Wikipedysta:Voytek s/Brudn.3
Z Wikipedii
| Folland Gnat | |
 |
|
| Dane podstawowe | |
| Państwo | Wielka Brytania |
| Wytwórnia | Folland Aircraft |
| Typ | samolot szkolno-bojowy |
| Konstrukcja | półskorupowa, duralowa |
| Załoga | 2 (uczeń i instruktor) |
| Historia | |
| Data oblotu | 18 lipca 1955 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | 1 × Bristol-Siddeley Orpheus 701-01, turboodrzutowy |
| Moc | 20,9 kN |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 6,73 m |
| Długość | 8,74 m |
| Wysokość | 2,46 m |
| Powierzchnia nośna | 12,69 m² |
| Masa | |
| Własna | 2175 kg |
| Startowa | 4100 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość max. | 1120 km/h |
| Prędkość wznoszenia | 101,6 m/s |
| Pułap | 14 630 m |
| Zasięg | 805 km |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 2 × działko ADEN kal. 30 mm 2 × bomby po 227 kg lub 18 × niekierowanych pocisków kal. 76 mm |
|
| Użytkownicy | |
| Indie, Jugosławia, Finlandia, Wielka Brytania | |
Folland Gnat (od ang. - komar) — mały poddźwiękowy samolot szkolny i lekki myśliwiec o skośnych skrzydłach i napędzie odrzutowym. Zbudowany na początku lat 50. XX wieku przez brytyjską wytwórnię Folland Aircraft (później Hawker Siddeley) dla Królewskich Sił Powietrznych.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Głównym konstruktorem Gnata był William Edward Willoughby Teddy Petter, brytyjski konstruktor lotniczy, który był autorem projektów wielu samolotów między innymi bombowca English Electric Canberra. Wbrew panującym ówcześnie tendencjom do budowania coraz większych i droższych samolotów bojowych Petter postanowił zbudować prosty i mały myśliwiec o niskich kosztach zakupu i eksploatacji. W tym samym czasie opracowano kilka modeli małych silników odrzutowych zdolnych do napędzania maszyny rozmiarów Gnata.
Ze względu na brak akceptacji zarządu wytwórni English Electric, w której pracował Petter, przeniósł się on do przedsiębiorstwa Folland Aircraft przyjmując posadę dyrektora zarządzającego. W 1951 Petter rozpoczął finansowane przez Follanda prace nad koncepcją lekkiego myśliwca oznaczonego jako Fo-141 Gnat. Planowaną jednostką napędową maszyny miał być ówcześnie projektowany silnik turboodrzutowy Bristol BE-22 Saturn o ciągu 16,9 kN, ale ze względu na przerwanie prac rozwojowych Petter został zmuszony do zbudowania mniejszego samolotu demonstracyjnego napędzanego znacznie słabszym silnikiem Armstrong Siddeley Viper 101 o ciągu 7,3 kN. Samolot demonstracyjny oznaczony jako Fo-139 Midge został oblatany 11 sierpnia 1954 roku zyskując bardzo dobre opinie.
Pierwsza pełnowymiarowa maszyna oznaczona symbolem Fo-145 Gnat napędzana przedprodukcyjną wersją nowego silnika Bristol Orpheus o ciągu 14,6 kN została oblatana 18 lipca 1955 roku. Gnat był bardzo podobny do demonstracyjnego Midge'a, ale jego masa startowa była prawie dwa razy większa.
Uzbrojenie maszyny stanowiły dwa działka rewolwerowe ADEN kalibru 30 mm zainstalowane na zewnętrznej stronie wlotów powietrza. Wyloty luf działek zostały zaprojektowane w taki sposób, aby uniknąć niebezpieczeństwa uszkodzenia silnika gazami prochowymi, które mogły by zostać zassane przez wloty powietrza. Pod skrzydłami maszyny umieszczono dwa zaczepy dla odrzucanych zbiorników paliwa lub uzbrojenia w postaci bomb o masie 227 kg (500 funtów) lub zasobników z 18 niekierowanymi pociskami rakietowymi kalibru 76 mm.
Początkowo RAF nie wyraził zainteresowania samolotem, ale rząd brytyjski w celu zachęcenia wytwórni do prowadzenia prac rozwojowych nad maszyną zamówił sześć maszyn prototypowych nieco później kolejne dwie.
[edytuj] Użytkownicy samolotów Gnat
Dobra opinia o samolocie mimo braku zamówień z kraju ojczystego otworzyła przed wytwórnią Folland rynki zagraniczne. Dwie maszyny testowe trafiły do Jugosławii, a 13 do Fnlandii. Dwa z fińskich Gnatów, których dostawy miały miejsce w latach 1958 i 1959 zostały zbudowane w wersji rozpoznawczej z trzema 70 milimetrowymi kamerami zabudowanymi w dziobowej części maszyn. Finlandia eksploatowała te maszyny do 1972 roku.
Największym użytkownikiem, a także producentem samolotów Gnat stały się Indie. W 1956 wytwórnia Folland Aircraft podpisała z hinduską Hindustan Aircraft Limited (w skrócie HAL) umowę licencyjną na produkcję tych samolotów. Wytwórnia Follanda zbudowała pierwszych 25 maszyn (włączając w to dwie ostatnie maszyny zamówione przez rząd), oraz dostarczyła 20 kompletów podzespołów do montażu w fabrykach HAL. Napęd maszyn stanowił unowocześniony silnik Bristol Orpheus 701-01 o ciągu 20,93 kN.
Pierwsze Gnaty weszły do służby w Siłach Powietrznych Indii wiosną 1958 roku. Pierwszy zmontowany przez HAL samolot został oblatany 18 listopada 1959 w Bangalur. Wytwórnia HAL po zmontowaniu wszystkich dostarczonych z Wielkiej Brytanii maszyn przystąpiła do ich produkcji, która trwała do początku 1974 roku zamykając się liczbą 195 samolotów. Pierwszy całkowicie indyjski Gnat wzbił się w powietrze 21 maja 1962 roku.
Piloci hinduscy latający na Gnatach bardzo je sobie chwalili, dzięki dużej ich zwrotności, która pozwoliła nawiązać skuteczną walkę z pakistańskimi F-86 Sabre i MiG-19. Podczas Drugiej Wojny Kaszmirskiej przewaga wyszkolenia pilotów indyjskich, oraz skuteczna taktyka, umożliwiła zestrzelenie siedmiu pakistańskich F-86 Sabre i w konsekwencji nadanie mu przydomku rzeźnika Sabre'ów lub Mordercy Sabre'ów.
[edytuj] Szkolno-treningowy Gnat T.1
Mimo braku zainteresowania strony brytyjskiej Gnatem jako samolotem bojowym, wytwórnia Follanda zaproponowała jego dwumiejscową wersję szkolną Fo-144. RAF podchwyciły ideę samolotu do szkolenia pilotów zamawiając w 1958 partię informacyjną 14 egzemplarzy maszyn oznaczonych jako Gnat T.1. Pierwszy samolot tego typu został oblatany 31 sierpnia 1959.
Gnat T.1 został pozbawiony uzbrojenia strzeleckiego, ale pozostawiono podskrzydłowe węzły do podwieszenia uzbrojenia. Napęd samolotu stanowił silnik Bristol Orpheus 4-100 o ciągu 18,8 kN. Zmiany konstrukcyjne obejmowały większą część ogonową, powiększone skrzydła ze zbiornikami paliwa wewnątrz, i powierzchnią większą o 40% w stosunku do wersji bojowej Gnata. Zamiast klapolotek zastosowano osobne klapy i lotki. RAF zaakceptowały nową wersję samolotu i rozszerzyły zamówienie o 91 maszyn (łącznie z partia informacyjną 105 maszyn). Maszyny te zbudowała wytwórnia Hawker Siddeley w latach 1962-1965, która przejęła Folland Aircraft dzięki poparciu rządu brytyjskiego dla idei konsolidacji przemysłu lotniczego.
Pięć pomalowanych na żółto i wyposażonych w wytwornice dymu maszyn Gnat T.1 weszło w 1964 w skład akrobacyjnego zespołu demonstracyjnego Królewskich Sił Powietrznych Yellowjacks, który rok później został przemianowany na Red Arrows. Nowy zespół wykorzystywał 9 pomalowanych na czerwono Gnatów aż do 1979 roku, kiedy wymieniono je na nowocześniejsze BAE Hawk.
[edytuj] HAL Ajeet
Indyjskie Siły Powietrzne były bardzo zadowolone z samolotów Gnat, chociaż maszyna ta nie była wolna od wad. Największymi z nich były zawodne systemy hydrauliczne i systemy sterowania. W 1972 Siły powietrzne Indii zgłosiły zapotrzebowanie na zmodyfikowany samolot nazwany roboczo Gnat II, który początkowo miał być myśliwcem przechwytującym, ale później rozszerzono wymagania o możliwość atakowania celów naziemnych.
Wytwórnia HAL zmodyfikowała dwa samoloty Gnat zgodnie z wymaganiami wojskowych, a pierwszy z nich wzbił się w powietrze 6 marca 1975 roku. Zmodyfikowana maszyna została nazwana Ajeet, co w sanskrycie oznacza niepobity, niezwyciężony. Pierwsze dwie maszyny prototypowe Ajeet powstały na bazie dwóch ostatnich wyprodukowanych przez HAL samolotów Gnat. Pierwszy produkcyjny egzemplarz oblatano 30 września 1976 roku, a wprowadzenie do służby nastąpiło w roku następnym. Łącznie do 1982 zbudowano 79 maszyn Ajeet, a 10 Gnatów zmodyfikowano do standardu Ajeet.
Zewnętrznie Gnat i Ajeet różniły się nieznacznie, jednak w porównaniu do samolotu bazowego wersja zmodyfikowana posiadała bardzo wiele nowoczesnych rozwiązań z których najważniejsze to:
- zmodyfikowane systemy hydrauliczne i sterowania
- fotel wyrzucany typu Martin-Baker GF4 zamiast zaprojektowanego przez Follanda fotela Type 2G
- nowa awionika wraz z nowoczesnym celownikiem typu Ferranti
- usterzenie płytowe
- unowocześnione podwozie z przeciwpoślizgowym systemem hamulcowym
- zabudowane w skrzydłach zbiorniki paliwa, każdy o pojemności 250 litrów.
- 4 podskrzydłowe węzły podwieszeń uzbrojenia.
