Zarzyczka górska

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Zarzyczka górska

Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	Pierwiosnkowce
Rodzina	pierwiosnkowate
Rodzaj	zarzyczka
Gatunek	Zarzyczka górska
Nazwa systematyczna
Cortusa matthioli L.

Zarzyczka górska (Cortusa matthioli) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny pierwiosnkowatych.

W Polsce zarzyczka górska jest gatunkiem rzadkim. Do dzisiaj zlokalizowano ok. 15 stanowisk, rozrzuconych w kilku grupach górskich Karpat: w Beskidzie Żywieckim (masyw Pilska), w pasmie Policy, w Gorcach oraz w Tatrach i na Podhalu. Spośród nich siedem znajduje się na obszarach chronionych: w Tatrzańskim i Gorczańskim Parku Narodowym oraz w rezerwacie im. prof. Z. Klemensiewicza na Policy. Jak dotychczas nie udało się odnaleźć zarzyczki w masywie Babiej Góry, podczas gdy występuje ona w obu sąsiednich, wyraźnie niższych masywach (Pilsko i Polica).

Najdalej wysunięte na zachód stanowisko zarzyczki znajduje się na północnych stokach Pilska. Najniższe znane stanowiska w Beskidach znajdują się na północnych stokach Policy (810 m n.p.m.), a w dolinie Białki na Podhalu nawet niżej (740 m n.p.m.). W Tatrach najbogatsze stanowisko zarzyczki zlokalizowane jest w Dolinie Małej Łąki. Inne znajdują się w Dolinie Waksmundzkiej (pojedyncze okazy), w Dolinie Białego, w Dolinie Kościeliskiej w rejonie Polany Pisanej, w Dolinie Chochołowskiej w rejonie Siwiańskich Turni oraz (nieliczne) w Stanikowym Żlebie. Stosunkowo bogate stanowisko tej rośliny znajduje się na brzegach Małołąckiego Potoku w rejonie Siwarnego, już poza granicami Tatrzańskiego Parku Narodowego, a także nad Cichą Wodą pod Karpielówką.

Zarzyczka górska jest wpisana do rejestru roślin rzadkich i zagrożonych wyginięciem w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. Co ciekawe, na terenie sąsiedniej Słowacji występuje dość licznie, w niektórych miejscach masowo.

Nazwę rodzajową Cortusa nadał roślinie włoski naturalista XVI-go stulecia, Pierandrea Matthioli. Uczynił to dla uczczenia pamięci swego przyjaciela Giovanni Andrea Cortuso, botanika z Padwy, który jako pierwszy zwrócił uwagę na zarzyczkę w dolinie Stagna w Alpach. Nazwę gatunkową Matthioli wprowadził z kolei w XVIII w. twórca współczesnego systemu klasyfikacji organizmów, Karol Linneusz, uwieczniając w ten sposób samego Matthioliego.

[edytuj] Charakterystyka

Łodyga: O wysokości 15-40 cm i na całej długości pokryta miękkimi, gęstymi włosami.

Liście: Wyrastają na długich ogonkach w różyczce i podobnie jak łodyga są miękko owłosione. Mają okrągławy kształt z głębokosercowatą nasadą i są klapowane mnie więcej do ¼ dlugości, przy czym łatki z każdej strony mają 2-3 ząbki z krótką ością.

Kwiaty: Zebrane w baldaszek. Kielich o długości 3-5 mm, wolny, o zielonych działkach z zaokrąglonymi wcięciami między nimi. Korona dwonkowatego kształtu, ok. trzykrotnie dłuższa od kielicha, purpurowofioletowa. Pręciki przyrośnięte do pierścieniowatego zgrubienia u nasady rurki korony. Ich pylniki mają zaostrzone łączniki. Kwitnie od maja do lipca, jest owadopylna.

Biotop, wymagania: Roślina wysokogórska, występuje w piętrze regla dolnego, górnego, w piętrze kosówki i tylko w miejscach stale wilgotnych, obfitujących w dobrze natlenioną, czystą wodę - w dolinach potoków górskich, na wilgotnych skałach lub w runie cienistych lasów. Wybiera najczęściej stanowiska "chłodne", a więc zbocza wystawione ku północy lub zachodowi, głębokie doliny i osłonięte szczeliny skalne. Jest rośliną umiarkowanie wapieniolubną - spotyka się ją głównie na podłożu utworzonym przez wapienie, dolomity oraz łupki bogate węglan wapnia. W Beskidach spotkamy ją na podłożu fliszowym, byle tylko tworzyły je skały w miarę zasobne w węglan wapnia.