Würenlos
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Würelos« |
| Wappe | |
|---|---|
 |
|
| Basisdate | |
| Kanton: | Aargau |
| Bezirk: | Bade |
| BFS-Nr.: | 4048 |
| PLZ: | 5436 |
| Koordinate: | 47.444444 n. Br. 8.365284 ö. L. |
| Höchi: | 421 m ü. M. |
| Flächi: | 9.03 km² |
| Iwohner: | 5198 (31. Dezember 2006) |
| Websyte: | www.wuerenlos.ch |
| Charte | |
 |
|
 |
Dialäkt: Aargauerdüütsch |
Würelos isch en politischi Gmeind im Bezirk Bade im Kanton Aargau. D Gmeind met öppe 5200 Iiwohner lit nördlich vo de Limmat a de Kantonsgrenze zu Züri.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Geografii
S Dorf lit ufere Ebeni zwüsched em Gmeumeriwald (516 m) im Norde, em Bick (562 m) im Südoschte de Limmat im Süüde und ere Gletscherendmoräne im Weschte. Durs Gmeindgebiet flüsst de Furtbach wo vom Chatzesee härchont und in Würelos id Limmat flüsst. S Limmatufer isch relativ steil. Di höchschti Stell isch de Gipf met 562 Meter über Meer, di tüüfschti isch met 385 Meter über Meer ade Limmat. S Gmeindsgebiet isch 903 Hektare gross, 306 Hektare sind Wald, 188 Hektare überbaut.
Di aargauischi Exklave Chloschter Fahr isch zwar rechtlich gseh selbschtschtändig, wird aber vo Würelos us verwaltet.
D Nachbargmeinde sind Wettige im Weschte und Norde, Otelfinge im Nordoschte, Hüttike im Oschte, Oetwil a de Limmat im Südoschte, Schpreitebach und Killwange im Süde, und Noiehof im Südweschte.
[ändere] Gschicht
S Gebiet vo Würelos isch, wie d Nachbergmeind Wettige au, scho während de Jungschteiziit besidlet gsi. D Stross wod d Römer vo Vindonissa nach Vitodurum gha hend isch übers Gmeindsgebiet gange. Ebefalls id Ziit vo de Römer ghöred Schürfige ime Steibruch womer au hött no im Gmeumeriwald findet. Am Aafang vom 5te Jahrhundert hend sich d Römer usem Ruum Bade zruggzoge und s Gebiet isch vo Alemanne besidlet worde.
Im Joor 870 wird, inere Schenkigsurkund vom Grundbsitzer Landeloh, serscht mol en Gmeind namens "Wirchilleozha" erwähnt. Ebefalls im Mittelalter sind di chliine Gmeinde Kempfhof und Oetlike entschtande. D Landeshoheit über s Gebiet hed de Kyburger ghört, nocher, wo die 1264 uusgschtorbe sind, de Habsburger. Di nidrigi Grichtsbarkeit hend zerscht d Freiherre vo Steibrunn usm Elsass und ab 1344 s Chloschter Wettige gha. S Chloschter isch ab 1421 au de gröschti Grundbsitzer gsi.
Dur d Erboberig vom Aargau 1415 isch Würelos zum Amt Wettige ide Grafschaft Bade zueteilt worde, enere gmeine Herrschaft. 1528, ide Ziit vo de Reformation, hed sich d Mehrheit vo de Bevölkerig zum katholische Glaube bekennt, drufabe hend Katholike und Proteschtante 400 Johr lang di gliichi Chile bruucht.
Mit de Eroberig vo de Schwiiz dur d Franzose im März 1798 und de aaschlüssend gründete helvetische Republik, isch Würelos en Gmeind im Kanton Bade worde, nocher isch si, 1803, zum Kanton Aargau cho.
Sit 1892 wird d aargauer Exklave Chloschter Fahr vo Würelos us verwaltet. 1900 sind, uf Druck vode Kantonsregierig, di bede chliine Nachbergmeinde Kempfhof und Oetlike iigmeindet worde. Dur d BBC (jetzt ABB) isch Würelos dur s 20igschte Joorhundert immer mee vome Buuredorf zure Wohngmeind för Induschtriearbeiter worde. Spöter, wos Limmattal langsam aber sicher zu eim grosse Balligs- und Induschtrieruum worde isch, hed mer das au in Würelos dur wiiter stiigendi Bevölkerigszahle gmerkt.
[ändere] Wappen
S Gmeindswappe hed d Blasonierig: "Teilt vo Wiiss und Rot mit lingskehrtem Schlüssel i gwächslete Tinkture."
[ändere] Bevölkerig
Am 31. Dezember 2006 hend 5198 Mensche in Würelos glebt, de Usländerateil isch be 12,3 % gsi. Be de Volkszählig 2000 sind 44,6 % römisch-katholisch, 36,5 % reformiert und 2,0 % moslemisch gsi; 2,3 % hend en anderi Glaubensrechtig gha. 92,4 % hend Düütsch als Hauptschproch aageh, 1,5 % Italienisch, 1,2 % Französisch, je 0,8 % Albanisch und Englisch.
[ändere] Persönlichkeite
- Urs Meier; (1959, Fuessballschiidsrichter)¨
- Niki Böschenstein; (Kunschtturner)
