Kadizo
El Vikipedio
Geografio > Eŭropo > Iberio > Hispanio > Andaluzio > Kadizo
Kadizo (Hispane Cádiz, kAdis kaj laŭ loka parolmaniero Kai, karese konata per kromnomo Tasita de plata - "Taseto el arĝento")
Situata en suda parto de Hispanio (36º 32' N - 6º 18' U), ĝi enhavas 134.989 loĝantoj (2005) kaj estas la ĉefurbo de la samnoma provinco, kaj kun aliaj ses urboj (San-Fernando, Chiclana, Puerto Real, Puerto de Santa María, Chiclana de la Frontera, Rota kaj Ĥerezo) formas la metropola areo Kadiza Golfeto.
Enhavo |
[redaktu] Historio
Oni konsideras ĝin la plej antikva urbo ankoraŭ ekzistanta ĉirkaŭ la okcidenta Mediteraneo, laŭ la tradicio, ĝi estis fundata de la fenicoj en jaro -1100 kun la nomo Gadir (Fortikaĵo) por mina industrio en tero de tarteza civilizacio, kie laŭ la legendo Heraklo (Aperanta en la aktuala blazono de la urbo) faris unu el siaj Lavoroj. La romianoj ĝin nomis Gades.
De Kadizo eliris Kristoforo Kolumbo en sia dua kaj kvara vojago Ameriken, komence de la 16-a jarcento la urbo akiras la rajton komerci rekte kun amerikaj kolonioj, kaj en 1717 la monopolon kiun perdis Seviljo.
De la urbo eliris ankaŭ la franc-hispana floto partoprenonta en Batalo de Trafalgar la 21-an de oktobro de 1805.
En jaro 1811 dum la Milito de Hispana Sendependiĝo inter hispanoj kaj la armeo de Napoleono rifuĝis tie la ribela Parlamento (Cortes). La liberalemaj deputitoj verkis la unuan Konstitucion de Hispanio nomita La Pepa (Jonjo, ĉar estis proklamita la 19-an de marto, festo de Sankta Jozefo).
Dum Unua Hispana Respubliko, rebelo en la urbo proklamis sendependan kantonon, kiu daŭris ĝis reĝiĝo de Alfonso la 12-a.
[redaktu] Ekonomio
Kadizo ĉiam estis mara urbo, precipe per sia komerca haveno, la fiŝkapta industrio kaj ŝipkonstruado. Nuntempe pro konkurenco de koreaj ŝipkonstruejoj kaj preskaŭ malapero de fiŝado, la ekonomio de la urbo tre suferis kaj la senlaboro en la urbo estas tre grava problemo.
Aktuale, la plej grava industrio estas turismo, profitante sian faman karnavalon, siajn strandojn (La Caleta, Victoria kaj Cortadura) kaj siajn monumentojn.
[redaktu] Vidindaĵoj
Multaj monumentoj videndas tra la tuta urbo, inter ili notindas la Urbodomo, la Pordoj de la urbo (Puertas de Tierra), Teatrejo Falla (Gran Teatro Falla) kaj la Katedralo.
Fama estas la karnavalo de Kadizo, kie grupoj kantas (normale spritajn kanzonojn) por amuzi, oni organizas oficialan konkurson en Teatrejo Falla, normale fine de februaro.
Vizitindas ankaŭ la kvartalo de La Viña (Prononcu La Vinja) kie, precipe somere, oni povas gustumi en siaj trinkejoj la bonegajn vinojn de Ĥerezo kaj manĝetojn tipajn kiel Cazón en adobo (Spicitaj kaj poste frititaj ŝarkopecoj), Tinuso kun cepo aŭ Rostitaj skombroj.
Ĉiu somero ekde 1955 oni organizas futbalkonkurson Trofeo Carranza (Pokalo Karranza) inter kvar teamoj, unu el ili ĉiam estas la loka Cádiz Club de Fútbol (Kadiza Futbala Klubo).
[redaktu] Kadizanoj
Famaj kadizanoj inter aliaj:
- José Celestino MUTIS (Sciencisto).
- Manuel de Falla (Komponisto).
- Emilio Castelar (Prezidento de la Unua Hispana Respubliko).
- Jose María Pemán (Verkisto).
