Traduko

El Vikipedio

Literaturo > teksto > traduko < tradukoscienco < lingvistiko

Traduko estas transigo de teksto el unu lingvo al alia, por konigi la tekston al homoj, kiuj ne scias la lingvon de la originalo. Jen kelkaj aliaj difinoj laŭ pluraj aŭtoroj, kiuj pliprecizigas la koncepton:

"Tradukado estas la transigo de la sama semantika arkitekturo el unu poetiko en alian poetikon. La semantiko konserviĝas, la poetiko kreiĝas denove."(Alfoso Reyes)

"Traduki estas anstataŭi la gramatikon kaj leksikon de la origina (fonta) lingvo per la ekvivalentaj gramatiko kaj leksiko de la cela lingvo, kun koresponda anstataŭo de la fonetiko kaj grafiko de la origina lingvo per la fonetiko kaj grafiko de la cela lingvo".(J. C. Catford)

"Traduki estas produkti en la cela lingvo la naturan ekvivalenton kiel eble plej proksiman de la mesaĝo de la origina lingvo, une laŭ signifo, kaj poste laŭ stilo." (Eugene Nida)

Faka traduko transigas tekstojn sciencajn kaj teknikajn, por ili gravas precizeco kaj efikas ĉefe al la racio. La fakaj tekstoj esprimas sin per difinoj, nocioj kaj terminoj, tial la tradukisto bezonas scii la fakon kaj terminaron en ambaŭ lingvoj, inter kiuj li tradukas.

Literatura traduko transigas al alia lingvo beletraĵojn, eseojn, kritikojn, ofte ankaŭ filozofiajn kaj religiajn tekstojn. Literatura teksto distingiĝas per originala aŭtora stilo kaj forta estetika kvalito, kiu klopodas efiki je fantazio kaj emocioj. La tradukisto devas peri ne nur ideojn kaj priskribojn, sed ankaŭ la menciitajn originalecon kaj estetikon.

Aŭtomata tradukado aŭ Perkomputila tradukado; vidu: Maŝintradukado.

Komputilizata tradukado aŭ Komputile Helpata Tradukado; vidu: Tradukmemoro.

[redaktu] Gravaj konsideroj dum tradukado

KULTURA DISTANCO
LINGVOSTRUKTURA DISTANCO
AMBIGUECO
- Plursignifaj vortoj
- Homonimoj
- Sinonimoj

[redaktu] Skizo pri historio de tradukado

Vortoj kiel "traduki", "traduk(ad)o" kaj "tradukisto", en latinidaj lingvoj naskiĝis en la 16^a jarcento, el la latina translatio. Oni uzis ankaŭ aliajn vortojn por nomi la traduktaskon, ekzemple: en latina interpres, en franca: "enromacier", en itala: "vulgarizzare" kaj "romanzare", kaj en hispana "romaçar"

En Europo kaj Azio oni komencis traduki filozofiajn kaj beletrajn verkojn, kaj la arto traduki disvolviĝis precipe en religiaj centroj , samkiel aliaj libro-rilataj taskoj. Danke al tiuj tradukoj, ekzemple, la grekaj filozofio kaj mitologio estis diskonigataj per latina lingvo por aliaj popoloj.

En tiu epoko la tradukarto estis kvazaŭ nova aventuro ankoraŭ naskiĝanta, kaj tial ofte la tradukaĵoj estis malbonaj. Ekzistis, ekzemple, "laŭliteraj" tradukaĵoj el latina kiuj plimalpli konservis la latinan sintakson, anstataŭ ol respekti la sintakson propran de la cela lingvo.

Nur kiam la tradukantoj komencis analizi sian taskon, estis skribataj la unuaj verkoj pri tradukarto, kaj ankaŭ dulingvaj kaj plurligvaj vortaroj. En pluraj lokoj ankaŭ komenciĝis la trejnado de profesiaj tradukistoj.

Post la tradukado de filozofio kaj beletro, komenciĝis la tradukado de sciencaj kaj teknikaj verkoj. Ankaŭ la volo disvastigi religion puŝis la arton traduki.

Kelkfoje okazis malbonaj travivaĵoj por la tradukantoj: Malliberejo aŭ alia puno pro traduko farita (ĉu misfarita?); tiurilate estas tre konata en la mondo la itallingva onidiraĵo Traduttore, traditore ("Tradukanto, perfidanto"). Ankaŭ foje tradukantoj travivis malafablan etoson ĉar aliaj opiniis ke la tradukantoj ne estas kreivaj sed nur servemaj imitantoj.

La kreskanta graveco de scienco, tekniko kaj komercaj rilatoj, same kiel la disvolvo de amasaj komunikiloj ankaŭ puŝis la praktikadon de lingvo-tradukado, precipe en la 19^a kaj 20^a jarcentoj, kaj verŝajne ankaŭ en la 21^a.