Rasizm
Z Wikipedii
Rasizm (z fr. le racisme od la race – ród, rasa, grupa spokrewnionych) – ideologia oraz wypływające z niej zachowania przyjmujące założenie wyższości niektórych ras ludzi nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi". Większość ideologów rasizmu opiera się na różnicach w wyglądzie ludzi.
Rasizm nigdy nie był ideologią jednolitą, zmieniał się i ewoluował, toteż nie istnieje modelowy wzór rasizmu – jego istotę można badać wyłącznie poprzez historię.
Spis treści |
[edytuj] Rasizm i badania naukowe
Podobnie jak większość ideologii, rasizm stara się wspierać swoje założenia przy użyciu danych naukowych. M.in. paranauką, którą posiłkowali się naziści była frenologia, oparta na badaniu kształtu czaszki ludzkiej i jej prawdopodobnego związku z inteligencją i cechami charakteru.
[edytuj] Koncept "rasy"
Koncept "rasy" ludzkiej jest wielce kontrowersyjny. Z racji tego, ze od wielu wieków termin ten używany był głównie w kontekście dyskryminacji ze względu na kolor skóry lub pochodzenie, jego stosowanie w sferze publicznej jest dzisiaj kojarzone z tą właśnie tradycją. Część naukowców utrzymuje, że często, z punktu widzenia genetyki, różnice między dwiema osobami tej samej "rasy" (negroidalnej, kaukaskiej, itp.) są większe niż między przedstawicielami dwóch różnych ras, co dowodzi, że koncept rasy nie ma pokrycia w rzeczywistości, i nie wiąże się z charakterystycznymi zdolnościami i cechami.
[edytuj] Genetyczne dziedzictwo
Wydaje się jednak, że w pewnym kontekście należałoby zachować koncept "rasy". Rozpoznanie istnienia ras przez współczesnych biologów nie ma nic wspólnego z ich hierarchizacją, nie pociąga ono też za sobą twierdzenia o istotnej różnicy miedzy nimi. Zmiany w postrzeganiu pojęcia "rasy" dokonują się na naszych oczach. W 2000 i w 2001 można było czytać w piśmie Nature Genetics:
- "To, ze rasa w tym kontekście nie jest terminem naukowym, jest rzeczą przyjętą przez ogół naukowców – jest to przekaz, który winien być bez końca przypominany" (Editorial "Census, Race, and Genetics", Nature Genetics 24, 2000, s. 97)
- "Od dawna, naukowcy twierdzili, że na poziomie genetycznym zmienność cech miedzy poszczególnymi osobnikami z tej samej populacji jest większa, niż ta, która istnieje miedzy populacjami odrębnymi, i że nie ma biologicznego uzasadnienia dla rasy". (Editorial "Genes, Drugs, and Race", Nature Genetics 29, 2001, s. 239)
Niemniej, w roku 2003, A. W. F. Edwards, z Uniwersytetu w Cambridge, opublikował esej "Human Genetic Diversity: Lewontin's Fallacy" (BioEssays 25, 2003, s. 798-801), gdzie wskazuje on na błąd logiczny poprzednich badań: brało się w nich bowiem po uwagę częstotliwość występowania pojedynczych genów, jakby były one od siebie niezależne. Tymczasem tradycyjnie rasa definiowana jest jako "grupa etniczna, która charakteryzuje się zbiorem cech dziedzicznych (jak kolor skóry, kształt głowy, proporcje grup krwi, itp.)". Jeśli porówna się osoby z punktu widzenia skoordynowanych genów, tradycyjne rasy prezentują dość jednoznaczne różnice genetyczne.
[edytuj] Podstawy medyczne
Jaki jest cel tych badań? Jak zostało powiedziane wyżej, ze względu na historię terminu "rasa" wydaje się, że używanie go w większości kontekstów jest zbędne, i powodować może rożnego rodzaju wartościowanie, które jest już formą rasizmu. Badania nad charakterystykami ras ludzkich są dziś prowadzone z powodu, m.in. zagrożeń epidemiami. Pewne choroby dziedziczne występują tylko w określonych populacjach: znany jest przypadek choroby Tay-Sachsa, występującej wśród aszkenazyjskich Żydów i u Kanadyjczyków z Nowego Brunszwiku. Wiedza na temat pochodzenia osób chorujących pomaga nie tylko w diagnostyce, ale również w terapii. W przypadku białaczki, przeszczep szpiku kostnego winien mieć miejsce między osobami o podobnym pochodzeniu geograficznym. Z tego też powodu istnieją specjalne organizacje, jak African Caribbean Leukaemia Trust, które zajmują się niejako dystrybucja szpiku. Cytowany wyżej periodyk Nature Genetics pisał w 2004 r. o tym, jak niektóre z lekarstw działają lepiej w danych grupach etnicznych.
[edytuj] Kontrowersje wokół pojęcia "rasy"
Prócz badań w dziedzinie medycyny, pojęcie rasy jest raczej pewnym kuriozum i dotyczy tylko faktu geograficznego: ze względu na pewien okres życia w izolacji na danym terenie, populacje wytworzyły pewne powierzchowne cechy wspólne. W krajach takich jak Brazylia, różnice rasowe mają tendencje zanikania. Mimo wszystko, faktyczne istnienie różnic genetycznych nie stanowi w żaden sposób "fundamentu naukowego" dla rasizmu. Biologia działa na zupełnie innym poziomie niż ideologia, nie dostarczając podstaw do waloryzacji.
[edytuj] Rasizm i religia
Próbom wdrożenia społecznego podziału na rasy prawie zawsze towarzyszą usprawiedliwienia o naturze religijnej. Najstarszym przykładem jest tu prawdopodobnie system warn, zintegrowany z hinduizmem, który przetrwał do dziś od czasów inwazji indoeuropejskich Ariów na tereny negroidalnych Drawidów, między XIX a XVI w. p.n.e. (słowo warna w sanskrycie jest też słowem kolor). Usprawiedliwienia religijne propagowano także w kościołach chrześcijańskich w USA podczas okresu legalnego niewolnictwa. Rasistowską interpretacją Pisma Świętego kierował się również Ku Klux Klan.
W II poł. XX w. pojawiło się wielu przywódców religijnych, którzy potępiali rasizm. W USA pastor King w swoich słynnych mowach domagał się, aby Amerykanie różnych kolorów skóry mogli żyć razem jako równi obywatele. W RPA o pojednanie między białymi i czarnymi apelował biskup Tutu. W uhonorowaniu swoich zasług na rzecz walki z rasizmem obaj ci przywódcy religijni otrzymali pokojowe nagrody Nobla.
[edytuj] Rasizm i społeczeństwo
Rasizm jest często wskazywany, bądź jest już dziś ogólnie przyjęty, jako podpora ideologiczna wielu systemów kontroli, przemocy lub wyzysku, m.in. niewolnictwa w XIX w., apartheidu, systemu kast, nazizmu oraz bardziej ogólnie kolonializmu, imperializmu i fundamentalizmu.
[edytuj] Sytuacja prawna w Polsce
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, tekst ujednolicony po zmianie z 11 września 2003 r. (Dz. U. Nr 179 z 20 paźdz. 2003r., poz. 1750):
| Art. 256. |
| Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. |
| Art. 257. |
| Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowościowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. |
[edytuj] Inne rodzaje dyskryminacji
- Dyskryminacja osób ze względu na płeć (seksizm)
- Dyskryminacja mniejszości seksualnych (patrz: homofobia)
[edytuj] Zobacz też
- antysemityzm
- apartheid
- ksenofobia
- homofobia
- Ku Klux Klan
- nazizm
- polityczna poprawność
- rasa
- Rastafarianizm
- segregacja rasowa
- stereotyp etniczny
- szowinizm
- ageizm
- Goj
