2. Capoids (khoisanoidzi, obecnie reprezentowana przez szczątkowe populacje z południowo-zachodniej Afryki, Buszmenów i Hotentotów)
3. Congoids (negroidzi Afryki)
4. Europeids (europeidzi Europy, zachodniej Azji i północnej Afryki)
5. Mongoloids (mongoloidzi Azji północnej i wschodniej)
6. Amerindians (Indianie amerykańscy, pochodna mongoloidów, wyróżniani spośród nich, głównie na podstawie cech genetycznych).

Odmiany dzielą się na główne rasy a wśród nich można wyróżnić typy i podtypy:

[edytuj] Czarni

1. Odmiana australoidalna dzieli się na 2 główne rasy:

• Aborygenów, czyli tubylców Australii.
• Papuasów i Melanezyjczyków.

2. Odmiana khoisanoidalna i negroidalna, przez wielu antropologów są grupowane w jedną odmianę, mimo że występują między nimi znaczące różnice morfologiczne i genetyczne. Khoisanoidzi w czystej postaci to Buszmeni. Hotentoci to mieszanka z negroidami. Negroidzi dzielą się na Pigmejów, Murzynów i Nilotów. Ludy Etiopii i Somalii są w znacznym stopniu wymieszane z europeidami.

[edytuj] Biali

3. Odmiana europeidalna dzieli się na:

I. Rasa górnopaleolityczna - typy tu wymienione są umieszczone razem tylko ze względu na ich bardzo dalekie, datujące się na Górny Paleolit pokrewieństwo (Borreby, Brunn, alpejski, uralski, laponoidalny). Są one obecnie zbyt zróżnicowane, by opisywać je razem, dlatego podzielone zostały na odrębne grupy.

A. Grupa środkowo-zachodnia (w Polsce reprezentuje go 15% populacji)

• alpejski

B. Grupa północno-wschodnia

• laponoidalny
• typ uralski(w Polsce reprezentuje go 5% populacji)

C. Grupa północno-zachodnia (kromaniońska)

• typ Borreby
• typ Brünn

II. Rasa śródziemnomorska

A.

• typ klasyczny śródziemnomorski
  • wariant iberyjsko-insularny
  • wariant Muge
• podtyp zdynarycyzowany
• typ orientalny
• typ atlantycko-śródziemnomorski
• typ wschodniośródziemnomorski
• typ południowośródziemnomorski
• typ irano-afgański
• typ północnoindyjski

B. Typy mieszane alpejsko-śródziemnomorskie:

Choć są to mieszanki, to nie nazywa się ich podtypami ze względu na czas kiedy się ukształtowały (około 4000 lat temu) i wynikającą z tego stabilizację cech antropologicznych.

• dynarski (w Polsce reprezentuje go 10% populacji)
• armenoidalny

III. Rasa nordyczna:

Typy proto-nordyczne:

• typ Danubian
• typ Corded

Obecne typy nordyczne:

• typ halsztacko-nordyczny (w Polsce reprezentuje go 8% populacji)
• typ celtycko-nordyczny

Podtypy mieszane rasy nordyckiej ze śródziemnomorską i górnopaleolityczną:

A. Podtypy mieszane między typami należącymi do rasy górnopaleolitycznej (kromaniońskiej) i nordyckiej:

• podtyp anglosaski (Anglo-Saxon)
• podtyp Tronder
• podtyp Fälish

B. Podtypy atlantyckie (północnozachodnie) – mieszanki z typem atlantycko-śródziemnomorskim:

• podtyp północno-atlantycki
• podtyp paleo-atlantycki

C. Podtypy wschodnie (mieszanki z typem uralskim):

• podtyp Neo-Danubian (w Polsce reprezentuje go 37% populacji)
• podtyp wschodnio-bałtycki (East-Baltic) (w Polsce reprezentuje go 5% populacji)

D. Podtypy południowe (mieszanki z typami dynarskim i alpejskim), (w Polsce reprezentuje je 20% populacji):

• podtyp Noric
• podtyp subnordyczny

Źródła:

1. Coon. C. S., Races of Europe, London 1939 - http://www.snpa.nordish.net/racesofeurope.htm
2. Coon C. S., The Living Races of Man, New York 1965

[edytuj] Zobacz też

• rasizm
• rasogeneza

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Ludność i genetyka (pdf)