Bayağı vaşak

Vikipedi, özgür ansiklopedi

?Bayağı vaşak
Korunma durumu: Yakın tehdit altında

Bilimsel sınıflandırma

Alem:	Animalia (Hayvanlar)
Şube:	Chordata (Kordalılar)
Sınıf:	Mammalia (Memeliler)
Takım:	Carnivora (Etçiller)
Familya:	Felidae (Kedigiller)
Alt familya:	Felinae (Kediler)
Cins:	Lynx (Vaşak)
Tür:	L. lynx

Binominal adı

Lynx lynx
(Linnaeus, 1758)

Bu harita Kanada vaşağı ve pardel vaşağı türlerinin yayılımını da kapsamaktadır

Bayağı vaşak (Lynx lynx), Avrasya vaşağı olarak da bilinir, kedigiller (Felidae) familyasından Avrasya'da yaygın olan bir vaşak türü. Türkçede "vaşak" denildiği zaman neredeyse hep bu tür kast edilir.

[değiştir] Vaşak'ın Özellikleri

Vaşak 1,30 m uzunluğa (+ kuyruğu 11 ila 25 cm) ve omuzlarına kadar 65 cm boyuna, ve 20-30 kg ağırlığa varabilir. Böylece kedigiller familyasının Avrupa'da bulunan en büyük temsilcisidir. Diğer vaşak türleri ile ortak yanları, uzun ve püsküllü kulakları, yuvarlağımsı kafası ve kısa kuyruğudur. Tüylerinin rengi sarı ile gri-kahverengi arasında değişebilir, ve çoğu kez koyu renkte lekeler veya çizgileri olabilir. Bu lekeler yaşadığı çevreye göre değişmektedir. Avrasya vaşağının birde yanaklarından sarkan sakalı vardır. Uzun bacakları ve kısa kuyruğu soğuğa karşı dayanıklı olmasını ve kalın kar tabakalarının içinde rahat hareket etmesini mümkün kılar.

[değiştir] Vaşak'ın Yaşadığı coğrafya

Vaşak yaklaşık 200 yıl öncesine kadar batıdan doğuya İspanya'dan pasifik okyanusuna kadar ve kuzeyden güneye Sibirya'dan kuzey İran'a ve Filistin'e kadar uzanan büyük bir bölgede yaygındır. 19'ncu yüzyılda Avrupa'nın vaşakları yok olmaya başlamışlardır. Örneğin Almanya'nın en son vaşakları 1846'da vurulmuştur. 1960 yılına kadar batı Avrupa'da vaşak türü tamamen yok edilmiştir. Kuzey ve doğu Avrupa'da, ve Asya'da soyunu koruyabilmiştir.

Günümüzde batı Avrupa'da birçok "yabanileştirme projeleri" uygulanmış ve böylece Batı Avrupa'da tekrar bazı ufak bölgelerde yayılmaya başlamışlardır.

Vaşak bir orman hayvanıdır, ağaçsız açık alanlardan ve insanların yerleşim yerlerinden mümkün oldukça uzak durur. Ayrıca kayalık ve dağlık bölgeleri sever.

Türkiye'nin Avrasya vaşakları Karadeniz bölgelerinin, Marmara bölgesinin ve Akdeniz bölgesinin dağlık ve ormanlık bölgelerinde bulunur.

[değiştir] Vaşak'ın Türlerİ

Avrasya vaşağının alt türlerinin sayısı ve bunların yayılımları hakkında çok farklı fikirler vardır.

Lynx lynx lynx: Örnek türü. İsveç'in güneyinden Balkan yarımadasına kadar yaygındır.

L. l. spelea: Soyu tükenmiş bir alt tür. Batı Avrupa'da yaygındır.

L. l. melina: Finlandiya ve İsveç'in kuzeyinden batı Sibirya'ya kadar yaygın olan bir alt tür.

L. l. wrangeli ("Sibirya vaşağı"): Doğu Sibirya'dan kuzey Çin'e kadar yaygındır.

L. l. dinniki: Türkiye, Kafkas Dağları, Kuzey İran, Kuzey Irak

L. l. isabellinus: Açık gri renkli bir alt tür; Orta Asya, Tibet, Nepal, KuzeyHindistan, Kuzey Pakistan, Tacikistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Kuzeybatı Çin

L. l. wardi: Altay Dağları

L. l. kozlovi: Sayan Dağları

L. l. stroganovi ("Amur vaşağı"): Rusya'nın doğusunda bulunan Amur bölgesinin alt kısmında Kuzey Çin'de, Mancurya ve Kore.

Modern bilimde Avrasya vaşağı ayrı bir tür olarak kabul edilir, ama bu hep böyle değildi. Eskiden Avrasya vaşağı, Kanada vaşağı ve Pardel vaşağı ile birlikte aynı tür olarak "Kuzey vaşağı" diye adlandırılırdı.

[değiştir] Vaşak'ın Yaşama şekli

Dinlenen bir vaşak

Vaşak

Almanya'nın Bavera ormanı milli parkında bir vaşak

Vaşaklar yalnız yaşarlar, ve genelikle hava kararırken ve geceleri ava çıkarlar. Av hayvanı olarak küçük ve orta boylu toynaklıları tercih ederler, bunların dışında yaşam çevrelerinde buldukları tüm küçük memelileri ve kuşları da avlarlar. Avlama metodu çoğu kedigiller için tipik olan bir metotdur; usulca yaklaşıp aniden kurbanlarının üzerine atlar ya da 20 metrelik kısa bir mesafeden koşarak saldırır. Kurbanlarının gırtlağını ısırarak solunumunu durdurur ve tutarak ölmesini bekler. Vaşaklar tuttukları hayvanların leşlerini yaprakların ve dalların altına saklarlar, ve yaklaşık 5 gün boyunca sakladıkları yere dönüp onun etinden beslenirler (insanlara saldırdıkları görülmemiştir).

Çiftleşme zamanları Şubat ile Nisan ayları arasındadır. On hafta süren bir gebelikten sonra 2-3 yavru doğurur ve bunları bir mağaranın içinde beslerler. Yavrular bir dahaki ilkbaharda annelerinden ayrılırlar. Vaşaklarda yavru ölümü çok yaygındır. Yavruların neredeyse yarısı ilk seneyi atlatamazlar.

Vaşakların ömürleri ortalama 10-12 yıldır, ama 24 yaşına varmış olan vaşaklar da görülmüştür.

[değiştir] Vaşak'ın Koruması

Avrasya vaşağının türü dünyaca genelinde tehlike altında değildir, ama yöresel olarak birçok tükenmek üzere olduğu ülkeler vardır. Avrupa'da vaşak avı tamamen yasaklanmıştır ve Avrasya vaşağı türü birçok organizasyonlar tarafından korunmaktadır. Türün en büyük sorunu yasa dışı ve bilinçsiz avcılıktır. Yasa dışı avcılık yüzünden özellikle Balkan'da ve Türkiye'de sayıları dramatik şekilde azalmıştır. Örneğin sadece Arnavutluk'ta ve Makedonya'da bulunan Lynx lynx martinoi adlı alt türünden toplam 100 adet kaldığı bilinmektedir.