Báp têm
Bách khoa toà n thư mở Wikipedia
Báp têm (từ tiếng Pháp: baptême; cÅ©ng được gá»i là lá»… rá»a tá»™i) là nghi thức thanh tẩy bằng nÆ°á»›c được thá»±c hà nh trong các tôn giáo nhÆ° CÆ¡ Äốc giáo, đạo Mandae, đạo Mormon, đạo Sikh và má»™t số giáo phái của Do Thái giáo. Thuáºt ngữ báp têm trong nguyên ngữ Hi văn có nghÄ©a là "tắm" hoặc "nhúng và o", nhÆ°ng chÃnh xác hÆ¡n có nghÄ©a là "nhúng toà n bá»™ má»™t nguá»i hay váºt và o trong nÆ°á»›c sao cho nÆ°á»›c phủ lấp hoà n toà n".

Ngà y nay báp têm được biết đến nhiá»u nhất qua CÆ¡ Äốc giáo, nghi lá»… tôn giáo nà y được dùng nhÆ° má»™t biểu tượng cho sá»± thanh tẩy tá»™i lá»—i cÅ©ng nhÆ° cho sá»± hiệp nhất của tÃn hữu vá»›i Chúa CÆ¡ Äốc trong sá»± chết, sá»± chôn và sá»± sống lại của Ngà i. Lá»… báp têm được xem là có khởi nguồn từ Giăng Báp-tÃt (Gioan Tẩy Giả hay Gioan Rá»a Tá»™i), theo Tân Ước, là ngÆ°á»i đã là m báp têm cho Chúa Giê-xu tại sông Jordan. Báp têm được thá»±c hà nh trong cá»™ng đồng CÆ¡ Äốc giáo theo các hình thức khác nhau nhÆ° rảy nÆ°á»›c, đổ nÆ°á»›c hay dầm mình trong nÆ°á»›c. Má»™t số giáo há»™i chỉ là m báp têm cho ngÆ°á»i đủ hiểu biết để xin thụ lá»… (credobaptism), má»™t số khác ban lá»… nà y cho trẻ em chiếu theo sá»± xÆ°ng nháºn đức tin của cha mẹ (paedobaptism), trong khi má»™t số khác chấp nháºn cả hai chá»n lá»±a nà y. TÆ°Æ¡ng tá»±, nghi thức rảy nÆ°á»›c phổ biến tại má»™t số giáo há»™i, má»™t số khác chá»n hình thức đổ nÆ°á»›c trong khi nghi thức dầm mình được yêu thÃch tại má»™t số giáo há»™i khác. Theo dòng lịch sá» CÆ¡ Äốc giáo đã nảy sinh nhiá»u dị biệt vá» bản chất và cung cách hà nh lá»… báp têm. Má»™t số giáo phái nhÆ° Baptist chỉ ban lá»… báp têm cho ngÆ°á»i đủ hiểu biết vì há» tin rằng báp têm không cứu rá»—i linh hồn, nhÆ°ng đúng hÆ¡n là nghi thức để tÃn hữu công khai xÆ°ng nháºn rằng bởi đức tin ngÆ°á»i ấy đã được cứu qua sá»± hiệp nhất vá»›i Chúa CÆ¡ Äốc trong sá»± chết, sá»± chôn và sá»± sống lại của Ngà i. Những ngÆ°á»i khác, kể cả Martin Luther, nhấn mạnh và o tầm quan trá»ng của lá»… báp têm nhÆ° ông viết: "Nói cách Ä‘Æ¡n giản nhất, quyá»n năng, hiệu quả, lợi Ãch, kết quả và mục Ä‘Ãch của báp têm là sá»± cứu rá»—i. Không ai nháºn lá»… báp têm để trở thà nh vÆ°Æ¡ng hầu, nhÆ°ng để được cứu rá»—i. Äược cứu rá»—i, nhÆ° chúng ta biết, không gì khác hÆ¡n là được giải thoát khá»i tá»™i lá»—i, sá»± chết và quyá»n lá»±c ma quá»· hầu có thể và o vÆ°Æ¡ng quốc của Chúa CÆ¡ Äốc và sống vá»›i Ngà i Ä‘á»i Ä‘á»i."
Äối vá»›i tÃn hữu CÆ¡ Äốc, đổ nÆ°á»›c hay rá»a bằng nÆ°á»›c ngụ ý hỠđược thanh tẩy tá»™i lá»—i, trong khi nghi thức dầm mình trong nÆ°á»›c là biểu tượng cho sá»± thanh tẩy tá»™i lá»—i và đồng chôn vá»›i Chúa CÆ¡ Äốc. Cá» hà nh lá»… báp têm trÆ°á»›c má»i ngÆ°á»i là lá»i chứng vỠđức tin của má»™t cá nhân, và bà y tá» sá»± hiệp nhất của ngÆ°á»i ấy vá»›i Chúa CÆ¡ Äốc trong giao Æ°á»›c vá»›i Thiên Chúa.
Mục lục[giấu] |
[sá»a] Từ nghi thức Do Thái giáo
Tiá»n thân của lá»… báp têm đã có mặt trong nghi lá»… và truyá»n thống Do thái giáo. Trong kinh Tanakh và kinh Torah, nghi thức tắm rá»a (mikvah) để được thanh tẩy khá»i sá»± bất khiết được thá»±c hiện trong má»™t số hoà n cảnh đặc biệt nhÆ° phụ nữ sau kỳ kinh hoặc sau khi sinh nở để được kể là "tinh sạch" trở lại theo nghi lá»…. Nghi thức nà y biểu trÆ°ng cho sá»± thanh tẩy và phục hồi, những Ä‘iá»u kiện cần thiết để gia nháºp hoà n toà n và o Ä‘á»i sống cá»™ng đồng.
Những ngÆ°á»i má»›i qui đạo được yêu cầu phải chịu lá»… mikvah. NhÆ° thế, ở đây có sá»± tÆ°Æ¡ng đồng giữa Do Thái giáo và CÆ¡ Äốc giáo dù thuáºt ngữ báp têm không hỠđược sá» dụng cho ngÆ°á»i qui đạo Do Thái giáo.
[sá»a] Giải thÃch
Khởi nguồn từ Giăng Báp-tÃt, anh em há» vá»›i Chúa Giê-xu, theo quan Ä‘iểm CÆ¡ Äốc, báp têm là thánh lá»… mấu chốt để ngÆ°á»i thụ lá»… bà y tá» Æ°á»›c muốn trở nên xứng hiệp để tham dá»± và o Ä‘á»i sống giáo há»™i. Những ngÆ°á»i tin John (Giăng hoặc Gioan) là nhà tiên tri nối kết báp têm vá»›i thông Ä‘iệp của ông vá» sá»± hối cải và chuẩn bị cho sá»± xuất hiện của Äấng Messiah. "Giăng Ä‘i khắp các vùng gần ká» sông Jordan, rao giảng vá» báp têm của sá»± hối cải để được tha thứ tá»™i lá»—i, nhÆ° lá»i đã chép trong sách của Isaiah nhà tiên tri: 'Có tiếng kêu trong hoang mạc, Hãy dá»n Ä‘Æ°á»ng cho Chúa, ban bằng các lối Ä‘i cho Ngà i. Má»i thung lÅ©ng sẽ được lấp đầy. Má»i núi và đồi sẽ bị hạ thấp. ÄÆ°á»ng quanh co sẽ được là m thẳng. ÄÆ°á»ng gáºp ghá»nh sẽ được san bằng. Và toà n thể nhân loại sẽ nhìn thấy sá»± cứu rá»—i của Thiên Chúa'." (Luca 3.3-6)
Giăng rao giảng rằng sá»± hối cải là cần thiết và đến trÆ°á»›c sá»± tha thứ. Cần phải trở lại vá»›i Thiên Chúa, ngụ ý rằng vết nhÆ¡ của tá»™i lá»—i có thể tẩy xoá được, bằng cách từ bá» má»i hà nh vi bất khiết và trở vỠđể bÆ°á»›c Ä‘i trong Ä‘Æ°á»ng của Chúa. Äó là những gì mà lá»… báp têm biểu trÆ°ng cho.
Theo Tân Ước, Giăng Báp-tÃt dạy rằng báp têm ông Ä‘ang cá» hà nh là chÆ°a trá»n vẹn, rằng sá»± hối cải mà không phân ly hoà n toà n khá»i tá»™i lá»—i là không xứng hiệp vá»›i má»™t lá»… báp têm lá»›n hÆ¡n mà chÃnh ông cÅ©ng không đủ thẩm quyá»n cá» hà nh. Theo Phúc âm Luca, Giăng nói: "Tôi là m báp têm cho anh em bằng nÆ°á»›c, nhÆ°ng có má»™t Äấng quyá»n bÃnh hÆ¡n tôi sẽ đến, tôi không xứng đáng mở dây già y cho Ngà i. Ngà i sẽ là m báp têm cho anh em bằng Chúa Thánh Linh và bằng lá»a. Ngà i sẽ dùng nia mà giê tháºt sạch sân lúa mình, rồi thu lúa mì và o kho, nhÆ°ng đốt trấu trong lá»a không há» tắt." (Luca 3.16-17)
Theo Phúc âm Giăng, sau khi cá» hà nh báp têm cho Chúa Giê-xu, Giăng Báp-tÃt chứng thuáºt rằng: "Tôi đã thấy Thánh Linh nhÆ° chim bồ câu từ trá»i xuống Ä‘áºu trên Ngà i. Tôi không biết Ngà i, nhÆ°ng Äấng sai tôi là m báp têm bằng nÆ°á»›c bảo tôi rằng: Äấng mà ngÆ°Æ¡i sẽ thấy Thánh Linh ngá»± xuống và đáºu lên trên là Äấng sẽ là m báp têm bằng Chúa Thánh Linh. Tôi đã thấy, nên chứng thuáºt rằng: Ngà i là Con Thiên Chúa."
Khi thấy Chúa Giê-xu đến cùng ông, Giăng nói vá»›i má»i ngÆ°á»i xung quanh: "Kìa, Chiên con của Thiên Chúa, là Äấng cất bá» tá»™i lá»—i của thế gian." (Giăng 1.29)
Từ đây, cá» hà nh báp têm bằng nÆ°á»›c được gắn kết vá»›i các môn đồ của Chúa Giê-xu, đấng đã rao giảng "Hãy hối cải, vì vÆ°Æ¡ng quốc của Thiên Chúa đã gần ká»."
Và o những ngà y cuối cùng khi sống trên đất, Chúa Giê-xu uá»· thác các sứ đồ Ä‘i ra là m báp têm "nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Linh" trong ná»™i dung của "Sứ mạng lá»›n" (Mat. 28.19), câu nói nà y trở nên công thức chung khi cá» hà nh lá»… báp têm. Tuy nhiên, cÅ©ng cần lÆ°u ý Tân Ước đã ký thuáºt rằng trong Sách Công vụ, các sứ đồ cÅ©ng là m báp têm chỉ trong danh Chúa Giê-xu mà thôi (Công vụ: 2.38; 8.16; 10.48; 19.5).
[sá»a] Công giáo La Mã và ChÃnh thống giáo Äông phÆ°Æ¡ng
Theo giáo nghi và truyá»n thống của Công giáo và ChÃnh thống giáo, báp têm không chỉ là biểu trÆ°ng cho sá»± chôn và phục sinh, mà còn là sá»± chuyển hoá siêu nhiên tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° kinh nghiệm của Noah trong cÆ¡n Äại hồng thuá»· và kinh nghiệm dân Do thái có được khi há» vượt qua Hồng Hải được rẽ nÆ°á»›c bởi Moses (Môi-se hoặc Mô-sê). NhÆ° thế, báp têm, cả nghÄ©a Ä‘en lẫn nghÄ©a bóng, không chỉ là sá»± thanh tẩy mà còn có ý nghÄ©a đồng chết và đồng sống lại vá»›i Chúa Giê-xu. TÃn hữu Công giáo tin rằng báp têm là cần thiết để tẩy sạch tá»™i tổ tông, vì váºy há» cá» hà nh thánh lá»… nà y cho trẻ sÆ¡ sinh. ChÃnh thống giáo cho phép trẻ sÆ¡ sinh nháºn lá»… báp têm dá»±a trên lá»i của Chúa Giê-xu chép trong Mat. 19.14 ("Hãy để con trẻ đến cùng ta, đừng ngăn trở chúng, vì nÆ°á»›c thiên Ä‘Ã ng thuá»™c vá» những ngÆ°á»i giống nhÆ° con trẻ.").
Äổ nÆ°á»›c là nghi thức truyá»n thống trong Công giáo trong khi ChÃnh Thống giáo theo nghi thức dầm mình. Tuy nhiên, sá»± chá»n lá»±a theo cách dầm mình ngà y cà ng phổ biến tại các nhà thá» Công giáo.
Cả Công giáo và ChÃnh Thống giáo Ä‘á»u cá» hà nh lá»… báp têm trong danh Ba Ngôi.
[sá»a] Baptist
TÃn hữu Baptist mang lấy tên gá»i nà y hoặc vì cá»› quan Ä‘iểm truyá»n thống của há» vá» cách thức và đối tượng của nghi lá»… báp têm hoặc vì cá»› thuáºt ngữ nà y là tên rút ngắn của chữ Anabaptist (có nghÄ©a là là m báp têm lại). TÃn hữu Anabaptist cho rằng những ngÆ°á»i đã thụ lá»… báp têm khi còn là trẻ con hoặc bằng cách rảy nÆ°á»›c cần phải thụ lá»… báp têm lần nữa. Còn tÃn hữu Baptist tin rằng lá»… báp têm chỉ phù hợp vá»›i sá»± dạy dá»— của Kinh Thánh khi được cá» hà nh theo nghi thức dầm mình và ngÆ°á»i thụ lá»… phải đủ hiểu biết vỠý nghÄ©a của thánh lá»…. HỠđòi há»i ngÆ°á»i thụ lá»… phải thà nh tâm xác chứng đức tin và o Chúa CÆ¡ Äốc vá»›i kết quả hiển nhiên trong Ä‘á»i sống. Những ngÆ°á»i nà y được xem là đã được tái sinh (Giăng 3.1-8). TÃn hữu Baptist tin rằng sá»± cứu rá»—i là sá»± kiện cụ thể xảy ra trên tháºp tá»± giá khi Chúa Giê-xu chịu đóng Ä‘inh và trong Ä‘á»i sống của tÃn hữu xÆ°ng nháºn đức tin của mình.
Cùng vá»›i tÃn hữu thuá»™c các giáo phái khác nhau chịu ảnh hưởng thần há»c Baptist, tÃn hữu Baptist cá» hà nh thánh lá»… báp têm trong nhà tại hồ báp têm, hồ bÆ¡i, hay ngoà i trá»i nÆ¡i sông, suối. Tóm lại, nÆ¡i nà o có nÆ°á»›c là há» có thể cá» hà nh lá»… báp têm. Há» nhấn mạnh đến ý nghÄ©a của nghi lá»… là biểu trÆ°ng cho sá»± đồng chết, đồng chôn và đồng sống lại vá»›i Chúa Giê-xu (La mã 6) trong ân Ä‘iển của Thiên Chúa, những Ä‘iá»u nà y là ná»n tảng cho sá»± hối cải và sá»± sống má»›i dà nh cho những ai xÆ°ng nháºn đức tin nÆ¡i Chúa Giê-xu. Há» tin rằng báp têm chỉ là dấu chứng bên ngoà i và sá»± xÆ°ng nháºn của má»™t cá nhân nhằm thể hiện trải nghiệm của ngÆ°á»i ấy vá» sá»± kiện tá»™i lá»—i của mình đã được thanh tẩy trên tháºp giá, và rằng Ä‘á»i sống của há» cÅ©ng được thay đổi theo đức tin má»›i. Lá»… báp têm, theo tÃn hữu Baptist, cÅ©ng được hiểu là nghi thức của giao Æ°á»›c (covenant), qua đó, ngÆ°á»i thụ lá»… bÆ°á»›c và o má»™t giao Æ°á»›c má»›i vá»›i Chúa Giê-xu (Jemeriah 31.31-34; HêbrÆ¡ 8.8-12, La mã 6).