Φραντς Γιόζεφ Χάυντν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Φραντς Γιόζεφ Χάυντν (Franz Joseph Haydn) ή απλώς Γιόζεφ Χάυντν (Joseph Haydn) ((31 Μαρτίου ή 1 Απριλίου 1732 Rohrau – 31 Μαΐου 1809 Βιέννη) ήταν ένας από τους σημαντικότερους μουσικούς συνθέτες της κλασικής εποχής της μουσικής. Θεωρείται ο "πατέρας" της συμφωνικής μουσικής και του κουαρτέτου εγχόρδων. Το έργο του περιλαμβάνει κυρίως οργανική μουσική -- συμφωνίες και μουσική δωματίου -- καθώς και φωνητικά έργα στα οποία περιλαμβάνονται κωμικές και δραματικές όπερες.

[Επεξεργασία] Βιογραφία

Πορτραίτο του Χάυντν, Ludwig Guttenbrunn (π. 1770)

[Επεξεργασία] Νεανικά χρόνια

Ο Χάυντν γεννήθηκε το 1732 στο χωριό Rohrau της Αυστρίας κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία. Οι γονείς του δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική, αν και ο πατέρας του έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για την παραδοσιακή μουσική και ήταν αυτοδίδακτος στην άρπα. Ο Χάυντν λαμβάνει τα πρώτα μαθήματα μουσικής κοντά στον συγγενή της οικογένειας Johann Mathias Franck και ειδικότερα στο κλειδοκύμβαλο και το βιολί. Σε ηλικία επτά ετών, γίνεται μέλος της παιδικής χορωδίας στον καθεδρικό ναό του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη, ωστόσο γενικά δεν λαμβάνει μία συστηματική μουσική εκπαίδευση κατά τα νεανικά του χρόνια. Εγκαταλείποντας την παιδική χορωδία, ο Χάυντν αναγκάζεται να εργαστεί ως ελεύθερος επαγγελματίας μουσικός, παίζοντας βιολί και άλλα πληκτροφόρα όργανα ή διδάσκοντας μουσική. Αυτή την περίοδο, που διαρκεί περίπου δέκα χρόνια, καταγράφονται κάποια επιπλέον μαθήματα μουσικής σύνθεσης με τον Nicola Porpora, σημαντικό Ιταλό συνθέτη και δάσκαλο τραγουδιού.

[Επεξεργασία] Μουσικός διευθυντής

Το 1759 (ή το 1757) ο Χάυντν διορίζεται ως μουσικός διευθυντής στην αυλή του κόμη Karl von Morzin, όπου διευθύνει μία μικρή ορχήστρα για την οποία συνθέτει και την πρώτη του συμφωνία. Σύντομα όμως, όλοι οι μουσικοί της αυλής απολύονται λόγω οικονομικών δυσχερειών του κόμη. Το γεγονός αυτό θεωρείται ορόσημο στην καλλιτεχνική σταδιοδρομία του Χάυντν, καθώς το 1761 βρίσκει μόνιμη εργασία στο παλάτι του πρίγκιπα Paul Anton Eszterházy, το οποίο μεταξύ άλλων αποτελείται από ένα θέατρο όπερας και δύο μεγάλα δωμάτια μουσικής. Ο Χάυντν είναι υπεύθυνος όχι μόνο για την σύνθεση της μουσικής και την διεύθυνση της ορχήστρας αλλά και για την εκπαίδευση των μουσικών και την συντήρηση ακόμα των οργάνων.

Σε αυτή τη θέση θα παραμείνει για περισσότερο από τριάντα χρόνια, παράγοντας σχεδόν το σύνολο του έργου του. Σε αυτό το διάστημα καταγράφεται και η ανάπτυξη μιας φιλίας του Χάυντν με τον Μότσαρτ, του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επίδραση στον Χάυντν. Στα σημαντικότερα έργα αυτής της περιόδου συγκαταλέγονται οι συμφωνίες του Παρισιού (1785-1786), η συμφωνία του Αποχαιρετισμού (αρ. 45) καθώς και αρκετές σονάτες για πιάνο και κουαρτέτα εγχόρδων.

[Επεξεργασία] Λονδίνο και Βιέννη

Μετά το θάνατο του πρίγκιπα Νικόλαου το 1790, ο διάδοχος του Αντώνιος, αποφασίζει να απολύσει όλους τους μουσικούς της αυλής. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στον Χάυντν να αποδεχτεί την τιμητική πρόσκληση του ιμπρεσάριου Johann Peter Salomon για μία περιοδεία στο Λονδίνο με την υποστήριξη μιας μεγάλης ορχήστρας. Στα πλαίσια αυτής της περιοδείας, ο Χάυντν συνθέτει συνολικά δώδεκα συμφωνίες, μεταξύ των οποίων η συμφωνία Της Εκπλήξεως (αρ. 94) και η Στρατιωτική (αρ. 100). Οι αποκαλούμενες και συμφωνίες του Λονδίνου, τυγχάνουν μεγάλης απήχησης και συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά έργα του Χάυντν.

Μετά από την περιοδεία στο Λονδίνο, ο Χάυντν επιστρέφει στη Βιέννη, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και συνθέτει κυρίως θρησκευτική μουσική. Στο διάστημα αυτό, ολοκληρώνει δύο ορατόρια, τη Δημιουργία (Die Schöpfung) και τις Εποχές (Die Jahreszeiten), του 1798 και 1801 αντίστοιχα. Τα κείμενα για τα δύο αυτά ορατόρια έγραψε ο βαρόνος Gottfried von Swieten και για την Δημιουργία βασίστηκε στη Γένεση και το έργο του Μίλτον Ο χαμένος παράδεισος. Θεωρείται πως τα έργα αυτά. είναι επηρεασμένα από τη μουσική του Χαίντελ και ειδικότερα από το ορατόριο του Μεσσία καθώς κατά την επίσκεψή του στο Λονδίνο, ο Χάυντν ήρθε σε επαφή με το έργο του Χαίντελ.

[Επεξεργασία] Έργο

Τα έργα του Χάυντν είναι αριθμημένα με βάση την ημερομηνία ολοκλήρωσής τους. Εναλλακτικά χρησιμοποιείται συχνά η ταξινόμηση του Anthony van Hoboken που καθιερώθηκε το 1957. Συνολικά το μουσικό έργο του Χάυντν περιλαμβάνει:

Ορατόρια και όπερες
12 λειτουργίες, με χαρακτηριστικά δείγματα τη Λειτουργία του Νέλσον και τη Λειτουργία των τυμπάνων (αριθμοί έργων 1-12).
104 συμφωνίες (ή 108 σύμφωνα με την ταξινόμηση του Hoboken)
84 κουαρτέτα εγχόρδων
31 τρίο με πιάνο
60 σονάτες για πιάνο